ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Ενα πρωτοποριακό πρόγραμμα, το οποίο αναπτύχθηκε από το Πολυτεχνείο Κρήτης με στόχο την αντιμετώπιση της ρύπανσης σε αγροτικές περιοχές και ποταμούς με τη χρήση νέων τεχνολογιών, διακρίθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Πρόκειται για το πρόγραμμα EnviFriendly, το οποίο εφαρμόστηκε στον ποταμό Ευρώτα της Πελοποννήσου και επελέγη ως ένα από τα 5 καλύτερα προγράμματα του Best LIFE Environment από τα 57 που αξιολογήθηκαν το 2009. Στην περιοχή του Ευρώτα συντελέστηκε διαχείριση των φυσικών πόρων με βιώσιμο τρόπο και επιτεύχθηκε μεταξύ άλλων αντικατάσταση των υφισταμένων καλλιεργειών από δυναμικότερες και λιγότερο υδροβόρες, αντικατάσταση ορισμένων παροχθίων χρήσεων από πιο οικολογικά ορθές χρήσεις, σταδιακή υιοθέτηση βιολογικών τρόπων παραγωγής, κ.α..
Επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο Καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος Νίκος Νικολαΐδης ο οποίος παρέλαβε πρόσφατα το βραβείο σε ειδική τελετή στις Βρυξέλλες. Τα κριτήρια της επιλογής αφορούσαν α) στη συμβολή του προγράμματος στη βελτίωση των περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών, β) στο βαθμό καινοτομίας των προτεινόμενων δράσεων και τη δυνατότητα ευρύτερης εφαρμογής τους, γ) στη σχέση κόστους ? αποτελεσματικότητας των προτεινόμενων μέτρων και δ) στη μακροχρόνια συμβολή του προγράμματος μετά τη λήξη του.
Οπως σημειώνει ο κ. Νικολαίδης, «βασική αρχή του προγράμματος ήταν η επιλογή, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον για τη μείωση της μη-σημειακής ρύπανσης από αγροτικές περιοχές σε συνάρτηση με την ανάπτυξη των σχεδίων διαχείρισης των υδάτων. Σκοπός του προγράμματος υπήρξε η ανάπτυξη και επίδειξη «εργαλειοθήκης» τεχνολογιών αποκατάστασης ποιότητας υδάτων που είναι φιλικές προς το περιβάλλον και η ενσωμάτωση του σχεδιασμού τους στα διαχειριστικά σχέδια της λεκάνης απορροής του Ποταμού Ευρώτα και της παράκτιας ζώνης του. Η επίδειξη τεχνολογιών του προγράμματος EnviFriendly συνίσταται σε δύο συμπληρωματικές στρατηγικές. Η πρώτη αφορούσε την επίδειξη τριών φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών και μεθοδολογιών για τη μείωση σημειακών και μη-σημειακών πηγών ρύπανσης: α) παρακολούθηση φυσικής αποκατάστασης και διαχείριση υδάτων, β) διαχείριση αποστραγγιστικών καναλιών και παρόχθιων περιοχών, και γ) διαχείριση αγροτικών αποβλήτων. Στο πλαίσιο της πρώτης στρατηγικής επιδείχθηκαν επτά τεχνολογίες: 1) ελεγχόμενη φυσική αποκατάσταση και διαχείριση υδάτων, 2) διαχείριση αποστραγγιστικών καναλιών, 3) αποκατάσταση παρόχθιας κοίτης, 4) άρδευση από λύματα ελαιουργείων, 5) υπόγεια διάθεση λυμάτων ελαιουργείων, 6) ηλεκτρολυτική επεξεργασία λυμάτων ελαιουργείων και 7) ηλεκτρολυτική επεξεργασία λυμάτων χυμοποιΐων. Η δεύτερη στρατηγική αφορούσε τη μελέτη των κοινωνικών χαρακτηριστικών της περιοχής για τον προσδιορισμό των διαχειριστικών αλλαγών που μπορούν να πραγματοποιηθούν με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη. Το EnviFriendly έδωσε έμφαση στη συνεργασία με αγρότες και άλλους εμπλεκόμενους φορείς με στόχο τη διαχείριση των φυσικών πόρων με βιώσιμο τρόπο. Στο πλαίσιο αυτό μελετήθηκαν τα ακόλουθα: α) η αντικατάσταση των υφιστάμενων καλλιεργειών από δυναμικότερες και λιγότερο υδροβόρες, β) αντικατάσταση ορισμένων παρόχθιων χρήσεων από πιο οικολογικά ορθές χρήσεις, γ) σταδιακή υιοθέτηση βιολογικών τρόπων παραγωγής, δ) ανάπτυξη ηπιότερων βιομηχανικών διαδικασιών στην αγροτική παραγωγή και ε) ανάπτυξη οικοτουρισμού. Η δεύτερη στρατηγική επικεντρώθηκε στην προώθηση συμμετοχικών διαδικασιών εμπλέκοντας όσο το δυνατόν περισσότερους φορείς και πολίτες και στην προβολή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ως πολύτιμα εργαλεία για το σχεδιασμό των ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης υδατικών πόρων».
Η επεξεργασία του ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης υδατικών πόρων ήταν επιτυχής και καθόρισε τα κριτήρια για την οργάνωση και συμμετοχή του κοινού στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων του ΥΠΕΧΩΔΕ πρότεινε την ένταξη του Ευρώτα ως πιλοτική λεκάνη απορροής της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό δίκτυο των Πιλοτικών Λεκανών Απορροής για αγροτικά μέτρα (PRB-Agri), επιτρέποντας έτσι τη διάδοση των προτεινόμενων περιβαλλοντικών μέτρων, της στρατηγικής δημόσιας διαβούλευσης που ακολουθήθηκε και της αποδοχής των διαχειριστικών σχεδίων από τον κοινό μέσω των δημοσιεύσεων του δικτύου. Η έρευνα στον Ποταμό Ευρώτα συνεχίζεται στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Mediterranean Intermittent River Management» (FP7)
To πρόγραμμα EnviFriendly πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE Environment της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το οποίο αποτελεί ένα μηχανισμό χρηματοδότησης επιδείξεων τεχνολογιών και καινοτόμων μεθόδων που αποσκοπούν στη βελτίωση του περιβάλλοντος. Η υλοποίηση του προγράμματος κατά το διάστημα 2005-2009 συγχρηματοδοτήθηκε κατά 50% από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο EnviFriendly συμμετείχαν η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λακωνίας (δικαιούχος), το Πολυτεχνείο Κρήτης, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος (επιστημονικός υπεύθυνος), το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, το Πανεπιστήμιου Αθηνών, η Αναπτυξιακή Λακωνίας, η εταιρία Alpha Mentor και οι παρα-Ευρώτιοι Δήμοι, Έλους, Θεραπνών, Κροκεών, Μυστρά, Οινούντος, Πελλάνας.