Γράφει ο
Παπαδόπουλος Δημήτρης*
Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με τις επιχειρήσεις και την οικονομική κρίση.
Επιτέλους πρέπει να αντικρίσουμε ορισμένες αλήθειες και να μην κρυβόμαστε
πίσω από μια και μόνο έννοια: “οικονομική κρίση”.
Από τα μέσα του 2008, η
παγκόσμια χρηματοοικονομική και οικονομική κρίση προκάλεσε εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις, αφενός στην ομαλή χρηματοδότηση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών και αφετέρου στην πραγματική οικονομία. Η κρίση ρευστότητας οδήγησε στην κάμψη της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών, στη συρρίκνωση του διεθνούς εμπορίου και στη μείωση, τόσο του όγκου όσο και της αξίας του παραγόμενου προϊόντος της μεταποιητικής βιομηχανίας, σε όλες τις χώρες
Στην Ελλάδα οι συνέπειες στην εγχώρια οικονομία άρχισαν ουσιαστικά να εκδηλώνονται το πρώτο εξάμηνο του 2009.
Ο αντίκτυπος της κρίσης αποτυπώνεται στις πτωτικές τάσεις που παρουσιάζουν από τις αρχές του 2009 βασικοί οικονομικοί δείκτες, όπως η βιομηχανική παραγωγή, ο κύκλος εργασιών στο λιανικό εμπόριο και τις υπηρεσίες, καθώς και η παραγωγή στις κατασκευές. Υποχώρηση παρουσιάζουν και τα έσοδα από τον τουρισμό, αν και ηπιότερη του αναμενομένου
Σήμερα διανύουμε μια περίοδο, στην οποία η εθνική οικονομία, για πρώτη φορά μετά από δεκατρία χρόνια, ταλαντεύεται ανάμεσα στη στασιμότητα και στην ύφεση (ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΒΕΑ, 2009).
Ας προσπαθήσουμε να δούμε την “Κρίση?? σε διάφορους κλάδους της ελληνικής οικονομίας και τις λύσεις που προτείνονται από τους ειδικούς του κάθε κλάδου:
Α) ΠρωτογενΗς ΤομΕας: ΓεωργΙα και κτηνοτροφΙα
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το εισόδημα των αγροτών το 2008 μειώθηκε κατά 7,1% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, έναντι πτώσης μόνο 4,3% στην ΕΕ γεγονός που ερμηνεύεται σαν ισχυρό πλήγμα στην ελληνική περιφέρεια αφού η γεωργία αποτελεί τον ένα από τους δυο πυλώνες-βασικές πηγές εισοδήματος της ελληνικής περιφέρειας. Παρατηρείται εξαιρετικά μεγάλη πτώση των τιμών σε μια σειρά σημαντικών προϊόντων, όπως το ελαιόλαδο (-20%), τα φρούτα (μήλα -48%, ροδάκινα -43%), το αγελαδινό γάλα (-14%).
Η παγκόσμια επισιτιστική κρίση, σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ κ. Μπαν Κι Μουν, θα κρατήσει τουλάχιστον μέχρι το 2030. Οι προβλέψεις διεθνών οργανισμών και αναλυτών της διεθνούς οικονομίας μιλούν για την επερχόμενη επισιτιστική κρίση, η οποία στην παρούσα φάση συνδυάζεται με την οικονομική κρίση, επισημαίνοντας παράλληλα την αυξημένη ζήτηση αγροτικών προϊόντων.
Η απάντηση στο φαινόμενο έχει δοθεί από τον κ. Αναστάσιο Σέμο ο οποίος πιστεύει πως τα επιλεγμένα ποιοτικά αγροτικά προϊόντα και η πολυδραστηριότητα είναι η λύση για τους έλληνες παραγωγούς.
Στο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού, η αγορά χρειάζεται ανταγωνιστικά προϊόντα. Με τον όρο ανταγωνιστικό προϊόντα δεν εννοούνται υποχρεωτικά φθηνά προϊόντα, αλλά προϊόντα ποιότητας, προϊόντα με ταυτότητα. Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση Καλλιεργειών (πιστοποίηση με Agro 2.1 – 2.2) αποτελεί σήμερα μονόδρομο για μια γεωργία οικονομικά βιώσιμη, φιλική προς το περιβάλλον και παραγωγής γεωργικών προϊόντων ποιότητας (Διευθυντής Αγροτικής Ανάπτυξης της ΝΑ Ροδόπης Απ. Ερελιάδης).
