ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΝΟΜΟ

Το πολιτικό σύστημα έχει κατά κάποιο τρόπο αυτονομηθεί απέναντι στην ηθική και τον νόμο, ενώ την ίδια στιγμή η κοινωνική κρίση εντείνεται λόγω της ατιμωρησίας των πολιτικών.
Παράλληλα, η κατάσταση αυτή τροφοδοτείται από πολίτες, οι οποίοι προτιμούν να ικανοποιήσουν προσωπικά τους συμφέροντα μέσω πελατειακών σχέσεων, αδιαφορώντας εντελώς για το κοινό καλό.
Τα παραπάνω επισημάνθηκαν, μεταξύ άλλων, στην ημερίδα με θέμα “Ηθική – πολιτική – νομιμότητα” που πραγματοποιήθηκε χθες στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου Χανίων και διοργάνωσε ο Δήμος Χανίων.
Στην ημερίδα, που συντόνισε ο διδάσκων στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο κ. Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος, μίλησαν οι κ. Στέλιος Βιρβιδάκης, καθηγητής στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης (Μ.Ι.Θ.Ε.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιάννης Πανούσης, καθηγητής του Τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Βάσω Κιντή, επίκουρη καθηγήτρια Φιλοσοφίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Σταύρος Τσακιράκης, αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο κ. Πανούσης μιλώντας στους δημοσιογράφους ανέφερε, μεταξύ άλλων, για το θέμα της εκδήλωσης: “Η ηθική δεν ξέρω τι κρίση περνάει γιατί τελικά ο καθένας έχει την προσωπική του ηθική και συλλογική ηθική είναι δύσκολο να φτιάξεις. Τουλάχιστον, όμως, θα πρέπει να φτιάξουμε κοινούς κανόνες καθώς δεν μπορούμε να έχουμε δημοκρατία, ελευθερία και κοινωνία χωρίς όρια. Άρα το να φτιάξεις κανόνες και πλαίσια είναι ένας τρόπος για να μπορέσεις να πείσεις τον κόσμο να κινείται εντός των πλαισίων. Το αν αυτά τα πλαίσια αντέχουν σε μια κρίση ηθικής είναι ωστόσο πολύ αόριστο και ασαφές”.
Συνεχίζοντας ο κ. Πανούσης εστίασε στην έννοια της πολιτικής επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι “το πολιτικό σύστημα έχει κατά μια έννοια αυτονομηθεί και απέναντι στην ηθική και απέναντι στον νόμο και απέναντι στη νομιμοποίηση των πολιτών”. “Θα λέγαμε ότι ζει για τον εαυτό του, ότι αυτοεξυπηρετείται. Δεν είναι ότι κάποιοι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα πονηροί και ειδεχθείς και θέλουν να παραβιάσουν τον νόμο που οι ίδιοι ψήφισαν ή την ηθική με την οποία μεγαλώσαμε. Είναι ότι θεωρούν ότι λειτουργούν υπεράνω. Είναι σαν να λένε ότι «εμείς είμαστε οι κυβερνώντες και ορίζουμε τι είναι δίκαιο, τι είναι ηθικό και τι είναι κοινωνικά επιτρεπτό». Και όχι μόνο είναι υπεράνω και έχουν αυτονομηθεί αλλά δεν υπάρχει και ένας μηχανισμός που να τους τιμωρεί όταν έχουμε αυτές τις εκτροπές”.
Ο κ. Πανούσης σημείωσε, ωστόσο, ότι για την κατάσταση αυτή ευθύνονται και οι πολίτες: “Δεν είναι μικρή η ευθύνη των πολιτών, ημών των ιδίων, γι? αυτή την αυτονόμηση του πολιτικού συστήματος. Δεν φιλτράρουμε τις αποφάσεις των οργάνων των πολιτικών, δηλαδή της εξουσίας μέσα από το πρίσμα της κοινωνικής ηθικής ή μέσα από τη διαφάνεια. Τις φιλτράρουμε μέσα από μια φιλική – πελατειακή σχέση και κατά πως συμφέρει τον τόπο, την οικογένεια ή την ομάδα μας. Με αυτή την έννοια πολύ λίγη σημασία δίνουμε για να κριθεί αν κάτι είναι και ηθικά σωστό. Συνεπώς, σε αυτή τη χώρα, έχουμε μια σύγχυση τι είναι καλό και τι κακό, τι είναι ορθό και τι λάθος, τι είναι ηθικό και τι ανήθικο, τι είναι σκοπιμότητα και τι νομιμότητα. Σε τελική ανάλυση όλα είναι σκοπιμότητα σε αυτή τη χώρα. Αλλά εγώ συνηθίζω να λέω ότι μπορεί ο σκοπός να αγιάζει τα μέσα αλλά θα πρέπει να δούμε και ποιος αγιάζει τον σκοπό. Αυτό είναι ένα ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε”.
