» Θυμούνται και μιλούν στα “Χ.ν.”: Γ. Αγοραστάκης, Β. Βαγιωνάκη, Κ. Μανουσάκης, Μ. Μπουζάκης και Β. Πεντάρης
Μνήμες από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ξεδιπλώνουν πέντε Χανιώτες που τα έζησαν ως φοιτητές και εργαζόμενοι στην περιοχή.
Οι τότε φοιτητές Γιώργος Αγοραστάκης, Βάλια Βαγιωνάκη, Βασίλης Πεντάρης, Κώστας Μανουσάκης αλλά και ο εργαζόμενος σε οικοδομή Μανώλης Μπουζάκης μιλούν στην εκπομπή “onLine” στο podcast των “Χανιώτικων νέων” για τη συμμετοχή στην εξέγερση του Πολυτεχνείου την κορυφαία αντιδικτατορική εκδήλωση που προανήγγειλε την πτώση της Χούντας των Συνταγματαρχών τονίζοντας ότι τα μηνύματα για Ελευθερία και Δημοκρατία παραμένουν διαχρονικά και επίκαιρα.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΓΟΡΑΣΤΑΚΗΣ: Όταν το τανκ εισέβαλε στην πύλη του Πολυτεχνείου
Συγκλονιστικές στιγμές μας διηγείται ο Γιώργος Αγοραστάκης, τότε φοιτητής Μηχανολογίας στο Πολυτεχνείο και μέλος της αντιστασιακής οργάνωσης “Μαχητής”.
«Πολλοί τότε ήμασταν οργανωμένοι σε αντιστασιακές οργανώσεις που δρούσαν στην παρανομία. Ο αγώνας ήταν κρυφός. Εγώ ανήκα σε μια οργάνωση που λεγόταν “Μαχητής” και συμμετείχαμε σε όλες τις κινητοποιήσεις. Στο Πολυτεχνείο πήρα θέση στην κεντρική πύλη, στην Πατησίων όπου πέρασα και τις τρεις μέρες πάνω στα κάγκελα φωνάζοντας συνθήματα. Η πιο δύσκολη στιγμή ήταν η κατάληψη του Πολυτεχνείου τις πρώτες ώρες του Σαββάτου στις 17 του Νοέμβρη. Οι δρόμοι γύρω από το Πολυτεχνείο είδαν αδειάσει. Η ατμόσφαιρα ήταν πολεμική και αποπνικτική. Καπνοί, σειρήνες, φωνές, πυροβολισμοί από τις ταράτσες των απέναντι πολυκατοικιών, συνέθεταν το σκηνικό της βραδιάς.
Η ώρα ήταν 3 παρά κι ένα τανκ έρχεται και παίρνει θέση απέναντι από την Πύλη του Πολυτεχνείου. Μετά από λίγο στρίβει τον πύργο του με το πυροβόλο ανάποδα και κάνει πίσω. Παίρνει φόρα και έρχεται καταπάνω στην πύλη. Πίσω από την πύλη είχαμε τοποθετήσει μια Mercedes, νομίζω ότι ήτανε του Πρύτανη. Όπως είδα το τανκ να έρχεται κατά πάνω μας, έτρεξα και δεν πρόσεξα τι γίνανε αυτοί που ήταν πάνω στα κάγκελα και στις κολώνες της πύλης. Κατά την οπισθοχώρηση μας προς τα μέσα έφτασα στο πρώτο κτήριο της Αρχιτεκτονικής και καθώς ανέβαινα την εξωτερική σκάλα κοίταξα προς την πύλη και είδα τον στρατό να μπαίνει τρέχοντας σε αράδες, με τα όπλα στα χέρια. Δεν άργησαν να μας κυκλώσουν πάνω στη σκάλα της Αρχιτεκτονικής. Οι φαντάροι ήταν ψύχραιμοι και προστατευτικοί θα έλεγα. Εμείς φωνάζαμε: “ είμαστε αδέρφια, μη μας σκοτώνετε”. Μας κατηύθηναν προς την έξοδο της Πατησίων και από εκεί άρχισε το μεγαλύτερο μαρτύριο. Βγήκα πάλι από την κεντρική πόρτα μέσα από τα τσαλακωμένα σίδερα που πάτησε το τανκ και κατευθύνθηκα προς την οδό Τοσίτσα όπου έτρεχαν όλοι οι φοιτητές και μπήκαμε μέσα στο σκοτάδι. Δεν βλέπαμε ούτε που βρισκόμασταν ούτε τι ήταν γύρω μας.