Το ελαιόλαδο που αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό προϊόν της ελληνικής γεωργίας αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα λόγω της “κρίσης?? και αυτό λόγω της ιδιαιτερότητας του προϊόντος, που σε αρκετές χώρες, θεωρείται είδος πολυτελείας, οι καταναλωτές εμφανίζονται συγκρατημένοι στις αγορές τους
Απάντηση σε αυτό το φαινόμενο
μπορεί να είναι το ελαιόλαδο “Product of Greece”. Η εφαρμογή μιας συντονισμένης επιθετικής πολιτικής προβολής και προώθησης του ελαιολάδου σε επώνυμη μορφή ως “Product of Greece” στις αγορές του εξωτερικού, αλλά και η πιο συστηματική εφαρμογή του Συστήματος της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης (πιστοποίηση με Agro 2.1 – 2.2) από την πλευρά των ελαιοπαραγωγών, όπως προωθείται από την Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Ελαιολάδου και Ελιάς (ΕΔΟΕΕ).
Η ελληνική γεωργία σαν απάντηση στην επισιτιστική κρίση πρέπει να οδηγηθεί σε μια στροφή σε διαφορετικά προϊόντα. Ήδη παράγει σιτάρι για εξαγωγή, ρύζι αρίστης ποιότητας και καλαμπόκι, ενώ η άνοδος των τιμών των τροφίμων στις διεθνείς αγορές είναι βέβαιο ότι θα επιταχύνει τις διαρθρωτικές αλλαγές στις καλλιέργειες.
Όπως σημειώνεται και στην έκθεση -για το 2009- του κ. Νικ. Γκαργκάνα
«Η πολύ μεγάλη αύξηση της διεθνούς τιμής του σταριού τον τελευταίο καιρό έχει υπερδιπλασιαστεί το τελευταίο δωδεκάμηνο – ενδεχομένως υποδηλώνει ότι η καλλιέργεια του σιταριού γίνεται πιο συμφέρουσα. Η στροφή αυτή έχει αρχίσει και ήδη γίνονται επενδύσεις όπως πχ σε θερμοκήπια εκτάσεως 100 στρ. (Γιαννιτσά και αλλού).
Η πρωτογενής παραγωγή μπορεί να πιστοποιηθεί με τα πρότυπα GLOBALGAP και ΑGRO 2, QS, TESCO NATURES CHOICE).
Όσον αφορά την κτηνοτροφία, όπως αναφέρει ο καθηγητής Γενετικής Βελτίωσης των Αγροτικών Ζώων του ΑΠΘ, Ανδρέας Γεωργούδης τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν περιλαμβάνουν την εξασφάλιση ρευστότητας, την προώθηση και εξυγίανση των οργανωτικών δομών με κύριο άξονα τις συνεταιριστικές οργανώσεις, τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των μονάδων, τη στήριξη των τιμών και τη μείωση του κόστους, την προώθηση της ποιότητας, των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και της πιστοποίησης των προϊόντων.
Ειδικά στην κτηνοτροφία το σύνθημα πρέπει να είναι πως η ποιότητα αρχίζει από το ίδιο το ζώο και θα πρέπει να προωθήσουμε μορφές τεχνικής στήριξης που δημιουργούν άριστες συνθήκες εκτροφής, τον ατομικό έλεγχο των αποδόσεων ως προς την ποσότητα και την ποιότητα και σταδιακά όπου είναι δυνατό, την εισαγωγή ελέγχων των κρίσιμων σημείων σε όλα τα στάδια από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση.
Για να κερδίσουμε τη μάχη με τα φθηνά εισαγόμενα είναι να αποδεικνύουμε πως τα κτηνοτροφικά μας προϊόντα προέρχονται από υγιή ζώα που εκτρέφονται σε σύγχρονους στάβλους με τις αρχές ευζωίας των ζώων και εφαρμόζουν σε όλα τα στάδια της παραγωγής τους κανόνες υγιεινής και σύγχρονη υψηλή τεχνολογία.
