Ερωτεύτηκε παράφορα, απ’ την εφηβική του ηλικία, όντας φοιτητής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ηρακλείου, ταυτόχρονα, τόσο την Παιδαγωγική και τις συναφείς μ’ αυτήν επιστήμες, όσο και την ιστορία της Κρήτης. Εκτός απ’ την κ. Καλιόπη Μαμαντάκη, την σύντροφο της ζωής του, που ούτως ή άλλως ήρθε αργότερα, Aνθός των μεγάλων του αυτών ερώτων, που με την πάροδο των χρόνων μετουσιώθηκαν σε παράφορες αγάπες, που, καλά ακόμα, μισό και πλέον αιώνα, κρατούν, εκτός όλων των άλλων προσφορών του, και 20 βιβλία με ανάλογο περιεχόμενο. Είκοσι μέχρι πριν από λίγο, γιατί τελευτούντος του 2009, βγήκε στη θάλασσα της δημοσιότητας ένα ακόμα, η …ναυαρχίδα του στόλου του. Για τον γνωστό, και από δημοσιεύματα στην εφημερίδα μας επίτιμο σχολικό σύμβουλο πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, που ειρήσθω εν παρόδω ότι άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις στους δασκάλους του Νομού μας που ευτύχησαν να τον έχουν, κατά το πέρασμά του, το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980, από τα μέρη μας, σύμβουλό τους, Γιάννη Γ. Χρηστάκη, ο λόγος. Τον άξιο ιστορικό ερευνητή που απετόλμησε να κάνει πράξη αυτό που μόνο σαν άπιαστο όνειρο στους σχεδιασμούς κάποιων άλλων εραστών της κρητικής ιστοριογραφίας υπήρχε. Ποιο; Να βάλει μέσα σ’ ένα βιβλίο, με αλφαβητική σειρα΄, αυτούς “που αγωνίστηκαν με κάθε τρόπο για την διατήρηση ή την ανάκτηση της κρητικής ελευθερίας”, από το 330 έως το 1898! Σ’ ένα βιβλίο που απλώνεται σε δύο αρκετά μεγάλους, 640 συνολικά σελιδών, πλήν όμως εύχρηστους και καλαίσθητους τόμους!
Η κάλυψη ενός κενού
“Ναυαρχίδα” του στόλου των βιβλίων του Γιάννη Γ. Χρηστάκη ονομάτισα το “Βασικό Βιογραφικό Λεξικό Αγωνιστών Κρήτης”, αυτός είναι ο πλήρης τίτλος του περί ου ο λόγος βιβλίου, στην προηγούμενη εύφημη μνεία. Μετά λόγου γνώσεως το έγραψα αυτό, δεδομένου ότι, όπως υπογραμίζει στον πρόλογό του και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Απόστολος Γ. Παπαϊωάννου, μεταξύ των άλλων, προλογίζοντάς το: “πρόκειται για έργο ζωής του ιστορικού Χρηστάκη το οποίο συνεχώς βάθαινε και διευρυνόταν από τις πολύχρονες έρευνές του”. Μετά λόγου γνώσεως, ωστόσο συνυπογράφω επίσης αυτό που επισημαινει λίγο παρακάτω στον πρόλογό του ο γνωστός και από την συνεργασία του στην μνημειώδη έκδοση του Κοινωφελούς Ιδρύματος “Αγία Σοφία” και των “Χανιώτικων Νέων” προ ετών “Μικρά Ασία, χαίρε”, καθηγητής Παπαϊωάννου: Ότι “χωρίς υπερβολή αυτό το ιδιότυπο, «Βιογραφικό Λεξικό Αγωνιστών Κρήτης» είναι πράγματι βασικό και έρχεται να καλύψει συγκεκριμένο κενό στην κρητική βιβλιογραφία. Ακριβώς γιατί «δεν πρόκειται για απλή λεξικογραφική ύλη αλλά για μια απαιτητική μεγάλη ιστορική εγκυκλοπαίδεια των προσωπικοτήτων της Κρήτης» που «αποτελεί το υποχρεωτικό συμπλήρωμα των Ιστοριών της Κρήτης, προκειμένου ν’ αποκτήσει κανείς ακριβέστερη εικόνα των ιστορικών περιπετειών του νησιού». Άξιος ο μισθός του συγγραφέα! Η αναγνώριση, δηλαδή, της προσφοράς του σε μια εποχή μάλιστα που «παίζει» πολύ ο «αφοπλισμός» της ιστορίας. Μέρος του «μισθού» αυτού ανήκει σίγουρα, εκτός αυτών που μνημονεύει ο Γιάννης Χρηστάκης στον πρόλογό του, ιδιαίτερα η Εταιρία Μότορ Όιλ του Βαρδή Βαρδινογιάννη που επιχορήγησε την έκδοση.
Χρέος στην Κρήτη
Ένα χρέος απέναντι στον εαυτό του, αλλά κυρίως, απέναντι στην Κρήτη, έβγαλε ο Γιάννης Γ. Χρηστάκης με την έκδοση του “Λεξικού των Αγωνιστών της Κρήτης”, όπως ο ίδιος εξομολογητικά μου είπε, σε μια μακρά τηλεφωνική συνομιλία που είχαμε. Όταν ανακάλυπτε, λέει, ένα καινούργιο όνομα λυπόταν μα και χαιρόταν ταυτόχρονα. Λυπόταν γιατί η σκόνη της ιστορίας τον είχε θάψει τόσο βαθιά στο πηγάδι της λήθης που δεν τον ήξερε, μα και χαιρόταν γιατί τον ανακάλυψε και τον έβγαζε στο προσκήνιο. ‘Ενας απ’ αυτούς, τους άγνωστους αγωνιστές, ήταν για παράδειγμα και ο εθελοντής γιατρός Διονύσιος Οικονομόπουλος που βρήκε τ’ όνομά του σ’ ένα έγγραφο με ημερομηνία 12 Απριλίου 1867 στο Αρχείο του Υποπρόξενου της Ρωσίας στο Ηράκλειο Ιωάννου Μητσοτάκη, που φυλάσσεται στην Ε.Κ.Ι.Μ. Ηρακλείου και με το οποίο ζητούσε φαρμακευτικό υλικό για να περιθάλψει 8 τραυματίες της μάχης του Μοναστηρακίου στις 16 Ιανουαρίου 1867. “Δεν μπορούσε να είναι άλλος από τον λόγιο πατρινό γιατρό που γεννήθηκε το 1830 και πέθανε το 1890”, σκέφτηκε λέει κι ένιωσε ότι τον είχε αναστήσει. Εκ των ων ουκ άνευ ότι το Λεξικό των Αγωνιστών της Κρήτης δεν πρέπει να λείψει από καμία βιβλιοθήκη, από κανενα κρητικό σπίτι θα έλεγα. Ιδιαιτέρως από κάθε χανιώτικο σπίτι αφού η πλειοψηφία των αγωνιστών που παρουσιάζεται απ’ την γραφίδα του Γιάννη Γ. Χρηστάκη είναι Χανιώτες…
