Η Σύμβαση του Aarhus και ο νόμος για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Α) Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΟΥ AARHUS:
Τον Ιούνιο του 1998 υπογράφτηκε στο Aarhus (ομώνυμη πόλη της Δανίας) διεθνής Σύμβαση με αντικείμενο την πληροφόρηση και την συμμετοχή των πολιτών σε περιβαλλοντικά θέματα. Η δομή της Σύμβασης που κυρώθηκε και από την Ελλάδα με το Ν. 3422/2005 (ΦΕΚ 303Α 13-12-2005) μπορεί να προσδιοριστεί από τρεις «πυλώνες»:
Δυνατότητα πρόσβασης των πολιτών στην πληροφόρηση:
Η Ε.Ε. στα πλαίσια της εφαρμογής από τα Κράτη Μέλη των διατάξεων της Σύμβασης  Aarhus  εξέδωσε την Οδηγία 2003/4 που αφορά την πρόσβαση του κοινού στην περιβαλλοντική πληροφόρηση την οποία η Ελλάδα   ενσωμάτωσε  με την Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ΄ αριθμ. Η.Π. 11764/653/2006 (ΦΕΚ 327Β/06). Βάσει της Κ.Υ.Α αυτής, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο έχει δικαίωμα ύστερα από γραπτή αίτησή του στις δημόσιες αρχές να λαμβάνει γνώση ή/και να ζητά τη χορήγηση πληροφοριών σχετικά με το περιβάλλον χωρίς να επικαλείται την ύπαρξη εννόμου συμφέροντος. Έχει εκδοθεί μάλιστα σχετική Εγκύκλιος προς όλες τις Υπηρεσίες του ΥΠΕΚΑ και τις αρμόδιες υπηρεσίες των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων με θέμα την Πρόσβαση των πολιτών στην περιβαλλοντική πληροφορία.
Διασφάλιση της δυνατότητας στην έκφραση άποψης:
Με τη Σύμβαση του Aarhus (Άρθρο 6) προβλέπεται η συμμετοχή του κοινού σε αποφάσεις που αφορούν δραστηριότητες που επηρεάζουν το περιβάλλον. Επίσης η συμμετοχή όσον αφορά σχέδια, προγράμματα και πολιτικές σχετικά με το περιβάλλον (Άρθρο 7). Μέχρι σήμερα δεν έχουν εκδοθεί από την Ελλάδα οι προβλεπόμενες αντίστοιχες Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις, που θα εφαρμόσουν στο εθνικό δίκαιο αυτές τις διατάξεις της Σύμβασης.
Εξασφάλιση πρόσβασης των πολιτών στη δικαιοσύνη:
Με την Σύμβαση του Aarhus εξασφαλίζονται μηχανισμοί τέτοιοι ώστε οι πολίτες να είναι σε θέση να προσφύγουν ενώπιον δικαστηρίου σε περίπτωση που δεν καλύπτονται από τη στάση της διοίκησης σε θέματα περιβαλλοντικών πληροφοριών. Επίσης εισάγει την καθιέρωση μηχανισμών αρωγής για την άρση ή μείωση των οικονομικών και άλλων εμποδίων στη δικαιοσύνη. Μέχρι σήμερα ούτε σε αυτό τον τομέα έχουν γίνει βήματα από την Ελλάδα για την εφαρμογή της Σύμβασης.
Β). Ο ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ Α.Π.Ε. ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΠΙΝΑΣ:
Με στόχο τον περίφημο Ευρωπαϊκό στόχο «20-20-20», που σημαίνει μείωση των αερίων του θερμοκηπίου 20% αύξηση ενεργειακής αποδοτικότητας 20% και επιπλέον αύξηση του ποσοστού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 20% μέχρι το 2020 το ΥΠΕΚΑ με το νόμο «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής» προωθεί την εγκατάσταση ΑΠΕ με επείγοντα τρόπο. Με δεδομένη την σημαντική καθυστέρηση, η κυβέρνηση υπό το κράτος του πανικού προχωρεί στην υλοποίηση του στόχου. Έτσι δεν κατοχυρώνεται για την εγκατάσταση των ΑΠΕ η λήψη μέτρων που να υπολογίζουν τους τοπικούς αναπτυξιακούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στη φύση, αλλά δίνεται σημασία αποκλειστικά στις επενδυτικές προτιμήσεις και το δυναμικό από πλευράς ποσότητας παραγωγής ενέργειας. Η σημαντικότερη παράλειψη όμως είναι η παντελής έλλειψη στο νόμο διαβούλευσης-ενημέρωσης των τοπικών κοινωνιών.
Στα πλαίσια αυτά στα Χανιά (αλλά υποθέτουμε και αλλού στην υπόλοιπη Ελλάδα) γίνεται προσπάθεια εγκατάστασης ανεμογεννητριών και υδροηλεκτρικών έργων μεγάλης κλίμακας. Οι εγκαταστάσεις γίνεται προσπάθεια να τοποθετηθούν σε δασικές εκτάσεις, αλλά και σε ιδιωτικές περιοχές. Οι κάτοικοι της «Σπίνας» του «Αποπηγαδιού» και του «Σέμπρωνα» έχουν αντιδράσει. Το κράτος όμως στις διαμαρτυρίες των κατοίκων απαντά με συλλήψεις και επιμένει στην κατασκευή τεράστιων αιολικών πάρκων και υδροηλεκτρικών έργων, που θα τροφοδοτούν το κεντρικό σύστημα αγνοώντας τις απόψεις των τοπικών κοινωνιών. Οι κάτοικοι ποτέ δεν ενημερώθηκαν από τις εταιρείες ή τους αρμόδιους κρατικούς φορείς για την έκταση των έργων που σχεδιάζονται, ούτε λένε όχι στις εγκαταστάσεις μικρής κλίμακας για τον τόπο. Προβλέπονται όμως 103 ανεμογεννήτριες και 4 γιγαντιαία υδροηλεκτρικά έργα με δεξαμενές νερού 1.000.000 μ³ η κάθε μία! Η περίπτωση του αναφερόμενου αιολικού πάρκου και των υδροηλεκτρικών φραγμάτων είναι μια κλασική περίπτωση αγνόησης των προβλεπομένων από τη Συνθήκη του Aarhus (Άρθρα 6 και 7). Αν και ο νόμος ψηφίστηκε στις 25-5-10, πέντε χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Aarhus, δεν προβλέπεται η διαβούλευση με τους πολίτες πριν την εγκατάσταση!
Αυτή η στάση είναι τελείως παράλογη και αντιαναπτυξιακή και δεν εξυπηρετεί κανένα (κατοίκους, κυβέρνηση, επενδυτές), αφού παρατείνεται η δικαιολογημένη καχυποψία των κατοίκων για τις επενδύσεις, οδηγεί εκ των προτέρων σε αρνητισμό των πολιτών σε κάθε επένδυση, ακόμα και σε αυτές που βοηθούν την τοπική κοινωνία και την λεγόμενη «πράσινη» ανάπτυξη. Ακόμη δημιουργεί καθυστερήσεις στα έργα, που κανένας επενδυτής δεν θέλει. Τέλος δείχνει ότι το ελληνικό κράτος (ανεξαρτήτως κυβέρνησης) βλέπει με δυσπιστία την συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων, που αφορούν την ίδια τους τη ζωή.
Η προώθηση των ΑΠΕ απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας από τους κρατούντες, οι οποίοι έχουν την κύρια ευθύνη της ενημέρωσης των πολιτών και της ανάγκης για διαβούλευση.
Γιάννης Τσουκάτος
Αρχιτέκτονας Μηχανικός