Στον τομέα της κτηνοτροφίας η Eurocert πιστοποιεί σύμφωνα με τον Κανονισμό Πιστοποίησης Μη Γενετικά Τροποποιημένων Ζωοτροφών (Non GMO) αλλά και με το πρότυπο GLOBALGAP ? IFA. O Κανονισμός αφορά την πιστοποίηση των ζωοτροφών (σόγια, φύραμα, καλαμπόκι, βαμβακόπιτα κ.ά.) που χρησιμοποιούν οι κτηνοτρόφοι για την εκτροφή αγελάδων, αιγοπροβάτων, πουλερικών και χοιρινών.
Επίσης μπορεί να εφαρμοστεί στον τομέα η σειρά προτύπων AGRO 3 (3.1 -3.2 – 3.3) και σκοπός τους είναι η καθιέρωση συγκεκριμένων κανόνων για την προέλευση των πρώτων υλών, την παραγωγή και τις μεθόδους παραγωγής ζωοτροφών που προορίζονται για την εκτροφή χοίρων.
Β) ΔευτερογενΗς τομΕας: ΒιομηχανΙα – ΜεταποΙηση-ΚατασκευαστικΟς ΚλΑδος
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, κατά τη διάρκεια του Μαΐου ο κύκλος εργασιών υποχώρησε κατά 30,7% και ο αριθμός των νέων παραγγελιών ήταν μειωμένος κατά 37,7% σε σχέση με τον αντίστοιχο περσινό μήνα.
Καθίζηση έχουν υποστεί τα αποτελέσματα του μεταλλουργικού κλάδου λόγω της κρίσης στην οικοδομική δραστηριότητα.
Αντίθετα ανθεκτικές στην κρίση εμφανίζονται οι εγχώριες βιομηχανίες τροφίμων – ποτών, σύμφωνα με μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών. Όπως συμπεραίνεται από τη μελέτη, παρά την επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η εγχώρια παραγωγή του κλάδου τροφίμων – ποτών εμφανίζει το 2008 αύξηση κατά 1,2%, όταν το σύνολο της μεταποίησης εμφανίζει πτώση της τάξης του 4,2%. Σε ό,τι αφορά στις τιμές, το 2008 καταγράφεται σημαντική αύξηση τους στη συγκεκριμένη βιομηχανία, της τάξης του 6,9%, επίδοση όμως αισθητά χαμηλότερη της αύξησης των τιμών, κατά 11,4%, που καταγράφεται στο σύνολο της εγχώριας μεταποίησης.
Η εγχώρια βιομηχανία τροφίμων, όπως τονίζεται επίσης, συνεχίζει να αποτελεί τον κυριότερο μοχλό ανάπτυξης της μεταποίησης, μιας και συνεισφέρει το 2,8% του ΑΕΠ, παράγει το 25,2% της συνολικής προστιθέμενης αξίας και απασχολεί το 22,2% των απασχολούμενων σε αυτή.
Σε κάθε περίπτωση, καταλήγει η μελέτη του ΙΟΒΕ, η εγχώρια βιομηχανία τροφίμων – ποτών αντιμετωπίζει πλήθος προκλήσεων, καθώς δέχεται σημαντικές πιέσεις από τον παγκόσμιο ανταγωνισμό, αλλά και από τις εξελίξεις της εποχής. Το καταναλωτικό πρότυπο μεταβάλλεται, επηρεάζοντας τη ζήτηση για συγκεκριμένα είδη τροφίμων και ποτών, οι τεχνολογικές εξελίξεις που επηρεάζουν τις διαδικασίες παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων είναι ταχύτατες και η ανάγκη για καινοτομία όχι μόνο από τις μεγάλες επιχειρήσεις ενισχύεται. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει, όπως επισημαίνεται, να αντιδρά εγκαίρως ώστε να προχωρά σε αναδιοργάνωση της παραγωγής και του τρόπου διάθεσης των προϊόντων της και κυρίως να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της στο διεθνές περιβάλλον. Η παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων, που προσελκύουν το ενδιαφέρον της παγκόσμιας αγοράς πρέπει να αποτελέσει βασικό άξονα στρατηγικής των ελληνικών επιχειρήσεων τροφίμων – ποτών.
