Μια πλήρης μελέτη ενός ποιητή με σημαντικό ποιητικό έργο που ασχολήθηκε αναλυτικά με τον ταύρο, τον “ΙΣΟΘΕΟ”, που έχει, ακόμα, τη δική του ΑΡΕΝΑ σε όλη την Ισπανία, σαν εκκλησία, για τη θυσία του ταύρου που από την Κρήτη και την Ελλάδα, την Ανατολή και το Βορρά δοξάστηκε θυσιαζόμενος μέσα από τα μυστήρια των αρχέγονων παραδόσεων… όπως τον Δία… τον Ποσειδώνα και τον Ερμή… Σήμερα, όμως στη Δύση της αρχαίας αυτής τελετουργίας ανατέλλει η μαζική θυσία ολόκληρης της ανθρωπότητας, ως νέου μαζικού “ιερού σφάγιου”!
Γιώργος Γεωργούσης, “Η στιγμή της αλήθειας (el momento de la verdad) ένα δοκίμιο για την ταυρομαχία”. Εκδόσεις Καστανιώτη και Διάττων.
Αυτός, ο επίκαιρος (αλλά και διαχρονικός) τίτλος δόθηκε από τον λογιότατο, καρδιολόγο ποιητή, δοκιμιογράφο και δημιουργικό μεταφραστή αρχαίων ελληνικών κειμένων, ιδιαίτερα, τραγικού ποιητικού λόγου, όπως οι Βάκχες του Ευριπίδη. Μια θαυμάσια μετάφραση σε δεκαπεντασύλλαβο (τόσο οικείο στην ελληνική ακοή).
Η Στιγμή της αλήθειας είναι εκείνη που ο μαντατόρ (ο πρωταγωνιστής στην αρένα κάθε ταυρομαχίας) είναι ο φονιάς, που πετιέται την κρίσιμη στιγμή και σκοτώνει τον ταύρο, όπως γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης στο ταξιδιωτικό βιβλίο του ΙΣΠΑΝΙΑ. Για να ακολουθήσουν -όπως συνεχίζει- οι μπαντερίλλιος που καρφώνουν στο σβέρκο, στις πλάτες και στα καπούλια του μανιασμένου θεριού μακριά βέλη με χρωματιστές σερπατίνες.
Υστερα έρχονται οι πικαντόρες, οι λογχιστές που καβαλλάρηδες αγκρίζουν τον ταύρο λογχίζοντάς τον.
Φορούν όλοι τα επίσημα ιερατικά τους αμφία – κοντογούνα κεντημένα με ασήμι και χρυσάφι, μεταξωτά ζωνάρια, κοντά χρωματιστά πανταλόνια.
Ολοστερνά ακολουθούν οι καπεαντόρες, που κρατούν κόκκινες κάπες για να ερεθίζουν και να παραπλανούν τον ταύρο. Είναι όλοι οι ιερείς τούτοι νέοι, σβέλτοι κι ο ναός γιομώνει χαρά και χρώματα και γοργότατη μουσική, την πομπή – ψίκι συνάμα και ξόδι- κλείνουν τέλος τρία ζεμένα μουλάρια με πλούσια χάμουρα με φτερά, με κουδούνια. Τα μουλάρια τούτα θα σύρουν σε λίγο τους σκοτωμένους ταύρους, τα ξεκοιλιασμένα άλογα ή μπορεί κι ανθρώπους σκοτωμένους. Γιατί κάποτε ο Θεός αρνιέται να θυσιαστεί (απόσπασμα από τις σελίδες 127-128).
Ο ΤΑΥΡΟΣ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΜΕΓΑ ΤΟΤΕΜ
Το αναλυτικό δοκίμιο του Γιώργου Γεωργούση για την ταυρομαχία είναι (μαζί με περιγραφές και προβληματισμούς για την μακρά παράδοση της συνέχισής του) ένα σύγχρονο μελέτημα με τα κάτωθι περιεχόμενα:
1) Προλεγόμενα
2) [μυθολογικά – ιστορικά],
3) Ο ταύρος,
4) Η αρένα,
5) Το κοινό
6) Η ταυρομαχία
7) Γύρω από την ταυρομαχία
8) Η τέχνη
9)Despedida.
Επίσης περιλαμβάνει παράρτημα α) με σχέδια Πικάσσο (1997), για μια επανέκδοση του κλασικού έργου “Η Ταυρομαχία” (1798) του θρυλικού Πέπε Γίγιο β) Κάτοψη αρένας γ) Γλωσσάρι δ) Ευρετήριο.
