Κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η ονομασία “42η Οδός” δόθηκε σε έναν επαρχιακό δρομάκο νοτιοανατολικά των Χανίων, από μία βρετανική μονάδα που στρατοπέδευσε εκεί το 1940 – το 42ο Βασιλικό Τάγμα Μηχανικού. Μετά τη γερμανική εναέρια εισβολή του νησιού στις 20 Μαΐου 1941 και την απώλεια του αεροδρομίου Μάλεμε δύο μέρες μετά και παρά την εξαιρετική γενναιότητα και αρχική επιτυχία στο Μάλεμε και στον Γαλατά (και στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο ανατολικά), οι συμμαχικές δυνάμεις στη δυτική Κρήτη -κυρίως Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες (Anzacs)- βρέθηκαν να πολεμούν αγωνιωδώς για οπισθοχώρηση.
Καθώς άρχιζε η μάχη, ένας Μαορί στρατιώτης -ο Hemara Aupouri- με δική του πρωτοβουλία σηκώθηκε από την αμυντική θέση του. Ξεκίνησε να χορεύει Χάκα, το πανάρχαιο κάλεσμα στα όπλα των αυτοχθόνων της Νέας Ζηλανδίας.Τον ακολούθησαν οι Κίουι σύντροφοί του και η ομάδα “Χάκα” ξεχύθηκε σε όλο τον ελαιώνα και όλοι μαζί, Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί, επιτέθηκαν σαν ένα.
Ανάμεσα στο Τάγμα 2/7 και τους Μαορί ήταν το Νεοζηλανδικό Τάγμα 21 -ο ιστορικός τους αναφέρεται στο θέμα: «Ήταν ένας χορός Χάκα που σου πάγωνε το αίμα στη σπονδυλική στήλη»
Στις ώρες που ακολούθησαν, τα Χανιά έπεσαν στους Γερμανούς. Εν τω μεταξύ, ομάδες από πεζικάριους του εχθρού άρχισαν να περικυκλώνουν τις θέσεις της 42ης Οδού προς το νότο. Εκείνο το βράδυ, οι τελευταίοι Anzacs στη 42η Οδό άρχισαν να υποχωρούν προς τα ανατολικά.
Σήμερα, η 42η Οδός είναι γνωστή ως Τσικαλαριών. Διακλαδίζεται νότια από τη Λεωφόρο Σούδας -οδός Ε75- η οποία συνδέει τα Χανιά με την πόλη της Σούδας. Οι θέσεις των Anzacs επεκτεινόταν από τη διασταύρωση Τσικαλαριών και της Λεωφόρου Σούδας προς το βορρά, μέχρι εκεί περίπου που σήμερα διασχίζει ο Β.Ο.Α.Κ. την Τσικαλαριών προς τα νότια. Οι περισσότεροι από τους ελαιώνες στη δυτική πλευρά του δρόμου δεν υπάρχουν πλέον, όμως, επιβιώνουν άλλοι μικροί αγροί με παλαιά δέντρα που υπήρχαν κατά τη διάρκεια της μάχης. Καθώς περπατάμε κατά μήκος της Τσικαλαριών σήμερα και ανάμεσα στα απομεινάρια εκείνων των ελαιώνων, ας κοντοσταθούμε για λίγο κι ας αναλογιστούμε τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν εκεί στις 27 Μαΐου 1941 – ας αφιερώσουμε μια στιγμή για να τιμήσουμε τη μνήμη των Anzacs στην 42η Οδό, και όλων εκείνων που πολέμησαν και έπεσαν εκεί.
Το 2011 ξεκίνησε στην Αυστραλία μία ερανική εκστρατεία για τη δημιουργία μιας μνημειακής επιγραφής στην τοποθεσία της μάχης. Το εγχείρημα οργανώθηκε από τους Φίλους του Καταπιστεύματος για τη 42η Οδό (Friends of 42nd Street Trust) – έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό καταχωρημένο στην Αυστραλία. Πρόεδρος του Καταπιστεύματος είναι η Glenda Humes -η μεγαλύτερη εν ζωή θυγατέρα του Λοχαγού Reg Saunders, MBE. Οι ιστορικοί – σύμβουλοι για το εγχείρημα ήταν οι ιστορικοί, Dr Peter Ewer (Αυστραλία) και ο Dr Monty Soutar (Νέα Ζηλανδία). Ο Michael Sweet ήταν ο συντονιστής του εγχειρήματος εκ μέρους του Καταπιστεύματος.
Η χάλκινη πλακέτα για την 42η Οδό φιλοτεχνήθηκε από τον Dr Ross Bastiaan AM και υποστηρίχθηκε οικονομικά από την Παγκρήτια Ενωση Μελβούρνης, την ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα, την Κρητική Ένωση Σίδνεϋ, την Κρητική Ομοσπονδία Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας, το Ελληναυστραλιανό Συμβούλιο καθώς και την οικογένεια του συμπατριώτη Ν. Ανδριωτάκη από το Σίδνεϋ.
Η πλακέτα αυτή εξαιρετικής τεχνοτροπίας και κατασκευής αποτελεί ένα επιπλέον σημαντικό έκθεμα για το Μουσείο μας και ιδιαίτερα για την μάχη της Κρήτης και μας τιμά για την εμπιστοσύνη τους ώστε να μας διαθέσουν αυτό το νέο έκθεμα. Ήδη με πολύ ενδιαφέρον οι επισκέπτες του μουσείου μας μελετούν τα κείμενα της και μαθαίνουν άγνωστες πτυχές της ηρωικής Μάχης της Κρήτης.
“Ka Mate, Ka Mate, Ka Ora, Ka Ora – Μπορεί Να Πεθάνω, Μπορεί Να Πεθάνω, Μπορεί Να Ζήσω, Μπορεί Να Ζήσω”
Απόσπασμα από τον χορό Χάκα “μπορεί να πεθάνω” – το πανάρχαιο κάλεσμα στα όπλα των Μαορί της Νέας Ζηλανδίας.
Κατά τόπους έχουν διαδραματιστεί γεγονότα, τα οποία δυστυχώς δεν καταγράφηκαν από την ιστορία. και θα έπρεπε στα σχολεία της περιοχής όπου διαδραματίστηκαν να διδάσκονται στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας.
Πόσοι νέοι των Χανίων γνωρίζουν τα παραπάνω συμβάντα, ώστε να μάθουν ότι οι άνθρωποι αυτοί που ήρθαν από την άκρη του κόσμου, χόρεψαν το δικό τους “χορό του Ζαλόγγου” για μια ξένη Πατρίδα, τη δική μας!