Η κα Κιντή, σημείωσε ότι το θέμα της ημερίδας είναι ένα φλέγον και πολύπλοκο θέμα, ενώ έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο ζήτημα της ιδιωτικής σφαίρας: “Ασφαλώς στη βάση της πολιτικής και των νόμων υπάρχουν ηθικές αρχές αλλά τόσο στην πολιτική όσο και στους νόμους δεν πρέπει να εξαντλούμε τα θέματα στη βάση της ηθικής. Δηλαδή, πολλές φορές το νομικό μας πλαίσιο δεν πρέπει να υπεισέρχεται σε όλα τα θέματα της ηθικής, γιατί υπάρχει μια ιδιωτική σφαίρα στην οποία δεν πρέπει το κράτος να υπεισέρχεται. Προφανώς, όμως, η διαχείριση των θεμάτων των πολιτικών και νομικών δεν πρέπει να γίνεται με ένα απλώς διαχειριστικό και κυνικό τρόπο”.
Ο κ. Βιρβιδάκης υπογράμμισε ότι “αντίθετα με τα νομιζόμενα ή με αυτό που λέγεται συνήθως ότι η ηθική είναι εντελώς υποκειμενική ή σχετική, υπάρχει ένας πυρήνας ηθικών αρχών που δεν είναι τόσο σχετικός, δηλαδή των αποδέχονται οι περισσότεροι άνθρωποι” και συμπλήρωσε: “Αυτός ακριβώς ο πυρήνας πρέπει να συσχετίζεται και να λαμβάνεται υπόψη και στο πεδίο της πολιτικής, κυρίως στον δημόσιο χώρο αλλά και στο δίκαιο, δηλαδή στους νόμους και την εφαρμογή τους”.
Ο κ. Βιρβιδάκης επεσήμανε συνεχίζοντας ότι στην εποχή μας -που κυριαρχεί η πρόσφατη οικονομική κρίση- ορισμένα αξιώματα της ηθικής φιλοσοφίας φαίνεται να επιβεβαιώνονται: “Ένα αξίωμα από αυτά είναι ότι όταν κανείς, ένα άτομο ή μια ομάδα, επιδιώκει τελείως εγωιστικά το προσωπικό του συμφέρον, καταλήγει να υπονομεύει το συμφέρον του συνόλου και τελικά να βλάπτεται και ο ίδιος. Κάτι τέτοιο επιβεβαιώνεται από αυτά που ζούμε”.
Τέλος, ο κ. Τσακιράκης υποστήριξε ότι υπάρχει πολύ στενή σχέση μεταξύ ηθικής και δικαίου και άρα πολιτικής: “Η πολύ στενή σχέση φαίνεται από το γεγονός ότι ο νόμος δεν είναι μόνο καταναγκασμός αλλά απαιτεί να δικαιολογήσουμε γιατί κάτι μας σπρώχνει να κάνουμε μια πράξη ή να την παραλείψουμε. Η δικαιολογία του νόμου ουσιαστικά στηρίζεται πάνω στην ηθική. Το «ου φονεύσεις» για παράδειγμα είναι και ηθικός κανόνας και νομικός κανόνας. Μπορούμε να φανταστούμε μια κοινωνία που να μην περιλαμβάνει το «ου φονεύσεις» στους κανόνες της; Αν δεν μπορούμε τότε παραδεχόμαστε ότι η σχέση ηθικής και δικαίου είναι πάρα πολύ στενή. Δεν ταυτίζονται αλλά πάντα το δίκαιο προσπαθεί να εκφράσει τις ηθικές αρχές χωρίς ποτέ αυτό να γίνεται απολύτως. Συνεπώς, όλοι οι πολίτες αλλά και φυσικά και οι δημόσιοι άνδρες είναι υπόλογοι όχι μόνο νομικά αλλά και ηθικά”.