Στα προλογικά ο ποιητής – δοκιμιογράφος Γιώργος Γεωργούσης αναφέρει τα εξής:
Ο ταύρος μοιάζει σαν ένα από τα αρχέτυπα που συνδέουν την ψυχή με το παρελθόν της. Ενα αρχέτυπο που μπαίνοντας στο καλούπι του κάθε καιρού κρατάει την ουσία του, προσαρμόζοντας κάθε φορά το σχήμα του…
Για να είναι ο ταύρος το μέγα τοτέμ της Ιβηρικής χερσονήσου. Με την ταυρομαχία να είναι ένας προϊστορικός μύθος επιβλητικός και τερατώδης στην εκδοχή των ιστορικών χρόνων. Και είναι πεθαμένη η μοναδική σήμερα επιζώσα μορφή αρχαϊκής σκέψης και δράσης. Ενα δραματικό δρώμενο “θρησκευτικού” πρωτίστως χαρακτήρα με πολλές παγανιστικές απηχήσεις.
Μια μορφή λαϊκής τραγωδίας… μια τελετουργική γεωμετρία θανάτου…
Η “ΓΕΝΝΑΙΑ ΓΙΟΡΤΗ” ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ
Οι Ισπανοί αποκαλούν την ταυρομαχία “η γενναία γιορτή” (la fiesta brava. Προσέξτε: γενναία γιορτή, όχι γιορτή των γενναίων).
… Γιορτή γιατί έχει πανηγυρικό χαρακτήρα και εθνική γιορτή, γιατί είναι πάνδημη με την τελετουργία να είναι πανταχού παρούσα σ’ όλες τις φάσεις της ταυρομαχίας… Κι είναι αυτό το εν εξελίξει δρώμενο, όπου συγκλίνουν και συγχωνεύονται τα πιο αντίθετα πράγματα: ένα δρώμενο ταυτόχρονα βαρβαρικό και φινετσάτο, τραχύ και λεπταίσθητο, και τόσο αχρονικό: πρωτόγονο και μαζί μοντέρνο, που τελείται μέσα σε μια ατμόσφαιρα ταυτόχρονα αριστοκρατική και λαϊκή.
Ενα δρώμενο άκρας πειθαρχίας (και αυτοπειθαρχίας) αλλά και αναρχούμενο, όταν στην ακαμψία των αυστηρών κανονισμών εισβάλλει με την μορφή του ταύρου, η ανεξέλεγκτη θεϊκή αναρχία της φύσης.
Κι είναι τότε που ο ταυρομάχος καλείται να επιτελέσει το έργο του… με την τέχνη του ΤΑΥΡΟΜΑΧΟΥ (el arte de torear).
ΓΕΝΝΗΜΑ ΑΛΛΩΝ ΕΠΟΧΩΝ
Οπου η ταυρομαχία, μπορεί να είναι σύγχρονο φαινόμενο αλλά είναι γέννημα άλλων εποχών, όταν, εκτός από την διαφορετική οργάνωση της κοινωνίας – διαφορετική ήταν και η σχέση του ανθρώπου με την φύση.
Στα προλεγόμενά του ο συγγραφέας αυτού του ενδιαφέροντος δοκιμίου επισημαίνει ότι: “Στις σύγχρονες πόλεις ο θάνατος είναι ο μέγας άγνωστος (λέω ο θάνατος, όχι το γεγονός του θανάτου).
Ο σύγχρονος πολιτισμός μετατρέπει τον άνθρωπο από “υποκείμενον” θανάτου σε καταναλωτή θανάτου και προτιμά να συγκαλύπτει τα αισθήματα αντί να τα βιώνει.