Δεξιά και αριστερά ήταν παραταγμένοι αστυνομικοί, άνθρωποι της Χούντας με γκλομπ, ξύλα, καδρόνια που χτυπούσαν όσους έτρεχαν αλύπητα, κραυγάζοντας, απειλούσαν, έβριζαν. Επικρατούσε ένα πανδαιμόνιο. Κραυγές, σειρήνες, πυροβολισμοί. Η κόλαση του Δάντη, δηλαδή. Κανένας μας δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα βγει ζωντανός από αυτή την κόλαση. Όταν προχωρήσαμε ψηλά στα Εξάρχεια, αρχίσαμε να χτυπούμε τα κουδούνια πολυκατοικιών να ανοίξουνε για να κρυφτούμε. Θυμάμαι ότι ήμασταν είκοσι περίπου φοιτητές σε ένα διαμέρισμα που ζούσε μια ηλικιωμένη κυρία και προσπαθούσε να μας ηρεμήσει και να μας περιποιηθεί. Μείναμε μέχρι το ξημέρωμα όπου φύγαμε με χίλιες προφυλάξεις και φτάσαμε ο καθένας στην συνοικία του».
ΒΑΛΙΑ ΒΑΓΙΩΝΑΚΗ: Παρακρατικοί με καδρόνια
Την δική της εμπειρία από εκείνες τις στιγμές, μας αφηγείται η Βάλια Βαγιωνάκη, Φοιτήτρια τότε στο Χημικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών:
«Θυμάμαι ότι ήμουν σε λεωφορείο και πήγαινα να κάνω φροντιστήριο σε μια μαθήτρια όταν ανάμεσα στις κουβέντες που είχαν δύο επιβάτες άκουσα ότι μαζευόταν φοιτητές στο Πολυτεχνείο. Στην επόμενη στάση κατέβηκα και πήρα το δρόμο προς τα εκεί. Στο Πολυτεχνείο δεν ανέλαβα κάποιο συγκεκριμένο ρόλο γιατί με είχαν σταμπάρει καθώς είχα φυλακιστεί ως μέλος της Αντιδικτατορικής Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Ελλάδας. Θα ήθελα να σταθώ σε δυο- τρία στιγμιότυπα που πάντα θυμάμαι και έχουν τη σημασία τους. Το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι η στιγμή που το τανκ ετοιμάζεται να μπει στο Πολυτεχνείο. Εγώ με αρκετούς άλλους φοιτητές και την αδερφή μου στεκόμαστε ψηλά στο ταρατσάκι της Αρχιτεκτονικής, ακριβώς απέναντι από την πύλη του Πολυτεχνείου. Κρατούσε ο ένας το χέρι του άλλου, όταν μας κάλεσαν να απομακρυνθούμε λέγοντας ότι κανείς δεν θα μας πειράξει. Όμως κανείς, μα κανείς, δεν κουνήθηκε. Θυμάμαι δίπλα μου τον συμφοιτητή μου Βασίλη να με ρωτά σιγά, αν φοβάμαι. “Φοβάμαι”, του απάντησα. Όμως κανείς δεν κουνήθηκε, κρατούσε ο ένας το χέρι του άλλου μέχρι που μπήκε το τανκ στο Πολυτεχνείο και ακούστηκε ο ήχος από τις ερπύστριες. Το δεύτερο σημείο που θυμάμαι έντονα ήταν όταν βγαίναμε από το Πολυτεχνείο και άρχιζε το ξύλο.
Οι χωροφύλακες έδερναν, έπεφτε ο ένας πάνω στον άλλον. Παραπέρα ήταν παραταγμένοι στρατιώτες, αυτοί δεν χτυπούσαν. Όμως ψηλά στην Τοσίτσα παρακρατικοί με καδρόνια χτυπούσαν όπου έβρισκαν με μίσος και δολοφονική διάθεση. Εγώ και η αδερφή μου κρατιόμασταν χέρι- χέρι και θυμάμαι ότι ρώτησε έναν από αυτούς: “μα εσείς δεν έχετε παιδιά;”
Κι αυτός γύρισε και της είπε: “ το ξέρει, μωρή, η μάνα σου που βρίσκεσαι;” και της έδωσε μια στο κεφάλι και μετά με το μαδέρι της έδωσε μία στο χέρι εκεί που κρατιόμασταν σφιχτά. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι που βρήκαμε καταφύγιο στο φιλόξενο σπίτι μιας γυναίκας εργάτριας. Το υπόγειο διαμέρισμα της είχε γεμίσει από φοιτητές. Κι επειδή λένε ότι δεν υπήρξαν νεκροί θέλω να καταθέσω την εξής μαρτυρία: το Σάββατο το πρωί μικρές ομάδες φοιτητών κατευθυνθήκαμε προς την λεωφόρο Αλεξάνδρας με σκοπό να αναζητήσουμε ιατρική φροντίδα. Εκείνη την ώρα γινόταν διαδήλωση και οι σφαίρες έπεφταν βροχή, υπήρχαν και χτυπημένοι άνθρωποι που κείτονταν κάτω στην άσφαλτο».
