Τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόµενα Νοσήµατα (ΣΜΝ) (ή Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενες Λοιμώξεις ή αφροδίσια νοσήματα) αποτελούν οµάδα λοιµώξεων που οφείλονται σε διάφορους µικροοργανισµούς που µεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω της ανθρώπινης σεξουαλικής επαφής, συμπεριλαμβανομένων του κολπικού σεξ, του στοματικού σεξ και του πρωκτικού σεξ.
Τα ΣΜΝ απαντώνται σε όλο τον κόσµο αλλά εµφανίζονται πιο συχνά σε χώρες µε χαµηλό υγειονοµικό επίπεδο. Από τα ΣΜΝ, κάποια µπορεί να αποτελέσουν σηµαντικό κίνδυνο για τη ζωή αφού δε θεραπεύονται (π.χ. HIV λοίµωξη/AIDS, ηπατίτιδα Β,C), άλλα είναι θεραπεύσιµα, αλλά είναι εξαιρετικά µεταδοτικά (π.χ. σύφιλη, γονόρροια) και άλλα µπορεί να προκαλέσουν µόνιµες επιπλοκές (π.χ. έρπης, χλαµύδια).
Τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα αποτελούν σημαντικό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία.
Τα συνηθέστερα νοσήματα που μεταδίδονται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τη σύφιλη, τη γονόρροια, τις χλαμυδιακές λοιμώξεις, τον έρπητα των γεννητικών οργάνων, τη βακτηριακή κόλπωση, τις λοιμώξεις από τριχομονάδες, τις λοιμώξεις από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων(HPV-Κονδυλώματα), τις ηπατίτιδες(B,C) και την ιδιαίτερα σημαντική HIV(AIDS) λοίμωξη.
1)ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων(HPV-)-ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ
Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) μολύνει εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες κάθε χρόνο. Πολλοί ασθενείς είναι ασυμπτωματικοί, όμως ο ιός μεταδίδεται εύκολα με κάθε τύπο σεξουαλικής επαφής. Όταν υπάρχουν συμπτώματα, οι επιπτώσεις για την υγεία είναι εξαιρετικά δυσάρεστες και ποικίλλουν από δερματικές παραμορφώσεις στην περιοχή των γεννητικών οργάνων έως και καρκίνο του τραχήλου, καρκίνο του πρωκτού και καρκίνο του λάρυγγα.Τα κονδυλώματα, στις γυναίκες εμφανίζονται συχνότερα στο αιδοίο, τον κόλπο, την περιπρωκτική και βουνωνική χώρα και σπανιότερα στον τράχηλο της μήτρας. Στους άνδρες, παρατηρούνται κυρίως στο πέος, το όσχεο, την περιπρωκτική και βουνωνική περιοχή.ενώ δεν υπάρχει θεραπεία για την εκρίζωση του ιού HPV, υπάρχουν ιατρικές θεραπείες αντιμετώπισης των συμπτωμάτων του. Ο στόχος της θεραπείας είναι να αφαιρεθούν τα κονδυλώματα για να «φύγουν» τα ενοχλητικά συμπτώματα.Επίσης οι Γυναίκες πρέπει να κάνουν TEST PAP.
Έχουν περιγραφεί περισσότεροι από 150 γονότυποι του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV). Περίπου 40 HPV μολύνουν το κατώτερο γεννητικό σύστημα και ονομάζονται γεννητικοί τύποι. Οι γεννητικοί τύποι των HPV μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή. Είναι πιθανό, εάν επιτρέψει το ανοσοποιητικό σύστημα, μετά τη μόλυνση να ακολουθήσει φλεγμονή και να προκύψουν αλλοιώσεις. Οι αλλοιώσεις που γνωρίζαμε από παλιά, ήταν τα λεγόμενα οξυτενή κονδυλώματα. Όμως, τα οξυτενή κονδυλώματα, ήταν η κορυφή του παγόβουνου, οι κλινικώς εμφανείς αλλοιώσεις. Συχνά όμως παράλληλα με την εμφάνιση των οξυτενών κονδυλωμάτων συνυπάρχουν και υποκλινικές αλλοιώσεις, που δεν είναι ορατές στην απλή κλινική εξέταση.
Τα οξυτενή κονδυλώματα προκαλούνται σε ποσοστό 91% από τους τύπους 6 και 11 του HPV.
Η συχνότητα των οξυτενών κονδυλωμάτων είναι περίπου 1% στο γενικό πληθυσμό.
Ο τρόπος μετάδοσης είναι η σεξουαλική επαφή. Κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής δημιουργούνται μικροτραυματισμοί, οι οποίοι δίνουν στον ιό πρόσβαση στα κύτταρα της βασικής στοιβάδας αφού ως γνωστόν ο HPV χρησιμοποιεί τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό για να πολλαπλασιαστεί και ο ίδιος. Πρέπει επομένως να μολύνει τα κύτταρα της βασικής στοιβάδας του επιθηλίου, αφού αυτά είναι τα κύτταρα που πολλαπλασιάζονται και ανερχόμενα προς την επιφάνεια του επιθηλίου διαφοροποιούνται και αντικαθιστούν τα υπερκείμενα.
