από τον ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΚΗ
Είμαι απ? αυτούς που γνώρισα και λάτρεψα τον αείμνηστο Νίκο Ξυλούρη στην Πλάκα, σε μια μπουάτ το ?70. Εκτοτε τον άκουγα – όπως και τόσοι άλλοι- στα κρυφά, αισθάνθηκα το μεγαλείο του το ?73 στη εκπληκτική παράσταση των Καμπανέλη, Καρέζη, Καζάκου “το μεγάλο μας τσίρκο” και σήκωσα με συγκίνηση τα χέρια ψηλά ακούγοντας την φωνή του μέσα στο Πολυτεχνείο τον ματωμένο Νοέμβρη. Όντας φοιτητής της Α.Σ.Κ.Τ. τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης η ερμηνεία του μας οδηγούσε στις πορείες προς την Αμερικανική πρεσβεία χιλιάδες λαού, επίσης τον χειροκροτούσαμε παρατεταμένα στις συναυλίες που συμμετείχε σε κατάμεστα στάδια.
Εφυγε ο τραγουδιστής – σύμβολο στην ακμή του, μα τα τραγούδια του μένουνε ακόμα σε μας τους νοσταλγούς της ποιότητας της λεβεντιάς, της ντομπροσύνης.
Και να πω τώρα, 30 χρόνια από το θάνατό του ένας άλλος λεβέντης, ο πάλαι ποτέ φτερωτός βρακοφόρος συμμαθητής μου στο Α? γυμνάσιο Χανίων και νυν διακεκριμένος δικηγόρος ΣΠΥΡΟΣ?ΛΙΟΝΑΚΗΣ μου παρήγγειλε την προτομή του αείμνηστου Ψαρονίκου για να την κάνει δωρεά στο δήμο Χανίων και να υλοποιήσει έμπραχτα μια σιωπηλή επιθυμία χιλιάδων συμπολιτών μας θαυμαστών του μεγάλου ερμηνευτή της κρητικής ψυχής. Το καλοκαίρι η προτομή θα είναι έτοιμη αν όλα πάνε καλά.
Δοκιμασμένο καράβι
διστακτικές ρίζες
απ? το πέπλο του χρόνου
ακινητούνε τη σκάφη σου
το βαθύ αυτό
κι ανεξερεύνητο τέλος.
μα σαν κυματίζουν σημαίες
σκαν μέσα στα σπλάχνα σου
κυματίζουν σημαίες
κυνηγούν μακριά
ως τους βάλτους
τις αμφιβολίες σου
για το ταξίδι.
ΜΑΝΩΛΗΣ?ΞΕΞΑΚΗΣ
“Ασκηση Εβδομη” (1)
Το προσωπικό μου ταξίδι έχει πυξίδα, αξίες προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο, φιλίας και ανάδειξης αισθητικών δεδομένων που προάγουν τον άνθρωπο. Πολλές φορές όμως οι αμφιβολίες μου μεγεθύνονται όχι απ? αυτές, όσο και αν με δυσκολεύουν στην πορεία για την έμπραχτη υλοποίηση, αλλά η συνύπαρξη με τους ανθρώπους που θέλησα να γίνω κοινωνός αυτών των δεδομένων, δοκιμασμένο το καράβι μου -θα μου πεις- γερές οι ρίζες του βαθειά στο αγαπημένο πάτριο έδαφος της “ιδιαιτέρας” μου και πολυαγαπημένης μου πόλης, τα Χανιά.
Μα τότε γιατί αμφιβάλλεις μέσα στο βάθος του βιωμένου χρόνου αφού, λέω στο Γιάννη, εμπιστεύεσαι το διπλανό σου, γιατί αισθάνεσαι ξανά προδομένος…
Αγαπάς την κλασική τη τζαζ, τη ροκ και όμως μια στροφή τραγουδισμένη από τον Ψαρονίκο (του Λεοντή και του Ρίτσου) “και να αδελφέ μου που μάθαμε να κουβεντιάζουμε ήσυχα, ήσυχα και απλά” μου δίνει πάλι την δυνατότητα στην ελπίδα σε μια πορεία που, όσο και να ?χεις οδηγό την αγαπημένη σου τέχνη, το τέλος της είναι “βαθύ και ανεξερεύνητο”.