Γι’ αυτό και τα έθιμα του πένθους (κάποτε τόσο ανακουφιστικά και λυσίπονα) έχουν ατονήσει, τείνουν να υποκατασταθούν απόποικιλώνυμα ψυχοτρόπα χαπάκια. Ο σύγχρονος άνθρωπος απωθεί την φυσικότητα του θανάτου, επειδή δυσκολεύεται όλο και πιο πολύ να συμμετέχει στην φυσικότητα της ζωής. Αυτή όμως η αποξένωση δεν μπορεί παρά να έχει μεγάλες επιπτώσεις στις μελλοντικές γενιές. Είναι όμως αδύνατον να τις προβλέψει κανείς…
Ο ΑΝΟΣΙΟΣ ΕΡΩΤΑΣ ΤΗΣ ΠΑΣΙΦΑΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΤΑΥΡΟ
Στο πρώτο κεφάλαιο που περιλαμβάνει τα μυθολογικά και ιστορικά στοιχεία του αρχέγονου “ταυρικού πολιτισμού” ο συγγραφέας αναφέρει ότι η Ελληνική μυθολογία και προϊστορία είναι γεμάτη από την παρουσία του ταύρου. Με την κυνηγέτιδα θεά Αρτέμιδα με τον ανόσιο έρωτα της σεληνιακής Πασιφάης με τον ταύρο που μας έδωσε τον Μινώταυρο, με τις ταυροπαιδιές, των Μινωϊτών στα ταυροκαθάψια στην Κρήτη, Τύρινθα και Θεσσαλία. Με τους άθλους του Ηρακλή με τους ταύρους του Γηρυόνη, με τους άθλους του Θησέα στο Λαβύρινθο, με τον Ποσειδώνα ταύρο. Αλλά και με τον ταυρόμορφο Δία που άρπαξε την βασιλοπούλα Ευρώπη απ’ τις ακτές της Φοινίκης, μύθος που συγκροτεί την συλλογική φαντασία της Δύσης…
Ομως, πιο πολύ απ’ όλους τους θεούς του Ελληνικού Πάνθεου ο Διόνυσος (που καλείται και Βουγενής) είναι εκείνος που ταυτίζεται περισσότερο με τον ταύρο διττά. Ως θεός ταυρόμορφος και ως θεός ταυροκτόνος.
ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΙΣΧΥΟΣ
Πάντως, είναι εντυπωσιακή η οικουμενική χρήση του ταύρου ως λατρευτικού συμβόλου γονιμότητας και ισχύος όπως: Στη Φοινίκη, στην Καρχηδόνα, στο Ασσυρο – βαβυλωνιακό έπος του Γκιλγαμές, στην ηλιοκεντρική λατρεία του τριαδικού θεού των Περσών.
Αυτός εμφανίζεται ταυρόμορφος και ταυροκτόνος: Θεός πάσχων και και σωτήρ που έμελλε να διαδοθεί ευρύτερα στην Ευρώπη, με τις ρωμαϊκές λεγεώνες, ως ο “ανίκητος ήλιος” (sol invictus).
Αργότερα, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (1ος αι. π.Χ.) μας πληροφορεί ότι οι ταύροι θεωρούνται ιεροί στην Ιβηρική Χερσόνησο. Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι την ταυρική λατρεία την μετέφεραν εκεί οι Μινωϊκοί Κρήτες ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι αυτοί που την διαδώσανε εκεί ήταν οι Φοίνικες ή οι Ρωμαίοι.
Για την ευρεία ανάπτυξη της ταυρομαχίας στην Ισπανία υπήρξαν πολλά στάδια εξέλιξής της. Με το 1080 να αποτελεί την πρώτη ιστορικά, πραγματοποίηση ταυρομαχίας – με έξι ταύρους- στην Αβιλα.
Ενώ (όπως γράφει ο Γ.Γ.) μπορούμε να λάβουμε το 1700 ως συμβατικό ορόσημο της γέννησης της ταυρομαχίας με την σημερινή της μορφή. Παρά τις πολλές αντιδράσεις, ιδιαίτερα της εκκλησίας. Με αφορισμό του Πάπα Πίου του Ε’ το 1567 και με διατάγματα βασιλέων της Ισπανίας (απαγόρευσης των ταυρομαχιών) όπως του Φιλίππου του Ε’ το 1724.
ΟΙ ΤΑΥΡΟΜΑΧΙΕΣ ΣΥΝΕΧΙΣΤΗΚΑΝ ΠΑΡΑ ΤΙΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ
Ολα αυτά όμως “εις μάτην” γιατί η ταυρομαχία είχε ριζώσει βαθιά και είχε δεθεί με το αίσθημα του ισπανικού λαού. Για να αποτελέσει η ταυρομαχία μέρος της εθνικής ισπανικής ζωής. Μια “εθνική εορτή” που ο λαός την αγαπά, η εκκλησία την ανέχεται απρόθυμα, ενώ η εξουσία την αποδέχεται πρόθυμα και προσπαθεί να την χρησιμοποιήσει…
Π.χ. ο Βασιλεύς και κύριος της γαλλοκρατούμενης Ισπανίας Ιωσήφ (αδελφός του Ναπολέοντα Βοναπάρτη) “ηυδόκησεν να θέσει επ’ ευκαιρία των γενεθλίων της αυτού αυτοκρατορικής μεγαλειότητας) υπό την υψηλήν προστασίαν την ταυρομαχίαν την 15ην τρέχοντος μηνός Αυγούστου του έτους 1811… για να τιμήσει τον αδελφό που ήταν ο εγκαθετός του “Βασιλέας”.