Εάν η ανοσιακή απάντηση του ξενιστή είναι ισχυρή δεν επιτρέπεται στον ιό να χρησιμοποιήσει το γενετικό μηχανισμό του κυττάρου για να αναδιπλασιάζεται αυτόνομα. Στην περίπτωση αυτή ο ιός πολλαπλασιάζεται παράλληλα με τις κυτταρικές διαιρέσεις και η μόλυνση θα παραμείνει λανθάνουσα. Όταν μιλάμε για λανθάνουσα μόλυνση, εννοείται ότι δεν έχουμε αλλοιώσεις (κλινικές ή υποκλινικές). Εάν η άμυνα του ξενιστή είναι ανεπαρκής, αρχίζει μια φάση κυρίαρχης ιογόνου δράσης, κατά την οποία ο ιός αναδιπλασιάζεται μέσα στο κύτταρο. Η υπερπαραγωγή νέων HPV συνεπάγεται τη δημιουργία μεγάλων ποσοτήτων πρωτεϊνών-ενζύμων με επακόλουθη τη φλεγμονή των κυττάρων.
Διαφοροποιείται έτσι η μορφολογία και η λειτουργία των κυττάρων και των ιστών με αποτέλεσμα την εμφάνιση υποκλινικών και κλινικών αλλοιώσεων. Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται ως φάση ενεργού φλεγμονής και διαρκεί περίπου 3-6 μήνες. Στη διάρκειά της μπορεί να εμφανιστούν μικρές συρρέουσες συνήθως ανθοκραμβοειδείς αλλοιώσεις σε ολόκληρο το κατώτερο γεννητικό σύστημα, στο περίνεο και στην περιπρωκτική χώρα.
Η φλεγμονή από τους HPV εξαπλώνεται γρήγορα στο δέρμα και τους βλεννογόνους του κατώτερου γεννητικού συστήματος. Προκειμένου για τη γυναίκα, η φλεγμονή συνήθως αφορά: το αιδοίο, τον κόλπο, τον τράχηλο της μήτρας, το περίνεο και την περιπρωκτική χώρα. Συνήθως μέσα σε ένα διάστημα 6-8 μηνών από την πρωτομόλυνση το ανοσοποιητικό σύστημα σταματά την περαιτέρω εξάπλωση των HPV και τη δημιουργία νέων αλλοιώσεων.
Τα κλινικώς εμφανή κονδυλώματα έχουν τη μορφολογία των τυπικών οξυτενών ή μοιάζουν με βλατίδες ή καρφίδες. Απαντώνται ως μονήρη ή πολλαπλά. Στο δέρμα είναι συνήθως κερατινοποιημένα. Σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα μπορεί να εμφανιστούν γιγάντια κονδυλώματα. Διαφοροδιάγνωση πρέπει να γίνεται από τις καλοήθεις θηλές του αιδοίου και της εισόδου του κόλπου, από πλατέα κονδυλώματα, και από δυσπλαστικές αλλοιώσεις του αιδοίου.
Η θεραπεία των κονδυλωμάτων δεν είναι πάντοτε εύκολο ζήτημα.
Οι υποτροπές είναι συχνές και οφείλονται στο ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή δεν έχει εξισορροπήσει ακόμη την ιογόνο δράση. Είναι γνωστή η δυσκολία θεραπείας τέτοιων αλλοιώσεων σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα (ασθενείς AIDS, όσοι λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, κορτιζόνη, διαβητικοί κλπ). Για τη βελτίωση της ανοσιακής απάντησης, παράλληλα με την όποια θεραπευτική αντιμετώπιση, καλόν είναι να αντιμετωπίζονται πρώτα, οι συνυπάρχουσες τοπικές φλεγμονές. Συνιστάται επίσης η διακοπή του καπνίσματος, η αποφυγή σωματικού και ψυχικού στρες και η υγιεινή διατροφή. Σε περιπτώσεις επανειλημμένων υποτροπών καλόν είναι να ελέγχονται άλλα αίτια ανοσοκαταστολής (HIV μόλυνση, διαβήτης κλπ).
Οι θεραπευτικές επιλογές διακρίνονται:
Α. σε τοπική θεραπεία που εφαρμόζονται από τους ασθενείς,
Β. στην χειρουργική καταστροφή (με κρυοπηξία, διαθερμία ή laser διοξειδίου του άνθρακα)
Γ. στην χειρουργική αφαίρεση (με ψαλίδι, λαβίδα ή νυστέρι) από τον ιατρό.