Στον κλάδο της μεταποίησης των τροφίμων τα πρότυπα που μπορούν να εφαρμοστούν και να πιστοποιηθούν είναι αυτά που η παγκόσμια αγορά ζητάει: Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας Τροφίμων (ISO 22000:2005), IFS VERSION 5, BRC GLOBAL STANDARD, 2008, CODEX ALIMENTARIUS ? HACCP.
Κατασκευαστικός κλάδος ? Οικοδομή
Από τον Οκτώβριο του 2008 η παγκόσμια οικονομική κρίση επηρέασε ακόμα περισσότερο τον κλάδο των κατασκευών. «Πάγωσαν» τα στεγαστικά και επαγγελματικά δάνεια από τις τράπεζες, εκτοξεύτηκε η ανεργία όχι μόνο στους οικοδόμους και τους εργατοτεχνίτες, αλλά και σε όλο το φάσμα των ελεύθερων επαγγελματιών, των προμηθευτών και των εργαζομένων που συμμετέχουν στην παραγωγή – διακίνηση δομικών υλικών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα συνεισφέρει το 15% του Α.Ε.Π. (ΤΕΕ).
Το καλοκαίρι του 2009, η οικοδομή παρουσίασε τάσεις ανάκαμψης, αφού μετά το πρώτο σοκ του χειμώνα, όταν οι τράπεζες ήταν αρκετά σφιγμένες στη χορήγηση στεγαστικών δανείων, τους τελευταίους μήνες άρχισαν να θωρακίζονται απέναντι στην κρίση και σιγά – σιγά ανοίγουν διόδους για δάνεια στους καταναλωτές με αποτέλεσμα να αυξάνεται η κινητικότητα στον χώρο της οικοδομής. Αυτό συμβαίνει αφού το 90% των νέων οικοδομών στηρίζεται στο δανεισμό με αποτέλεσμα να είναι καθοριστική η εξέλιξη αυτή. (κ. Χωραφάς, πρόεδρος ΤΕΕ Νομού Λασιθίου).
Απάντηση στην κρίση του κατασκευαστικού κλάδου στην παρούσα φάση που υπάρχουν αδιάθετα πάνω από 190.000 νεόδμητα ακίνητα, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη πτώση των τιμών προτείνεται από διαφόρους μελετητές με: εκτεταμένα προγράμματα μόνωσης του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού παλαιών κτηρίων, σε κουφώματα, εξωτερικούς τοίχους και στέγες, στρέφοντας τον τομέα της οικοδομής σε κατευθύνσεις που δεν απαιτούν άλλη οικοδομήσιμη γη, διασώζοντας παράλληλα χιλιάδες θέσεις εργασίας και δημιουργώντας και νέες. Μικρά και μεγάλα δημόσια έργα στις πόλεις και τους οικισμούς, μπορούν να δώσουν νέες θέσεις εργασίας αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής των πολιτών και βελτιώνοντας ακόμη και τις οικονομικές τους προοπτικές όπως π.χ. της ολοκλήρωσης του μετρό σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, δημιουργία μεγάλων χώρων στάθμευσης σε όλες τις κύριες εισόδους των πόλεων, σε συνδυασμό με πυκνή συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση. Διαπλατύνσεις πεζοδρομίων και θωράκισή τους απέναντι στην παράνομη στάθμευση, δίκτυα ποδηλατοδρόμων κ.λπ.. Ταυτόχρονα μια στροφή στην ενεργειακή πολιτική με κατασκευές αιολικών ή ηλιακών πάρκων θα δώσει ώθηση στον κλάδο τουλάχιστον μέχρι την έξοδο από την κρίση που δεν προβλέπεται νωρίτερα από το τέλος του 2010.
Η οικοδομική δραστηριότητα έχει πέσει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι σταμάτησαν οι αγοροπωλησίες, απλά οι τιμές προσγειώνονται σε φυσιολογικά επίπεδα, όπως και τα ενοίκια και ο αέρας. Οι σωστοί κτηματομεσίτες εξακολουθούν να δουλεύουν, όπως και οι εργολάβοι και οι τεχνικές εταιρείες.
Η ποιότητα στις επιχειρήσεις του κλάδου πιστοποιείται με βάση τα πρότυπα EN ISO 9001:2008 για ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ, EN ISO 14001:2004 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ αλλά και με το ΕΛΟΤ 1801 / BS OHSAS 18001 ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ. Επίσης γίνονται από την Eurocert έλεγχοι για τους ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΕΣ.
