ΣΕ ΣΥΝΕΧΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Γράφει ο Β. Κελεσίδης,
αν. καθ. Πολυτεχνείου Κρήτης

Πέραν των διδαγμάτων στην προσέγγιση για την οικονομική ανάπτυξη από τη γείτονα Τουρκία (βλέπε “Χανιώτικα νέα”, 31/5/2010), αλλά και πολλών άλλων, που δεν μπορούν πλήρως να αναλυθούν σε μερικές παρεμβάσεις (για παράδειγμα, οι αστικές και ιδιαίτερα οι υπεραστικές συγκοινωνίες, που διαθέτουν εξαιρετικό στόλο λεωφορείων, θα έλεγα 5ης γενιάς, με μόνο 3 καθίσματα ανά σειρά και πολυθρόνες καλύτερες και από πρώτη θέση αεροπλάνων και με συνοδό που προσφέρει βουτήματα και καφέ, με τιμές χαμηλότερες από την Ελλάδα των λεωφορείων 2ης γενιάς, στενάχωρων καθισμάτων με πολύ μικρό χώρο για τους επιβάτες), θάθελα να δούμε τον τρόπο λειτουργίας των ΑΕΙ της γείτονας Τουρκίας.

Κατ? αρχήν, υπάρχουν πολλά πανεπιστήμια στην Κωνσταντινούπολη, χωρίς να μπορέσω να εξακριβώσω τον ακριβή αριθμό, καθώς λειτουργούν και αρκετά ιδιωτικά. Συνάδελφοι αναφέρουν ότι λειτουργούν περί τα 25 πανεπιστήμια στην Κωνσταντινούπολη των 15 εκατομμυρίων κατοίκων (ας τα συγκρίνουμε με τα δικά μας 24 Πανεπιστήμια σε 36 πόλεις και κωμοπόλεις και τα 16 ΤΕΙ σε 40 πόλεις και κωμοπόλεις σε μία χώρα 11 εκατομμυρίων κατοίκων), βέβαια όλα συγκεντρωμένα στην ευρύτερη περιοχή της Κωνσταντινούπολης. Το σύστημα πρόσβασης είναι εξαιρετικά δύσκολο, όπως και στη χώρα μας, χωρίς ουσιαστικές διαφορές, εκτός από το σχετικά χαμηλό ποσοστό πρόσβασης (~ 20%) σε σχέση με το 80 – 90% της χώρας μας, κάτι το οποίο θεωρώ πολύ θετικό για τη χώρα μας. Εκτιμώ ότι ο κάθε Έλληνας και κάθε Ελληνίδα πρέπει να έχει δυνατότητα πρόσβασης σε ΑΕΙ και μέσα από συνεχή και αυστηρό έλεγχο κατά τη διάρκεια των σπουδών, να μπορεί να αποφοιτήσει. Εάν συνεπώς κατορθώσουμε να έχουμε ένα πληθυσμό, ιδιαίτερα νέο, με καταξιωμένο πτυχίο πανεπιστημίου, η χώρα μας θα κερδίσει και βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα καθώς άλλο η μόρφωση των νέων και άλλο η επαγγελματική τους αποκατάσταση.
Υπάρχει μακροπρόθεσμος προγραμματισμός χωρίς φόβους προβλημάτων ολοκλήρωσης της ακαδημαϊκής χρονιάς, διότι δεν υπάρχουν καταλήψεις κτηρίων και ιδρυμάτων που να αναιρούν αυτήν την ίδια εκπαιδευτική διαδικασία και που είναι η μάστιγα των Ελληνικών Πανεπιστημίων ιδιαίτερα τα τελευταία 15 χρόνια. Υπάρχει τάξη σε όλους τους χώρους της πολυτεχνειούπολης του Πολυτεχνείου Κωνσταντινούπολης (ITU) (αλλά και του Πολυτεχνείου Yildiz που επισκέφθηκα), με ελεγχόμενη είσοδο από φύλακες (υπαλλήλους του Ιδρύματος) και είσοδο μόνο σε φοιτητές ή σε έχοντες εργασία με το ίδρυμα. Κάθε κτηριακό συγκρότημα έχει θυρωρό για ολόκληρο το 24ωρο για φύλαξη των χώρων αλλά και τον απαραίτητο έλεγχο και για την εύρυθμη λειτουργία των συγκροτημάτων. Υπάρχουν πολλές αφίσες για διάφορες εκδηλώσεις, αλλά σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους και φυσικά ποτέ στα κτήρια, σε αντίθεση με τη δική μας πραγματικότητα της ρύπανσης των τοίχων με τεράστια κόστη για τους καθαρισμούς αλλά και με υποβάθμιση της αισθητικής μας. Υπάρχει εκθετική ανάπτυξη του Ιδρύματος καθώς σήμερα κατασκευάζονται τουλάχιστον 5 κτηριακά συγκροτήματα είτε για τα τμήματα είτε για πολυχώρους για χρήση από φοιτητές. Υπάρχει μεγάλη έμφαση στην ποιότητα και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου με συνεχή φροντίδα με αποτέλεσμα μία καταπράσινη πολυτεχνειούπολη. Υπάρχουν όλα τα απαραίτητα συγκροτήματα υποστήριξης εξωσχολικών ασχολιών των φοιτητών, βιβλιοθήκη (μονίμως γεμάτη έως την 10η μ.μ. που κλείνει, γήπεδα, κολυμβητήριο, λέσχη με οικονομικό (1.75) και πολύ καλό γεύμα ή δείπνο, εστίες για περίπου 1.000 φοιτητές διαφόρων κατηγοριών και μικρό ξενοδοχειακό συγκρότημα 80 δωματίων και 180 κλινών, για επισκέπτες φοιτητές ή καθηγητές (όπου και διέμενα), με πέντε διαφορετικού τύπου εστιατόρια να εξυπηρετούν και το προσωπικό (περίπου 3.000 άτομα) και τους φοιτητές (περίπου 25.000).