Ποδοπατήσαμε τις σημαίες που κρατούσαμε τα χρόνια της μεταπολίτευσης στις πορείες, κυρίως οι πολιτικοί – που τότε συνοδοιπόροι στον αγώνα- και νυν υπηρέτες μιας εναλλαγής στην εξουσία μιλάνε την ξύλινη γλώσσα των αριθμών.
Και όμως -και- εγώ δεν υπέστειλα ποτέ αυτή την σημαία που κυματίζει στα σπλάχνα μου, ως καλλιτέχνης, δάσκαλος και άνθρωπος του καθημερινού μόχθου, κουβαλάω διακριτικά πάντα μέσα μου τον ενθουσιώδη – απολιτικοποίητο- νέο της 17ης Νοεμβρίου στο Πολυτεχνείο, που είχε οδηγό το δυνατό ένστικτό του και τη φωνή του Ν. Ξυλούρη.
Ειλικρινά, δεν ξέρω αν μπορώ σήμερα να αποδώσω το φως στη ματιά του Ψαρονίκου και κυρίως τις διογκωμένες φλέβες στο λαιμό από την παθιασμένη ερμηνεία του. Αλλωστε, με όποια “έκφραση” και να τον αποδώσεις στο γύψο, πριν το τελικό ορειχάλκινο αποτέλεσμα, το μεγαλείο αυτού του ανθρώπου, τροβαδούρου της λευτεριάς είναι δύσκολο να αποδοθεί στην ακίνητη εικόνα. Πιστέψτε με, το εγχείρημα είναι πολύ δύσκολο γιατί η προτομή (πάντα έπρεπε να) κόβει τα χέρια και ο ΞΥΛΟΥΡΗΣ τραγουδούσε Μαρκόπουλο(3), Ξαρχάκο, Λεοντή και ριζίτικα κοιτάζοντας ψηλά και σηκώνοντας το χέρι στο ύψος του αρχαγγελικού προσώπου του.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
(1) Στην σημείωση σε παρένθεση στο τέλος του ποιήματος “Ασκηση έβδομη” ο Μανόλης Ξεξάκης αναφέρει: (η λανθασμένη πορεία που ακολούθησαν μέχρι τώρα οι λύτες, ήταν προσπάθεια να ονομαστεί το καράβι. Εσείς να μην ξεχνάτε τα μαχαίρια του ταξιδιού). Ο?Ξεξάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1948 σπούδασε φυσικομαθηματικός, δημοσιογράφησε στην ραδιοφωνία, στον Τύπο, και έγραψε αρκετά βιβλία όπως τα ποιητικά “Πλόες ερωτικοί” “Κάτοπτρα Μελαγχολικού λόγου”· το ποίημα επέλεξα από την “Ανθολογία σύγχρονων Κρητών Ποιητών” Ελληνικά γράμματα.
(2) Ο?αρθρογράφος των “Χ.Ν.” Νεκτάριος Ευ. Κακατσάκης επιμελήθηκε προχθές 9 Φεβρουαρίου μ? ευαισθησία αφιέρωμα στον αείμνηστο Ν. Ξυλούρη μ? αφορμή τα 30 χρόνια από τον θάνατό του.
(3) Πριν τραγουδήσει ο Ξυλούρης τα Ριζίτικα του Γιάννη Μαρκόπουλου και γίνει πασίγνωστος στην Ελλάδα είχε παίξει λύρα και τραγουδήσει στην Κρήτη σε ξεφαντώσεις στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τα Ανώγεια, αλλά και στην υπόλοιπη Κρήτη.