Γ) ΤριτογενΗς τομΕας: ΕμπΟριο και υπηρεσΙες -ΤουρισμΟς
Όσον αφορά το εμπόριο η κρίση εμφανίζεται με διαφορετικό πρόσωπο.
Πολλές εταιρείες ειδών πολυτελείας είναι στο έλεος μιας διπλής κρίσης, αφού από τη μία μεριά η φθίνουσα οικονομία έχει πλήξει τις διεθνείς πωλήσεις τους και από την άλλη η χρηματοπιστωτική κρίση έχει καταστήσει δύσκολη και δαπανηρή τη διαχείριση των χρεών τους, ωστόσο στην εγχώρια αγορά δεν έχουν χάσει την αίγλη τους. Το σημαντικό είναι ότι παρά τις δυσμενείς συνθήκες στην αγορά η παρουσία των luxury brands στην Ελλάδα παραμένει «λαμπερή». Οι πωλήσεις τους δεν έχουν επηρεαστεί ουσιαστικά, ενώ πέραν μιας εύλογης επιφυλακτικότητας τα σχέδια ανάπτυξής τους προωθούνται.
Παράγοντες της αγοράς αποδίδουν το γεγονός στην εμπιστοσύνη που δείχνουν οι καταναλωτές στην υψηλή ποιότητα, στη στροφή πολλών οίκων πολυτελείας σε προϊόντα πιο προσιτής αξίας (προσιτή πολυτέλεια) αλλά κυρίως στο γεγονός ότι η οικονομική κρίση δεν έχει πλήξει τα υψηλά εισοδήματα σε τέτοιο βαθμό ώστε να περιορίσουν αγορές σε ρούχα και αξεσουάρ.
Μάλιστα οι αναλυτές της KPMG συμπερασματικά αναφέρουν ότι η κρίση είναι μια ευκαιρία για τους οίκους πολυτελείας που πρέπει να στραφούν σε μια οικονομική διαχείριση με στόχο: αύξηση της ρευστότητας, μείωση του κόστους λειτουργίας και βελτιστοποίηση των πρακτικών που εφαρμόζονται στην εφοδιαστική αλυσίδα. Το «κλειδί» είναι η διατήρηση των ταμιακών διαθεσίμων και των κεφαλαίων κίνησης σε υψηλά επίπεδα (ανάλυση KPMG, εφημερίδα Χαρτεμπορική).
Σε ανταποκρίσεις ελληνικών επιχειρήσεων από τη Γερμανία αναφέρεται και προτείνεται ότι τα ελληνικά προϊόντα εκεί έχουν αντίστοιχη πτώση πωλήσεων διότι δεν είναι αρκετά ανταγωνίσιμα, διότι είναι ακριβά και μη αναγνωρίσιμα. Υπάρχουν διεθνή ομοειδή προϊόντα που κατακλύζουν τη γερμανική αγορά, που είναι ανταγωνίσιμα στην ποιότητα, με τιμές χαμηλότερες από τα αντίστοιχα ελληνικά πιο αναγνωρίσιμα στους καταναλωτές. Τι προτείνεται από τους ιδίους: συγκράτηση έως και μείωση τιμών, όχι όμως μείωση στην ποιότητα των προϊόντων.
Από ιδία πείρα στο ελληνικό εμπόριο εμφανίζονται φαινόμενα πολύ υψηλών τιμών χωρίς την αντίστοιχη ποιότητα που θα έπρεπε να ανταποκρίνεται σε αυτές τις τιμές σε σχέση με τις αγορές του εξωτερικού. Αυτό θα έπρεπε να προβληματίσει ιδιαίτερα τις ελληνικές επιχειρήσεις. Ο υψηλός πλέον ανταγωνισμός από επιχειρήσεις του εξωτερικού μέσα στη χώρα μας θα είναι καταλυτικός για την ιδία την επιβίωση πλέον των επιχειρήσεων.
Επίσης όσον αφορά το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι μια απάντηση των επιχειρήσεων στην κρίση, λόγω μειωμένου κόστους λειτουργίας των ηλεκτρονικών επιχειρήσεων. Φαίνεται ότι ο κλάδος εμφανίζει αντοχές στην κρίση. Αντίθετα είναι έντονα επηρεασμένη η ανάπτυξη εμπορικών κέντρων από την οικονομική κρίση.