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΝΤΑΡΗΣ: Tραυματίες πάνω σε σκάλες-φορεία
Παρών στα γεγονότα του Πολυτεχνείου ο κ. Βασίλης Πεντάρης, φοιτητής στη σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου και πρόεδρος των Κρητών Φοιτητών το 1972.
«Θα αναφερθώ σε δύο γεγονότα που δεν μπορώ να ξεχάσω εάν και έχουν περάσει 48 χρόνια. Το πρώτο γεγονός αναφέρεται στο πρόχειρο ιατρείο που είχε στηθεί στο κτήριο Γκίνη του Πολυτεχνείου. Χρέη γιατρού έκανε ο φοιτητής της Ιατρικής Αντώνης Βουκάλης. Το βράδυ της Παρασκευής και πριν εμφανιστούν τα τανκς και γίνει η είσοδος του τανκ στο Πολυτεχνείο, έφερναν τους τραυματίες νέα παιδιά πάνω σε σκάλες που χρησιμοποιούνταν ως φορείο στο πρόχειρο ιατρείου του Πολυτεχνείου. Βρέθηκα κι εγώ μέσα.
Ένας νέος είχε βληθεί στη καρωτίδα και πέθανε στα χέρια μας. Το παντελόνι μου ήταν γεμάτο αίματα. Το δεύτερο γεγονός αφορά τις στιγμές που ζήσαμε λίγο πριν την κατάληψη. Εμένα μαζί με άλλους συμφοιτητές, μας είχε δώσε αμνηστία η κυβέρνηση Μαρκεζίνη, μια – δυο μέρες πριν την κατάληψη. Και από τα στρατόπεδα της Χούντας βρεθήκαμε στην Γενική Συνέλευση των φοιτητών στο μεγάλο Αμφιθέατρο του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου.
Η Γενική Συνέλευση έγινε στις 6 ώρα με 1.000 φοιτητές του Πολυτεχνείου προκειμένου να αποφασίσει για την στάση των φοιτητών πάνω στα μέτρα που μας πρότεινε η δοτή κυβέρνηση Μαρκεζίνη. Στην Γενική Συνέλευση στο αμφιθέατρο του Πολυτεχνείου είχα μιλήσει δύο ώρες πριν γίνει η κατάληψη. Αυτά που είχα αναφέρει μπορεί να θεωρούνται σήμερα αυτονόητα δικαιώματα αλλά τότε και το να τα προφέρεις αποτελούσε αιτία να υποστείς διώξεις και φυλακίσεις. Το περιεχόμενο της ομιλίας έδειχνε την πίστη μας στα ιδανικά Δημοκρατίας και της Ελευθερίας. Είχαμε αφοσιωθεί σε αυτά τα ιδανικά».
ΚΩΣΤΗΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ: Οι σφαίρες έπεφταν βροχή
Φοιτητής στο Μαθηματικό ήταν ο Κωστής Μανουσάκης, ο οποίος μας αφηγείται το εξής περιστατικό:
«Ήταν Παρασκευή βράδυ 16 Νοεμβρίου, όταν άρχισαν οι πρώτες τουφεκιές από το Ακροπόλ. Ήμασταν μια παρέα φοιτητών του Μαθηματικού, ο Φ. Αρβανίτης, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο αδερφός του Ανδρέας Μικρούτσικος με τη Μαρία Δημητριάδη.
Μετά από λίγο πέρασε ένα φορείο με μια κοπελιά που είχε μια τρύπα στο στήθος τόσο μεγάλη που θα μπορούσε να βάλει κανείς το χέρι του μέσα… Αυτό το κορίτσι οδήγησαν στο ιατρείο που είχε δημιουργηθεί στο κτήριο Αβέρωφ όπου βρίσκονταν ο Αντώνης Βουκάλης και κανείς δεν γνωρίζει τι απέγινε. Μετά από λίγο οι σφαίρες έπεφταν “βροχή” έξω από το Πολυτεχνείο.
Κι επειδή υπάρχει μια σχετική σπέκουλα γύρω από τους νεκρούς του Πολυτεχνείου, να πούμε ότι γύρω από το Πολυτεχνείο γινόταν επεισόδια και στις 17 και στις 18 και στις 19 του Νοέμβρη. Το θέαμα της κοπέλας που πέρασε με εκείνο το φοβερό τραύμα στο στήθος που είχαν κλείσει με βαμβάκια και γάζες, ήταν κάτι που με σημάδεψε. Ένα άλλο πράγμα που με συγκλόνισε ήταν η αλληλεγγύη των πολιτών που άνοιγαν τα σπίτια τους για να προστατέψουν τους φοιτητές».
ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΠΟΥΖΑΚΗΣ: Χιλιάδες αγωνιζόμενοι άνθρωποι
«Εμείς ήμασταν οι αφανείς, δεν είχαμε τη αναγνώριση αυτών που ήταν μέσα στο Πολυτεχνείο αλλά το ξύλο που έπεφτε έξω δεν πιστεύω ότι έπεσε μέσα…» θυμάται ο κ. Μανώλης Μπουζάκης. Οικοδόμος στην Αθήνα το Νοέμβρη του 1973 ο κ. Μανώλης ήταν ανάμεσα στους χιλιάδες κόσμο που βρέθηκε έξω από το Πολυτεχνείο προκειμένου να συμπαρασταθεί στους αγωνιζόμενους φοιτητές. Έχουν περάσει 48 χρόνια από τα γεγονότα και ο κ. Μπουζάκης για πρώτη φορά αναφέρετε δημόσια σε όσα έζησε την εποχή εκείνη.
«Στην Αθήνα δούλευα τη δεκαετία του ΄70 ως οικοδόμος, πλακατζής για την ακρίβεια. Πολιτικοποιημένος δεν ήμουν, δεν ήμουν δηλαδή σε κάποια νεολαία πριν τη χούντα γιατί μετά διαλύθηκαν, αλλά είχα αριστερές βάσεις από την οικογένεια μου. Έμενα στον Κολωνό και τις μέρες εκείνες επειδή είχα το παιδί μου μωρό λέω στη γυναίκα μου “πάρε το παιδί και κατεβείτε στα Χανιά γιατί σίγουρα θα γίνουν φασαρίες” και όντως έτσι έγινε. Ξεκίνησε λοιπόν η εξέγερση του Πολυτεχνείου και με ένα Χανιώτη συνάδελφο τον Κώστα Παπουτσάκη φεύγαμε από τη δουλειά το μεσημέρι και πηγαίναμε έξω από το Πολυτεχνείο, όπως και άλλοι οικοδόμοι Χανιώτης τα αδέλφια Στρατής και Θοδωρής Φυντικάκης» αναφέρει ο συνομιλητής μας. Τι ακριβώς κάνατε εσείς εκεί, ποια ήταν η δράση σας , είναι το ερώτημα μας.
«Καθόμασταν για ώρες μέχρι αργά, τη 1 το πρωί και μοιράζαμε φυλλάδια, κολλούσαμε αφίσες στα τρόλεϊ και στα λεωφορεία» αναφέρει μεταξύ άλλων. Ρωτάμε τον κ. Μανώλη για νεκρούς και τραυματίες από τις συγκρούσεις. «Φυσικά και υπήρξαν, όλα αυτά έγιναν γύρω από το Πολυτεχνείο. Αυτά που λένε ορισμένοι ότι δεν υπήρξαν νεκροί στο Πολυτεχνείο είναι ανοησίες. Φυσικά και υπήρξαν νεκροί και αποδείχθηκε μετά. Έπεφταν πολλοί πυροβολισμοί, οι περισσότεροι ήταν στο αέρα για εκφοβισμό αλλά κάποιοι έπεσαν και στο ψαχνό και όταν το τανκ έπεσε στην πόρτα έγινε χαμός. Εμείς ήμασταν απέναντι και το βλέπαμε» σημειώνει.
Για τους οικοδόμους και τον άλλο κόσμο που ήταν έξω από το Πολυτεχνείο ήταν συχνές οι συγκρούσεις με την αστυνομία. «Θυμάμαι να μας έχουν πάρει στο κυνήγι, μπήκαμε σε μια πολυκατοικία και από εκεί στο ασανσέρ. Μπορεί να μπήκαμε και 20 άτομα μέσα ! Πως να πάει το ασανσέρ πάνω ; Δεν κουνιόνταν με τίποτα, ανοίγουν την πόρτα οι αστυνομικοί άρχισαν να μας χτυπάνε, εγώ ήμουν ο πιο κοντός και γλίτωσα τις πολλές …Σε ένα άλλο περιστατικό μας είχαν συλλάβει και μας πήγαν στη Μπουμπουλίνας. Φάγαμε πολύ ξύλο αλλά μας άφησαν γιατί τα κρατητήρια ήταν γεμάτα, είχαν πιάσει μπορεί και χιλιάδες κόσμο αυτές τις ημέρες» αναφέρει.
