Γράφει ο
ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΛΑΪΤΖΟΓΛΟΥ
stcloris@yahoo.com)
ΤΟ ΦΕΤΙΝΟ καλοκαίρι, στενόχωρο οικονομικά και άστατο καιρικά, δεν παύει να έχει μερικές μικροαπολαύσεις που στοιχίζουν φθηνότερα στους περισσότερους από μας: σύντομες διακοπές στο χωριό, συνάντηση με παλιούς φίλους, αναψυκτικό, μπύρα ή καφές στον πλάτανο του καφενείου της πλατείας, πρέφα, ταβλάκι, μικροπολιτική συζήτηση, βόλτες με φεγγαράδες σε παλιές «διαδρομές», βεγγέρες στις αυλές με τη δροσιά? Άλλοι πάλι, με ορμητήριο την πόλη των Χανιών, προτιμούν τις κοντινές ακρογιαλιές (Νέα Χώρα, Χρυσή Ακτή, Άγιοι Απόστολοι, Σταυρός, Τερσανάς, Μαράθι κ.λπ.), για μια σύντομη βουτιά?
ΤΑ ΠΑΛΙΑ, ξένοιαστα καλοκαίρια λιγοστεύουν. Δεν είναι μόνο ότι μεγαλώνουμε. Η οικονομική δυσπραγία, τα αυξανόμενα προβλήματα επιβίωσης, η ανησυχητική ανασφάλεια και ανεργία, η τρόικα και τα σκληρά μέτρα της, η Λερναία Ύδρα των οικονομικών ατασθαλιών, η συνεχιζόμενη και μη ελεγχόμενη διαχείριση των πάντων, η απογοήτευση κι ο μεγάλος θυμός που σιγοβράζει μέσα μας, η άγρια φορολογία και το διαρκές ψαλίδισμα μισθών και συντάξεων?, δεν επιτρέπουν σε κανένα μας να ονειρεύεται πια. Ζούμε έναν εφιάλτη δίχως τέλος?
Πού καιρός για βιβλίο! Έστω κι αν πρόσφατα, με την Κινητή Βιβλιοθήκη του Δήμου Χανίων και τις φιλότιμες προσπάθειες ορισμένων στελεχών του, γίνεται προσπάθεια, ώστε το βιβλίο, ως ανεκτίμητο αγαθό και καλοκαιρινό «δώρο», να φτάσει παντού. Κυρίως σε όλα τα παιδιά?
ΕΙΝΑΙ και φορές που ακυρώνουμε τις καλοκαιρινές μετακινήσεις μας για λόγους ασθένειας ή άλλους οικογενειακούς? Ευτυχώς, κρατάμε κάπου στο βάθος της ψυχής μας το άρωμα παιδικών ή εφηβικών καλοκαιριών που αναθιβάνουμε? Ίσως, δραπετεύσουμε κανένα Σαββατοκύριακο για να τα συναντήσουμε. Για να κλέψουμε λίγη γεύση απ? τα παλιά, να «γυμνάσουμε» σώμα και πνεύμα: με τη χαλαρωτική δύναμη του νερού, την αποχαύνωση του μυαλού, την τάση του dolce far niente (= να μη θέλουμε να κάνουμε τίποτε), λέμε ίσως?
***
ΤΟΤΕ, πιθανόν να βρούμε χρόνο για διάβασμα: το μεσημέρι στη θάλασσα κάτω απ? τον καυτό ήλιο ή τη σκιά μιας ομπρέλας, το βράδυ στη δροσιά της αυλής. Λίγο πριν ξαπλώσουμε το καταμεσήμερο, ένα ξεφύλλισμα βιβλίου είναι ευεργετικό. Δεν μιλάμε βέβαια για βαθυστόχαστα, βαρύγδουπα βιβλία. Ούτε για e-books που αποθηκεύσαμε στο laptop. Εννοούμε κάτι το ανάλαφρο που θα μας αποσπάσει από τον «καύσωνα» των προβλημάτων: ένα βιβλίο που θα μας χαρίσει την αίσθηση ξεσκάσματος, φευγιού από την καθημερινότητα. Το «ταξίδι» σε εποχές ρεαλισμού σπανίζει.