Ακόμα και ο δημόσιος τομέας μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα του αλλά και κατά συνέπεια την ποιότητα ζωής των πολιτών. Στις επιχειρήσεις του κλάδου βρίσκουν εφαρμογή Εδώ βρίσκουν εφαρμογή τα πρότυπα ΕΛΟΤ 1429 και ISO 9001:2008.
Τουρισμός
Ο τουριστικός κλάδος αντιπροσωπεύει αμέσως ή εμμέσως περίπου το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ δηλαδή 5,5 τρισ. δολ., το 11% των παγκόσμιων εξαγωγών, δηλαδή 2 τρισ. δολ. και το 9,4% των διεθνών επενδύσεων 1,2 τρισ. δολ.
Η Ελλάδα στην πρόσφατη Έκθεση για τον τουρισμό που παρουσιάσθηκε το Μάρτιο του 2009 στο Παγκόσμιου Οικονομικό Φόρουμ βρίσκεται στην 24η θέση μεταξύ των 133 οικονομιών με βαθμολογία 4,9 (με άριστα το 7).
Η θέση της Ελλάδας παραμένει σταθερή σε σχέση με πέρυσι. Ευνοείται κυρίως από τους πλούσιους πολιτιστικούς πόρους, την άριστη υγεία και υγιεινή και τις καλές τουριστικές υποδομές. Τα δυνατά σημεία της Ελλάδας σύμφωνα με την Έκθεση είναι η έμφαση που δίνεται από την Ελληνική Κυβέρνηση στον τομέα του Τουρισμού (3η θέση), οι Τουριστικές Υποδομές (5η θέση), οι Αεροπορικές υποδομές και οι υποδομές Υγείας και Υγιεινής (19η θέση). Τα αδύνατα σημεία της χώρας είναι η ανταγωνιστικότητα τιμών (114η θέση), στον Πυλώνα Φυσικοί πόροι (74η θέση) και στους Νόμους και κανονισμούς (57η θέση) ( Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF), 2009).
Το συμπέρασμα που προκύπτει από την παραπάνω μελέτη: Η Ελλάδα, χώρα με συγκριτικά καλές τουριστικές υποδομές θα πρέπει να βασιστεί στην ποιότητα του τουριστικού προϊόντος δίνοντας έμφαση στους φυσικούς και πολιτιστικούς της πόρους και να μην ανταγωνιστεί στο πεδίο των τιμών. Ωστόσο το ποιοτικό τουριστικό προϊόν θα πρέπει να τιμολογηθεί ανταγωνιστικά ώστε να έχει την ανάλογη, υψηλή ζήτηση.
Παρά την τρέχουσα οικονομική συγκυρία η οικονομία του τουρισμού προβλέπεται να αυξηθεί κατά μέσο όρο 4% τον χρόνο κατά τη διάρκεια των επόμενων δέκα ετών. Μέχρι το 2019 προβλέπεται να απασχολεί 275 εκατομμύρια εργαζόμενους οι οποίοι θα αντιπροσωπεύουν το 8,4% της συνολικής απασχόλησης.
Σύμφωνα με την Eurobank, από την ανάλυση των ιστορικών στοιχείων προκύπτει ότι οι περίοδοι παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης συμπίπτουν με αντίστοιχες περιόδους αύξησης των αφίξεων στην Ελλάδα, ιδίως στο διάστημα 1996 – 2000 και 2005 – 2007. Αντίθετα, σε περιόδους οικονομικής επιβράδυνσης, οι αφίξεις τουριστών στη χώρα μας επηρεάζονται αρνητικά.
Το θετικό στοιχείο των αναλύσεων είναι ότι τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη, εμφανίζουν ιστορικά μεγαλύτερες αντοχές απέναντι στην πτώση ζήτησης και στις οικονομικές κρίσεις, σε αντιδιαστολή με την Αθήνα.
Τι επιφυλάσσει το μέλλον;
Από τους αρμόδιους παγκόσμιους οργανισμούς προβλέπεται ο τουριστικός τομέας είτε να παραμείνει στάσιμος είτε να παρουσιάσει πτώση κοντά στο 3,6%.