Η πολυτεχνειούπολη είναι πολύ μεγάλη και καλύπτει περίπου 2.000 στρέμματα, με την παροχή από το Ίδρυμα μικρού λεωφορείου να περιδιαβαίνει την πολυτεχνειούπολη για να μεταφέρει τους φοιτητές και προσωπικό ανά την περιοχή, σχεδόν ανά 15 λεπτά, δωρεάν. Μία ιδιαίτερη παροχή του Ιδρύματος στο προσωπικό με έντονα τα στοιχεία της περιβαλλοντικής φροντίδας αποτελεί η χρήση δωρεάν πλέον των 65 μικρών ή μεγάλων λεωφορείων για τη μετακίνησή τους από τους χώρους κατοικίας τους στην πολυτεχνειούπολη, με το να καταφθάνουν γύρω στις 8 π.μ. και να αναχωρούν γύρω στις 5.30 μ.μ., με τους περισσότερους του προσωπικού να κάνουν χρήση της υπηρεσίας αυτής αφήνοντας το αυτοκίνητό τους στο σπίτι.
Υπάρχει οργάνωση συνεχώς εκδηλώσεων, με την πολυτεχνειούπολη να είναι ένα ζωντανό κύτταρο τόσο για τους φοιτητές αλλά και για τους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης, με αποκορύφωμα το ετήσιο φεστιβάλ διάρκειας μίας εβδομάδας, 10 μέρες πριν τη λήξη του εαρινού εξαμήνου, με εσπερινές εκδηλώσεις, παραδοσιακούς χορούς, φεστιβάλ φαγητών και ποτών, ροκ συγκροτημάτων, με τη συμμετοχή μεγάλου μέρους του φοιτητικού πληθυσμού, μία μεγάλη ανάπαυλα πριν τις εξετάσεις.
Εν κατακλείδι, και όσον αφορά την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχει το ITU στους φοιτητές και στους εργαζόμενους μπορώ να πω ότι παίρνει βαθμό λίαν καλώς, με συνεχή φροντίδα για ένα καλύτερο εργασιακό και μαθησιακό περιβάλλον. Πολλές όμως εκπλήξεις έρχονται και στο ακαδημαϊκό – μαθησιακό σύστημα, με ιδιαίτερη βέβαια αναφορά στα τμήματα Μηχανικών Μεταλλείων και Μηχανικών Πετρελαίων που ήμουν φιλοξενούμενος. Ως μηχανικοί έχουν 4 χρόνια σπουδών, μία κατάκτηση πιστεύω του Τουρκικού εκπαιδευτικού συστήματος εδώ και 15 χρόνια (πριν ήταν 5 έτη), κάτι που πρέπει να γίνει άμεσα και στην Ελλάδα, καθώς πίστευα (από τα φοιτητικά μου χρόνια ως Χημικού Μηχανικού) και πιστεύω έτι ισχυρότερα, ότι το 5ο έτος είναι ένα έτος ειδίκευσης και όχι πρώτου πτυχίου. Ατυχώς και επιμόνως επιθυμούν 5 έτη σπουδών για τους μηχανικούς τόσον το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας όσον και πολλοί των φοιτητών, αλλά και η Σύνοδος των Πρυτάνεων. Όλοι τους βέβαια μάχονται, και σωστά πιστεύω, για την αναγνώριση της 5ετίας ως Μάστερ, αλλά γιατί να μην αποκτούν οι φοιτητές μας πτυχίο Μηχανικού στα 4 έτη; Μάταια προσπαθώ να βρω πειστική απάντηση στο ερώτημα αυτό τα τελευταία χρόνια. Ο Τούρκος μηχανικός, όπως και ο μηχανικός των ΗΠΑ αλλά και άλλων χωρών αποκτά το πτυχίο του σε 4 έτη (μερικοί με το σύστημα της Μπολόνια σε 3 έτη) και έχει ένα σημαντικό προβάδισμα στη διεθνή αγορά εργασίας έναντι των δικών μας μηχανικών δημιουργώντας σημαντικότατες δυσκολίες καθώς η παγκόσμια αγορά εργασίας διαφαίνεται να είναι μία από τις κυριότερες διεξόδους των αποφοίτων ελληνικών πανεπιστημίων εν μέσω της παγκόσμιας κρίσης αλλά και της δεινής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει η χώρα μας (βλέπε και Mark Weisbrot, ΕΨΙΛΟΝ, 6/6/2010).