ΟΙ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΕΣ αναγνώσεις ορισμένων φίλων περιστρέφονται σε μεταφυσικές αναζητήσεις. Τους συναντάς βυθισμένους σε δεκάδες βιβλία και περιοδικά που κυκλοφορούν σε πρακτορεία εφημερίδων, βιβλιοπωλεία, διαδίκτυο. Τέτοιες «μελλοντολογικές αναζητήσεις» παρουσιάζουν ιδιαίτερη έξαρση σε περιόδους οικονομικοκοινωνικών κρίσεων, όπως η τωρινή (1)? Όλοι προσπαθούμε, ο καθένας ανάλογα με την ψυχοσύνθεσή του, να βρούμε λύσεις στα καυτά προβλήματά μας «δια της πλαγίας οδού». Έστω κι αν οι θερινές διακοπές δεν προσφέρονται για «λύσεις». Δε ζηλεύουμε αυτού του είδους τους αναγνώστες που δείχνουν να έχουν μεγαλύτερες ανασφάλειες από μας?
ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ, λοιπόν, δεν ξεχνούμε να βάλουμε στις αποσκευές του Σαββατοκύριακου περιοδικά του συρμού των «Κυριακάτικων» εκδόσεων των εφημερίδων ή βιβλία «ελαφρά» σε περιεχόμενο και όγκο: κλασικά αστυνομικά, καμιά Λ. Μαντά, μυθιστοριογραφίες, περιζήτητα βιβλία πρακτικής «φιλοσοφίας», μερικά του Ν. Τσιφόρου (που δεν παύουν να είναι διασκεδαστικά), του Δ. Ψαθά, του Φρ. Γερμανού, του Γιάννη Μαρή, του Μενέλαου Λουντέμη, ξένη λογοτεχνία κ.ά. Από κοντά τα περιοδικάκια με σταυρόλεξα, suDoKu, παρτίδες σκακιού, ανέκδοτα, γρίφους κ.λπ. Βλέπετε, καραδοκούν και οι ασθένειες του μυαλού! Γι? αυτό η εγρήγορση κι η εξάσκηση του νου, ώστε να μην εισβάλλουν αυτές.
***
ΦΕΤΟΣ απολαμβάνουμε τις μικρές, φτηνές εκδόσεις των βιβλίων του Μ. Λουντέμη, όπως πέρσι εκείνες του Νίκου Τσιφόρου. Όχι ότι δεν είχαμε διαβάσει αρκετά απ? αυτά πριν 40 ή 50 χρόνια! Τους ξαναανακαλύπτουμε, με την απόσταση του χρόνου και τη διαχρονικότητα του πνεύματός τους? Όταν τους πρωτοδιαβάζαμε στα μαθητικά ή φοιτητικά μας χρόνια, το χιούμορ και η γλώσσα, ας πούμε του Ν. Τσιφόρου όπως και η απίθανη ικανότητα του Λουντέμη να συνθέτει χαρακτήρες με προεκτάσεις στο τώρα, ήταν στοιχεία γραφής τόσο προχωρημένα, ώστε αδυνατούσαμε να τους παρακολουθήσουμε! Τουλάχιστον τον Λουντέμη στους «αριστερούς» πολιτικούς ψιθύρους του. Ο Τσιφόρος, ως προς τον τρόπο γραφής του μας θύμιζε τον ανατρεπτικό Γάλλο ευθυμογράφο της δεκαετίας του ?60, τον San Antonio. Σήμερα, απλά διαπιστώνουμε τον αφάνταστο -για την εποχή τους- πακτωλό γνώσης, τη μαεστρία στον χειρισμό της γλώσσας, την τέχνη να μην επαναλαμβάνονται κ.λπ. Και οι δυο δεν παρέθεταν στο τέλος των έργων τους λεξιλόγιο! Πάνω απ? όλα θαυμάζουμε το ψυχαναλυτικό «ξεμπρόστιασμα» των ανθρωπίνων συναισθημάτων και παθών που οδηγούσαν στις ανατροπές των καταστάσεων των ιστοριών τους? Τίποτε δεν ήταν δεδομένο, τίποτε προβλέψιμο: όλα αναδύονταν μέσα απ? της ζωής το υφάδι?