Αυτό συνεπάγεται και αντίστοιχη μείωση εσόδων για τις χώρες υποδοχής τουριστών. Η Ελλάδα είναι χώρα που βασίζεται στον τουρισμό με την οικονομία του κλάδου να αντανακλά το 16% του συνολικού ΑΕΠ και σχεδόν το 20% της συνολικής απασχόλησης.
Για όλα τα παραπάνω απαιτείται:
Η προσαρμογή των επιχειρήσεων του κλάδου στις νέες τάσεις που θα αναπτυχθούν τα δύο δύσκολα χρόνια: πιο σύντομα ταξίδια, πιο κοντινοί προορισμοί, έμφαση στην ποιότητα με χαμηλό κόστος (value for money), ενίσχυση του ποσοστού του εσωτερικού τουρισμού, μείωση προκρατήσεων.
Στενή συνεργασία επιχειρήσεων, φορέων και κυβέρνησης για λήψη πρωτοβουλιών (π.χ. τέλος παρεπιδημούντων).
Άμεση υλοποίηση κυβερνητικών μέτρων.
Αξιοποίηση συγκριτικών πλεονεκτημάτων και δημιουργία και προώθηση νέων, ελκυστικών σε τιμή τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών.
Συνεργασία μεταξύ των μη ομοειδών επιχειρήσεων του κλάδου για την παροχή συνδυαστικών προϊόντων.
Συγκράτηση τιμών.
Έμφαση στην ποιότητα.
Τα χαρακτηριστικά της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος της Ελλάδας: Ο δείκτης ποιότητας του τουριστικού προϊόντος μιας χώρας, γενικά προσδιορίζεται από τις υποδομές και τις υπηρεσίες. Διάχυτη είναι η εντύπωση πως οι τουριστικές υποδομές μας έχουν βελτιωθεί θεαματικά μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Η ίδια αίσθηση βελτίωσης της ποιότητας των τουριστικών υπηρεσιών είναι εμφανής σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες όπου σημειώνονται σοβαρές επιχειρηματικές προσπάθειες για αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος στη χώρα μας.
Αναλυτικότερα όσον αφορά:
(α). Τουριστικά καταλύματα: Ο βαθμός ικανοποίησης από όσους χρησιμοποιούν ξενοδοχείο για τις διακοπές τους συνδέεται άμεσα με την εξυπηρέτηση, τον επαγγελματισμό, την ευγένεια και την προθυμία του προσωπικού να αντιμετωπίσει τις ανάγκες των επισκεπτών και την καθαριότητα και τις ανέσεις του δωματίου.
(β) Χώροι Εστίασης: όσον αφορά τα εστιατόρια/ταβέρνες σε τουριστικούς προορισμούς η επαγγελματική εξυπηρέτηση παραμένει το ζητούμενο, υπάρχει πλήθος αναφορών σε αρνητικές συμπεριφορές/νοοτροπίες.
Έντονη είναι η διαπίστωση πως σε πολλούς δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς το φαγητό είναι πλέον «βιομηχανοποιημένο», χωρίς να προσφέρει κάτι το παραδοσιακό ή το ιδιαίτερο. Την ίδια στιγμή όσοι επαγγελματίες διαφοροποιούνται από αυτή την κατεύθυνση φαίνεται να δημιουργούν ένα ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που έχει απήχηση στους πελάτες.
(γ) Φύση, Μουσεία, Μνημεία, Αρχαιολογικοί χώροι: Η ελληνική φύση, το φυσικό περιβάλλον, οι παραλίες και γενικά οι φυσικές ομορφιές της χώρας, αποτελούν μεγάλο δέλεαρ για τους τουρίστες.
Ειδικότερα, η στρατηγική ποιότητας του ελληνικού τουρισμού με την αναφορά στο περιβάλλον λειτουργεί θετικά. Λόγω και των ευρύτερων κλιματικών αλλαγών, η κοινή γνώμη εμφανίζεται περισσότερο ευαισθητοποιημένη στα θέματα του περιβάλλοντος.
Η ποιότητα των τουριστικών υπηρεσιών συνδέεται άμεσα με τον επαγγελματισμό και την εξειδίκευση.
Στον τομέα βελτίωσης των υπηρεσιών κυριαρχούν οι αναφορές στο ανθρώπινο δυναμικό.
Ειδικά η εξειδίκευση του προσωπικού και η κατάρτιση θεωρείται πως οδηγούν σε καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών.