Στην Τουρκία ένα μεγάλο ποσοστό των μαθημάτων μηχανικού γίνονται στα αγγλικά την τελευταία πενταετία, με προγραμματισμό όπως όλα τα μαθήματα να γίνονται στα αγγλικά από το επόμενο εξάμηνο. Τούτο είναι ένα θέμα που εγείρει σημαντικές διαφωνίες ανάμεσα στους Τούρκους συναδέλφους αλλά η απόφαση είναι ειλημμένη. Προσωπικά δεν υποστηρίζω την διδασκαλία στα αγγλικά για τις προπτυχιακές σπουδές, Υποστηρίζω όμως τη δημιουργία προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών στα αγγλικά τόσο για υποβοήθηση των δικών μας αποφοίτων όσο και για την προσέλκυση αλλοδαπών που σήμερα δεν μπορούν, κατά κανόνα, να παρακολουθήσουν ελληνικά μεταπτυχιακά προγράμματα, είτε εγγραφόμενοι σε αυτά είτε παρακολουθώντας τα στο πλαίσιο ανταλλαγών, παρά την δυνατότητα που δίδεται από τον τελευταίο νόμο (το έχει προβλέψει έμμεσα ο, μερικές φορές, σοφός αλλά άτολμος νομοθέτης), αλλά καθώς μεγάλη μερίδα του ακαδημαϊκού χώρου αντιδρά σφοδρά, δεν έχουν υλοποιηθεί παρόμοια αγγλόφωνα προγράμματα, τουλάχιστον στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Είναι ένα ακόμη ταμπού που πρέπει επιτέλους να ξεπεράσουμε.
Δεν υπάρχουν αιώνιοι φοιτητές. Έχουν δικαίωμα επανεξέτασης εάν δεν περάσουν μαθήματα αλλά πρέπει να αποχωρήσουν σε επτά έτη εάν δεν πάρουν το δίπλωμα. Ο κατάλογος των μαθημάτων βρίθει από προαπαιτούμενα, π.χ. δεν μπορείς να πάρεις το μάθημα της ρευτομηχανικής του 6ου εξαμήνου εάν δεν έχεις περάσει τη μηχανική του 5ου εξαμήνου, ενώ πρέπει να έχεις περάσει όλα τα μαθηματικά και τη φυσική για να περάσεις τη μηχανική. Απλές και σωστές διαδικασίες με παγκόσμια εφαρμογή, που όμως δεν έχουν θέση στο ελληνικό πανεπιστήμιο, γιατί ορισμένοι φοιτητές αλλά και καθηγητές δεν θέλουν να αλλάξουν τα κακώς κείμενα και με την πολιτεία να παρακολουθεί απαθής. Ο τελευταίος νόμος πλαίσιο έχει θεσμοθετήσει τα προαπαιτούμενα στη χώρα μας, αλλά εμείς, και δεν εφαρμόζουμε τον νόμο και ακυρώνουμε εν μέρει την εκπαιδευτική διαδικασία. Είναι υποχρεωτική η παρουσία των φοιτητών στις διαλέξεις στα πανεπιστήμια της Τουρκίας, με δυνατότητα απουσιών στο 30% των διαλέξεων για διάφορους λόγους, άλλως πρέπει να επαναλάβουν το μάθημα. Άνιση σύγκριση με τα καθ? ημάς, καθώς η παρακολούθηση των διαλέξεων είναι προαιρετική (εκτός από τα υποχρεωτικά εργαστήρια) με προσέλευση κατά μέγιστο ενός μικρού ποσοστού, περίπου 30%, των φοιτητών.
