Διαστρεβλώσεις και παραπληροφόρηση του κοινού για το περιεχόμενο της Κρητικής Διατροφής, διαπιστώνουν Ακαδημαϊκοί και σημαντικές προσωπικότητες του νησιού μας, σε “διακήρυξή” τους στην οποία κάνουν λόγο για “απουσία κρατικής και κοινωνικής ευαισθησίας” η οποία “έχει οδηγήσει σε μια πλήρη σύγχυση που ισοδυναμεί με απαξίωση του πολιτισμικού και διατροφικού πλούτου
του νησιού”.
Αναλυτικά στο κείμενο της Διακήρυξης μεταξύ άλλων αναφέρεται: «Έχουν περάσει περισσότερα από 15 χρόνια από τότε που άρχισαν να γίνονται γνωστά στο ευρύτερο κοινό τα αποτελέσματα των ιατρικών μελετών τα οποία αναδείκνυαν το διατροφικό σύστημα των Κρητικών ως περίπου ιδανικό για τη διατροφή του ανθρώπου. Στην Κρήτη τα καρδιαγγειακά νοσήματα ήταν ακόμη και κατά το πρόσφατο παρελθόν σχεδόν άγνωστα, οι νεοπλασίες κατά πολύ λιγότερες απ? αυτές που παρατηρούνταν σε άλλες περιοχές και οι άνθρωποι ζούσαν περισσότερα χρόνια με καλή υγεία. Οι νεότερες μελέτες που εκπονήθηκαν σε ξένα και ελληνικά Πανεπιστήμια επιβεβαίωσαν τα αποτελέσματα των αρχικών προσεγγίσεων. Ακολούθησαν άλλες μελέτες (ανθρωπολογικές, λαογραφικές) μέσα από τις οποίες φάνηκε η ιδιαιτερότητα του κρητικού διατροφικού συστήματος, καθώς και ο ιδιαίτερος τρόπος παρασκευής της τροφής.
Θα περίμενε κανείς ότι όλα αυτά θα επιδρούσαν καταλυτικά στην κρητική κοινωνία και θα απασχολούσαν σοβαρά το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Όμως, στην Κρήτη τα καρδιαγγειακά νοσήματα πολλαπλασιάζονται (παρά το γεγονός ότι δεν έχουν φτάσει στα επίπεδα άλλων χωρών), οι νεοπλασίες αυξάνονται και ουσιαστικές παρεμβάσεις δεν υπήρξαν τουλάχιστον από την πλευρά της πολιτείας. Παράλληλα, τώρα και αρκετά χρόνια έχει αρχίσει να προβάλλεται από πολλά κέντρα εντός και εκτός Ελλάδας ο όρος «μεσογειακή διατροφή».
Αν και υπάρχουν κάποιες βασικές ομοιότητες ανάμεσα στις διατροφικές συνήθειες των χωρών της Μεσογείου, οι διαφορές είναι τέτοιες και τόσες που δεν επιτρέπουν τη γενική ταξινόμηση. Πιο συγκεκριμένα, στη Μεσόγειο υπάρχουν κοινά προϊόντα και κοινές πρώτες ύλες, ωστόσο οι διατροφικές συνήθειες διαφοροποιούνται όχι μόνο από χώρα σε χώρα αλλά και από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με τα θρησκευτικά και τα πολιτισμικά πρότυπα, την κουζίνα, την πανίδα, τη χλωρίδα, καθώς και κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες. Το γεγονός αυτό δεν φαίνεται να απασχολεί σοβαρά τις πολιτικές που χαράσσονται και ακολουθούνται κατά καιρούς στην Ελλάδα. Πληροφορούμαστε, μάλιστα, ότι η προηγούμενη Κυβέρνηση είχε ξεκινήσει την προώθηση της λεγόμενης μεσογειακής διατροφής ως προστατευόμενο από την UNESCO άυλο πόρο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς!