Ο οποίος όμως, δύο χρόνια αργότερα εκθρονίστηκε. Αλλά, οι ταυρομαχίες συνεχίζονταν κραταιές και χωρίς την υψηλήν αυτού προστασίαν.
Ολη αυτή τη συνέχεια με όλες τις λεπτομέρειες για τους ταύρους ως ιερά σφάγια, για τους ταυρομάχους στην αρένα, για το πιστό και μανιώδες κοινό του “θεού ταύρου” καθώς και όλες τις λεπτομέρειες για τη διεξαγωγή των ταυρομαχιών, ως σήμερα σε συνάρτηση με την παράθεση για όλη την κουλτούρα και για τα μυστηριώδη γύρω από την ταυρομαχία τα παρουσιάζει υπεύθυνα, σοβαρά και με ποιητική πνοή ο ποιητής Γιώργος Γεωργούσης. Δίνοντάς μας την αστραφτερή πλευρά του ταυρομαχικού γίγνεσθαι αλλά και τη σκυθρωπή του.
Με την πιο δυσάρεστη πρόβλεψή του για το αβέβαιο μέλλον αυτής της “εθνικής γιορτής” σ’ ένα σύγχρονο πολυεθνικό κόσμο που μέσα στη διαρκή εντροπία του καθιστά ιερό σφάγιο την ανθρωπότητα ολόκληρη μέσα στη μεγάλη αρένα του πλανήτη που προσπαθεί με τους δικούς της (φυσικούς) τρόπους να περισωθεί από την επερχόμενη καταστροφή της.
ΤΩΡΑ ΙΕΡΟ ΣΦΑΓΙΟ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ
Με τη διαφορά πως ούτε ο άνθρωπος ούτε η ανθρωπότητα θεωρούνται πια ισόθεοι για να λατρευτούν, αλλά ούτε και “οι ταυρομάχοι” θεωρούνται πρόσωπα ιερά, ως σφαγιαστές του ιερού σφάγιου μιας και ο λαός δοξάζεται (δημοκρατικά , αντιδημοκρατικά) μόνο για να κακοποιείται…
Γιατί όπως λέει ο Καζαντζάκης στο κεφάλαιο ΤΑΥΡΟΜΑΧΙΑ, του βιβλίου του (που αναφέραμε και στην αρχή) ΙΣΠΑΝΙΑ … “και άξαφνα έτριξαν τα κατώφλια και πρόβαλε ήσυχος, αγαθός και προχώρεσε δισταχτικά, ίσα με τη μέση της παλαίστρας, ολόμαυρος γυαλιστερός ταύρος.
Στάθηκε. Τρόμαξε μια στιγμή ρουθουνίζοντας το πλήθος…
Μούγκρισε βαριεστημένος και στράφηκε να πάει πίσω στο παχνί του. Τότε όμως από τον ίσκιο ξεκόρμισε ο ένας από τους δύο πικαντόρες, και το άσπρο άλογο άρχισε να χαράζει φαρδύ κύκλο γύρω από τον ταύρο. Ο ταύρος τότε κατάλαβε. Δεν μπορούσε πια να γυρίσει πίσω στο παχνί του, οι άνθρωποι τον είχαν φέρει εδώ να τον σκοτώσουν…
Οπως γίνεται τώρα που δεν θέλουμε “βάναυσα” θεάματα και “εθνικές γιορτές”. Για να σκοτώνουν Ανθρώπους της στιλπνότητας την ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ, ολόκληρη ως ΙΕΡΟ ΣΦΑΓΙΟ της σκεδάζουσας και διασκεδάζουσας υπερ-σφαγιστικής μηχανής του νέου “γενναίου” κόσμου.
Γεγονός που μας φέρνει μπροστά στη “στιγμή της αλήθειας”. Ενα θαυμάσιο δοκίμιο του σημαντικού ποιητή Γιώργου Γεωργούση…