ΣΗΜΕΡΑ κοντεύουμε να χάσουμε τους εαυτούς μας. Συρρικνώθηκαν αισθήματα, επαφές, αντιδράσεις. Η καχυποψία βασιλεύει? Όλα και όλοι βρισκόμαστε σε «λανθάνουσα» κατάσταση. Οι αξίες, στη σχέση τους με το χρόνο, κλονίζονται. Η αποτύπωση των σύγχρονων καταστάσεων είναι αδύνατη, επειδή τα γεγονότα τρέχουν γρήγορα. Οι σύγχρονες παρεξηγήσεις και τα ψέματα στοιχειώνουν τη ζωή μας. Έχουμε μια γενική διάλυση των προτύπων που κάποτε κυριαρχούσαν στη ζωή μας. Επειδή δε, η πραγματικότητα αποτυπώνεται εντονότερα στην αφήγηση απ? ό,τι σε βαριές οικονομολογικές αναλύσεις και μελέτες, γι αυτό προτιμάμε τον ανάλαφρο αφηγηματικό λόγο. Που πιθανόν να μας οδηγήσει σε γόνιμο προβληματισμό και διάλογο με τον εαυτό μας.
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ του καλοκαιριού, αν είναι σωστά επιλεγμένο, μπορεί να ξαναφέρει πίσω μερικά από αυτά που και η Μαρία Πολυδούρη επιθυμούσε. Όπως,
«Η αγάπη πρέπει να ξαναγίνει Αγάπη. Ο φίλος πρέπει να ξαναγίνει Φίλος. Το φιλί την ίδια γλύκα να? χει. Και το όνειρο. Αχ, το όνειρο!! Να στέκει πάντα ψηλά στον αφρό της απέραντης θάλασσας. Να συντροφεύει το κρασί και το τραγούδι μας. Να θρέφει τη θύμηση και την πεθυμιά μας?».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Σύμφωνα με μεγάλη πρόσφατη έρευνα για την «ελληνική βιβλιοπαραγωγή» που έκανε το «Εθνικό Κέντρο Ελληνικού Βιβλίου» (ΕΚΕΒΙ) την πρώτη θέση στη βιβλιοπαραγωγή κατέχουν τα μη λογοτεχνικά βιβλία (ποσοστό 57,7%: αφορούν εκδόσεις θεωρητικών επιστημών (7,4%), γενικά και πρακτικά βιβλία (11,8%), βιβλία τέχνης (6,2%), σχολικά βοηθήματα (5,3%). Ακολουθεί η λογοτεχνία με 21,7% και τέλος τα παιδικά βιβλία με 20,8% της συνολικής παραγωγής. [Οι θεωρητικές επιστήμες παραμένουν ο σημαντικότερος τομέας της εκδοτικής παραγωγής, με ποσοστό 26,7% του συνόλου. Στην πρώτη θέση είναι τα βιβλία Ιστορίας (με έμφαση στην αρχαία ελληνική ιστορία αλλά και τη νεότερη) και τα βιβλία Δικαίου. Ακολουθούν οι κοινωνικές επιστήμες, η θρησκεία, οι πολιτικές επιστήμες, οι βιογραφίες / μαρτυρίες, η φιλοσοφία και τέλος η γλώσσα.