Η απουσία κρατικής και κοινωνικής ευαισθησίας έχει οδηγήσει σε μια πλήρη σύγχυση που ισοδυναμεί με απαξίωση του πολιτισμικού και διατροφικού πλούτου του νησιού. Παράλληλα, όμως, ισοδυναμεί και με την απαξίωση του υλικού πλούτου, δηλαδή των προϊόντων διατροφής τα οποία παράγονται στην Κρήτη. Η μαζική χρήση ζωικών λιπών και σπορελαίων στο νησί, όπου για αιώνες πολλούς οι κάτοικοί του δεν χρησιμοποιούν κανένα άλλο λιπαρό εκτός από ελαιόλαδο, αποτελεί σοβαρό παράγοντα υποβάθμισης των υπηρεσιών εστίασης και κυρίως του κρητικού τουρισμού. Το φαινόμενο να φέρουν την ένδειξη «κρητική διατροφή» προϊόντα αμφίβολης ποιότητας και αμφίβολης προέλευσης (από άλλες χώρες βέβαια) εξαπλώνεται με όλο και μεγαλύτερο ρυθμό. Μέσα σ? αυτό το συνονθύλευμα άγνοιας, εντατικής εμπορευματοποίησης και ασύστολης εκμετάλλευσης βλέπομε εδέσματα, όπως το επιβαρυμένο με ζωικά λιπαρά «γαμοπίλαφο», να πλασάρονται ως κατ? εξοχήν εκπρόσωποι του κρητικού διατροφικού προτύπου. Βλέπομε τα περίφημα κρητικά «λαδοκούλουρα» να φέρουν την ένδειξη «κρητική διατροφή» και να παρασκευάζονται με σπορέλαια. Τα παραδείγματα είναι απλώς ενδεικτικά και δυστυχώς όχι μοναδικά. Κοντά σ? όλα αυτά εμφανίζονται πολλαπλές δυσαρμονίες που καθιστούν πιο θολό το τοπίο. Ακόμη και η κυκλοφορία «συγγραμμάτων» εμπορικού χαρακτήρα, σχετικών με την κρητική διατροφή και την κουζίνα του νησιού έχει ενταθεί τελευταία με αποτέλεσμα να μεγαλώνει όλο και περισσότερο η σύγχυση”. Στη συνέχεια επισημαίνουν μεταξύ άλλων:
“Θα περίμενε κανείς να είχαν αρχίσει προ πολλού συγκεκριμένες δράσεις στα σχολεία, να υπήρχε προβολή του διατροφικού μας πολιτισμού, να ενισχυόταν η έρευνα, να αναπτύσσονταν πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να εμπνεύσουν τον πρωτογενή τομέα και να οδηγήσουν στην παραγωγή εκλεκτών προϊόντων με παράλληλη ανάπτυξη των βιολογικών καλλιεργειών. Ευτυχώς τα προϊόντα που παράγονται σήμερα στο νησί είναι αξιοπρεπή και η γενική κατάστασή τους είναι καλή. Απουσιάζουν όμως οι πρωτοβουλίες που θα οδηγούσαν σε μια πραγματική αναγέννηση του πρωτογενή τομέα και όχι στη μονοκαλλιέργεια, την εγκατάλειψη παραγωγικών εκτάσεων και στην επιδοτούμενη γεωργία”.
Καταλήγοντας σημειώνουν: “Υπογράφομε σήμερα αυτό το κείμενο για να εκφράσομε την έντονη διαμαρτυρία και την πικρία μας για όσα έχουν γίνει, αλλά και την ανησυχία μας για όσα πρόκειται να γίνουν (ή δεν θα γίνουν). Ένας σοβαρός πολιτιστικός και υλικός πόρος, που δεν ανήκει σε κανέναν μεμονωμένα, έχει παραδοθεί αμαχητί στη φθορά και κινδυνεύει να περιπέσει σε παντελή ανυποληψία και ολοκληρωτική απαξίωση.