Η προσπάθεια απονομής, με αντικειμενικά κριτήρια, αστεριών στα ξενοδοχεία, συγκεντρώνει θετικά σχόλια.
Το κυριότερο που προσλαμβάνει η κοινή γνώμη είναι πως μέσω της «Αστεροποίησης» θα βελτιωθεί η ποιότητα των υπηρεσιών και ο επισκέπτης θα έχει αίσθηση του αναμενόμενου επιπέδου των υπηρεσιών.
Τα στοιχεία είναι από τη μελέτη: «Διεθνής Οικονομική Κρίση και Τουρισμός», την οποία κατάρτισε το Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ).
Συνοπτικά όπως αναφέρεται σε άλλο άρθρο – μελέτη η Ελλάδα ως χώρα υποδοχής, πρέπει να εγκαταλείψει το μοντέλο του Ford (4S) στο οποίο στήριξε την τουριστική της ανάπτυξη (Sun, Sand, Sea, and Sex) και πρέπει να το μεταμορφώσει σε ένα νέο μοντέλο των 4E (Environment and clean nature, Educational tourism, culture and history, Event and mega event, Entertainment and fun) (Στέλιος Βαρβαρέσος, δρ οικονομολόγος και αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων του ΤΕΙ ΑΘΗΝΩΝ, στο αντικείμενο “Οικονομική και Πολιτική του Τουρισμού”.)
Στον κλάδο του τουρισμού τα κύρια πρότυπα που εφαρμόζονται και πιστοποιούνται είναι τα: EN ISO 9001:2008-ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ, EN ISO 14001:2004 – ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ, Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας Τροφίμων – ISO 22000:2005, CODEX ALIMENTARIUS – HACCP.
ΣυμπερΑσματα
Φαίνεται ότι μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην κρίση παρουσιάζουν το λιανικό εμπόριο, η βιομηχανία τροφίμων και οι υπηρεσίες νέων τεχνολογιών σε σχέση με τους αντίστοιχους τομείς των υπόλοιπων κλάδων της οικονομίας. Κλάδοι που ξεχωρίζουν -σε γενικές γραμμές- είναι όσοι έχουν σχέση με τις υπηρεσίες και προσφέρουν εξαιρετική εξυπηρέτηση, όσοι έχουν σχέση με τη λιανική και προσφέρουν άριστη ποιότητα σε καλές τιμές, οι καινοτομικές επιχειρήσεις είτε αφορά η καινοτομία το ίδιο το προϊόν, είτε τον τρόπο παραγωγής και διανομής.
Γενικό συμπέρασμα και κοινός παρανομαστής, που εμφανίζεται σε όλους τους τομείς τις οικονομίας που εξετάστηκαν εν συντομία παραπάνω είναι η “ποιότητα??.
Ο τρόπος που θα επιλεγεί από της επιχειρήσεις για την υποστήριξη της, την ανάδειξη της και τελικά τη δημιουργία προστιθεμένης αξίας εξαρτάται από τον κάθε κλάδο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Τελευταίο θα ήθελα να αφήσω το εξής συμπέρασμα: δεν πρέπει σε όλες τις επιχειρήσεις να στρουθοκαμηλίζουμε, περιμένοντας να περάσει η μπόρα αλλά να αξιοποιήσουμε τις σχετικές ευκαιρίες που εμφανίζονται και να αντιμετωπίσουμε (τώρα που υπάρχει παραγωγικός χρόνος) τα χρόνια προβλήματα που μαστίζουν την κάθε επιχείρηση.
Ας θυμηθούμε εδώ και το γνωστό ανέκδοτο με κάποιον που κινδυνεύει να πνίγει και αρχίζει να προσεύχεται, ζητώντας τη βοήθεια του θεού, οπότε εμφανίζεται ο θεός και του λέει: Εντάξει να σε σώσω αλλά κούνα και εσύ τα χέρια σου…
Στο άρθρο αυτό θέλησα να αναδείξω μέσα από αναφορές από διάφορες μελέτες το πώς εμφανίζεται η οικονομική κρίση σε όλους τους τομείς της οικονομίας και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί, όπως προτείνεται από έγκριτους μελετητές αλλά και το πως η ποιότητα μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπισή της.
* Γεωπόνος Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης
Επιθεωρητής Συστημάτων
EUROCERT