Τα τμήματα Μεταλλειολόγων και Μηχανικών Πετρελαίου έχουν ABET αναγνώριση (Αμερικανικός διεθνής οίκος αναγνώρισης για κολλέγια και πανεπιστήμια σε φυσικές επιστήμες, λειτουργεί εδώ και 75 χρόνια και αναγνωρίζει πλέον των 600 κολεγίων και πανεπιστημίων στις ΗΠΑ) που επιτυγχάνεται μετά από συνεχή εσωτερική αξιολόγηση και επακολουθούμενη από την εξωτερική αξιολόγηση, θεσμούς που πολλοί εκ των μελών ΔΕΠ και μεγάλης μερίδας φοιτητών των Ελληνικών ΑΕΙ θεωρούν μη εφαρμόσιμους και αντιτίθενται σφοδρά στην ουσιαστική εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση. Πολλοί εκ των Τούρκων συναδέλφων δεν θεωρούν σημαντική την ABET αναγνώριση, όμως οι φοιτητές του ITU έχουν ένα ακόμη προσόν, με ένα αναγνωρισμένο παγκοσμίως πτυχίο που ανοίγει πόρτες τόσο για μεταπτυχιακά σε Ευρώπη και ΗΠΑ αλλά για καλές θέσεις εργασίας.

Σημαντική διαφορά οι εκτεταμένες συνεργασίες πολλών Τούρκων συναδέλφων με την βιομηχανία είτε σε εργαστηριακό επίπεδο είτε σε θέματα συμβουλευτικής, με πολύ θετικές επιπτώσεις τόσον στην εκπαιδευτική όσον και στην ερευνητική διαδικασία. Τούτο βέβαια δείχνει πως η τουρκική βιομηχανία αποδέχεται τον σημαντικό ρόλο των πανεπιστημίων στην παραγωγική διαδικασία, σε μεγάλη αντίθεση με τη δική μας βιομηχανία, με λίγες βέβαια εξαιρέσεις, που βλέπει το Πανεπιστήμιο ως πηγή εσόδων (μέσα από τη συμμετοχή της σε ερευνητικά προγράμματα) και όχι ως πηγή γνώσης και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητάς της.
Στη γείτονα λειτουργούν εδώ πλέον της πενταετίας ιδιωτικά πανεπιστήμια, με τους Τούρκους συναδέλφους των δημοσίων πανεπιστημίων να εκτιμούν ότι το εγχείρημα θα αποτύχει, ενώ αντίθετα, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια χαίρουν εκτιμήσεως σε μη ακαδημαϊκούς χώρους εδώ στην Κωνσταντινούπολη. Τελικά, όπως σε κάθε νέα προσπάθεια, ο χρόνος θα δείξει το σκόπιμο του εγχειρήματος, αλλά και το θέμα αυτό δείχνει την τόλμη της Τουρκικής πολιτείας για να αντιμετωπίσει φλέγοντα ζητήματα. Στη χώρα μας, όπως σε κάθε σημαντικό βήμα ανάπτυξης, έτσι και εδώ, αρνούμαστε πεισματικά, χρόνια τώρα, τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων. Ενθυμούμαι ότι ήταν κυρίαρχο θέμα για… επανάσταση στα φοιτητικά μου χρόνια, και εξακολουθεί, ατυχώς, να αποτελεί κόκκινο πανί για κάθε νέο κυβερνήτη. Ας θυμηθούμε την άτακτη υποχώρηση του σημερινού πρωθυπουργού όταν συζητήθηκε η αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος από την προηγούμενη κυβέρνηση, παρά την αντίθετη του τοποθέτηση σε προηγούμενες χρονιές και ας περιμένουμε να δούμε ποια θα είναι η αντιμετώπιση του θέματος από τη σημερινή αντιπολίτευση, όταν το θέμα προκύψει ξανά. Σήμερα που όλες οι χώρες προσπαθούν να λύσουν υπαρκτά μεγάλα προβλήματα λειτουργίας των ΑΕΙ, εμείς εξακολουθούμε να προσπαθούμε να λύσουμε υπαρξιακά μας προβλήματα, αφήνοντας χρονίζοντα τα υπαρκτά προβλήματα, μερικά των οποίων τέθηκαν στο σημείωμα αυτό.

Τα ανωτέρω είναι ίσως μερικά από τα διδάγματα που θα μπορούσαμε να πάρουμε όλοι μας από τη γείτονα στο τομέα της λειτουργίας των ΑΕΙ της χώρας, τόσον η πολιτεία όσον και οι καθηγητές, οι εργαζόμενοι στα ΑΕΙ αλλά και οι φοιτητές. Εκτιμώ ότι η ενσωμάτωση όλων ανεξαιρέτως των αναφερόμενων πρακτικών στον τρόπο λειτουργίας των δικών μας πανεπιστημίων θα συμβάλλει στη ουσιαστική αναβάθμιση των ελληνικών πανεπιστημίων με άμεσο αλλά και μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στην τιτάνια προσπάθεια του ελληνικού λαού να ξεφύγει από το τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει, ή που άλλοι τον έχουν κρατήσει για πάρα πολλά χρόνια. Στο χέρι μας είναι.