Απευθυνόμαστε πρωτίστως στην κοινωνία πιστεύοντας ότι η ευαισθητοποίηση και η κινητοποίησή της μπορεί να επιφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα. Η διαφύλαξη του πολιτισμικού πλούτου και της υγείας δεν μπορεί παρά να είναι και ατομική ευθύνη για τον καθένα μας.
Απευθυνόμαστε στους «φορείς» που αποζητούν την εκμετάλλευση πλούτου που δεν τους ανήκει και που μερικές άστοχες ενέργειές τους έχουν προκαλέσει ήδη μεγάλη ζημιά. Στηριζόμενοι στην ανυπαρξία πολιτικής αναπτύσσουν δράσεις χωρίς τεκμηρίωση φιλοδοξώντας να «καλύψουν» ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που ξεκινούν από τον πρωτογενή τομέα (π.χ. ελαιοκομία) και καταλήγουν σε στρεβλές αντιλήψεις για τον διατροφικό μας πολιτισμό, με αποτέλεσμα να εντείνουν τη σύγχυση γύρω από τα αγαθά τα οποία υποτίθεται ότι προασπίζουν.
Απευθυνόμαστε στον επιχειρηματικό κόσμο εντός και εκτός Κρήτης. Είναι θεμιτό το δικαίωμά τους να επιδιώκουν το κέρδος, δεν είναι όμως θεμιτό να στιγματίζουν ένα πολιτισμικό και κοινωνικό αγαθό. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι επιχειρήσεις λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Δίπλα στα λαμπρά παραδείγματα κυρίως ντόπιων επιχειρηματιών, υπάρχουν και αυτοί που άλλοτε προωθούν την κρητική διατροφή σε χαπάκια, άλλοτε τα σπορέλαια και άλλοτε παρασκευάσματα με μεγάλες ποσότητες ζάχαρης ως απαυγάσματα του κρητικού διατροφικού προτύπου.
Απευθυνόμαστε στην Κυβέρνηση που θα μπορούσε να προωθήσει την έρευνα σε όλα τα επιστημονικά πεδία και να βοηθήσει τη διάχυση της γνώσης. Να δημιουργήσει θεσμικά πλαίσια και κανόνες προστασίας. Να εμπνεύσει τους πολίτες και να ξεκινήσει μια διεθνή εκστρατεία προβολής όχι του θολού «προτύπου» που ονομάζεται «μεσογειακή διατροφή» αλλά της τεκμηριωμένης με επιστημονικές μεθόδους κρητικής διατροφής.
Απευθυνόμαστε στην Ευρωπαϊκή Ένωση που πρέπει να επιδιώκει την υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών, να ενημερώνει σωστά τους πολίτες της και παράλληλα να προστατεύει τον πολιτιστικό πλούτο των διαφόρων χωρών ή περιοχών που τη συγκροτούν».
Ποιοι υπογράφουν
Τη διακήρυξη υπογράφουν:
Βαγγέλης Καπετανάκης, Πρόεδρος ΤΕΙ Κρήτης
Ηλίας Καστανάς, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
Νίκος Ψιλάκης, Δημοσιογράφος, Συγγραφέας
Γιώργος Αικατερινίδης, δρ Λαογραφίας, τ. Δντής Ερευνών Κέντρου Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών.
Μαρία Βενυχάκη, Επίκουρος Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
Αχιλλέας Γραβάνης, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
Παναγιώτης Θεοδωρόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
Μαριλένα Καμπά, Επίκουρος Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
Χρήστος Λιονής, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Παν. Κρήτης
Γιώργος Μαυροθαλασίτης, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
Γιώργος Νικολακάκης, Αν. Καθηγητής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Γιώργος Νότας, Λέκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
Αντώνης Παναγιωτόπουλος, Μηχανολόγος
Νίκος Σκουλάς πρ. Υπουργός Τουρισμού
Γιάννης Σμαραγδής, σκηνοθέτης
Ευστάθιος Σταθόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
Χρήστος Τσατσάνης, Επίκουρος Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
Τάκης Ψαράκης, Μηχανικός, Υπεύθυνος Πολιτιστικών Παγκρητικής Αμερικής.