Η θεραπεία καλόν είναι να εξατομικεύεται για κάθε ασθενή. Αρχίζουμε πάντοτε από τις απλές και φτηνές θεραπείες (αυτές που εφαρμόζονται από ασθενείς) και σε περιπτώσεις υποτροπών και πολλαπλών αλλοιώσεων επιλέγουμε τις ακριβότερες και αυτές που απαιτούν υποδομή χειρουργείου.
Τα οξυτενή κονδυλώματα, παρότι καλοήθη έχουν σημαντικό οικονομικό και ψυχολογικό κόστος. Η προφύλαξη δεν είναι πάντοτε εφικτή. Η χρήση προφυλακτικού συνιστάται, αφού περιορίζει (αλλά δεν αποκλείει εντελώς) τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού. Από πρόσφατες μελέτες φαίνεται ότι η χρήση προφυλακτικού για λίγους μήνες μετά τη θεραπεία, περιορίζει και το ποσοστό υποτροπών.
Καθοριστική προφύλαξη για τα κονδυλώματα προσφέρει το εμβόλιο.
2)Ηπατίτιδες(B,C)
Από τα τρία διαφορετικά στελέχη του ιού της ηπατίτιδας (Α, Β και C), μόνο η ηπατίτιδα Β και η ηπατίτιδα C θεωρούνται ΣΜΝ. Ο προληπτικός εμβολιασμός στα παιδιά μπορεί να περιορίσει σημαντικά τις λοιμώξεις. Η ηπατίτιδα C μεταδίδεται συχνά από τη χρήση μολυσμένης βελόνας, ενώ η ηπατίτιδα Β μεταδίδεται με τα σωματικά υγρά και το αίμα. Η λοίμωξη από τον ιό μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά έως και θανατηφόρα προβλήματα στο Hπαρ(συκώτι). Η ηπατίτιδα είναι ένα από τα σοβαρότερα και πιο επικίνδυνα ΣΜΝ.
3))HIV(AIDS)
Αν και το AIDS δεν είναι το συχνότερο ΣΜΝ είναι σίγουρα το πιο σοβαρό. Το ανοσοποιητικό αποδυναμώνεται σταδιακά και καταλήγει να μην μπορεί να αντισταθεί σε κανέναν παθογόνο μικροοργανισμό. Ένας σημαντικός παράγοντας στη μετάδοση του HIV είναι η ύπαρξη άλλων ΣΜΝ. Τα άτομα που πάσχουν ήδη από κάποιο άλλο νόσημα έχουν περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν από τον HIV. Τα ΣΜΝ που προκαλούν πληγές και εκδορές παρέχουν μια «δίοδο» απ’ όπου μπορεί να εισχωρήσει ευκολότερα ο HIV.
HIV (Human Immunodeficiency Virus – Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου) είναι ο ιός που προκαλεί το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome – AIDS). Δρα καταστρέφοντας κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα CD4+ T λεμφοκύτταρα, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του οργανισμού από λοιμώξεις και άλλα νοσήματα. Ο όρος AIDS αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης, κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το HIV οροθετικό άτομο είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.
4) Χλαμυδιακές λοιμώξεις
Οι επιπτώσεις της νόσου είναι σοβαρότερες για τις γυναίκες. Η λοίμωξη μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την ισχυρή φλεγμονώδη αντίδραση και αν δε θεραπευτεί μπορεί να οδηγήσει στην υπογονιμότητα και την επικίνδυνη εξωμήτρια κύηση. Τα συμπτώματα είναι όμοια με αυτά άλλων ΣΜΝ: έκκριση υγρών, τσούξιμο κατά την ενούρηση κ.α. Η νόσος αντιμετωπίζεται εύκολα με τη λήψη κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής.
5)γονόρροια
Πρόκειται για μία ακόμη βακτηριακή λοίμωξη. Τα συμπτώματα είναι συνήθως πολύ ήπια και πολλές γυναίκες τα παρερμηνεύουν ως κολπίτιδα. Η νόσος μπορεί να έχει σημαντικές –ακόμη και θανατηφόρες– επιπτώσεις εάν δε ληφθεί θεραπεία. Στους άνδρες, μπορεί να προκαλέσει επιδιδυμίτιδα, μια επίπονη φλεγμονή των όρχεων, η οποία μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη στειρότητα. Επίσης αντιμετωπίζεται με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή .
6)σύφιλη
Μιμείται πολλά από τα συμπτώματα άλλων ασθενειών κι έτσι η διάγνωση είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Η σύφιλη μπορεί να παραμείνει σε λανθάνουσα κατάσταση(Εάν δεν διαγνωστεί) στο σώμα από 10 έως 20 χρόνια. Παράλληλα όμως, ο ιός επιτίθεται στα εσωτερικά όργανα, τους μύες, την καρδιά, τον εγκέφαλο, τα νεύρα, τα μάτια και τις αρθρώσεις. Όλα αυτά πυροδοτούνται από μια μικροσκοπική πληγή στα γεννητικά όργανα (συφιλιδικό έλκος) το οποίο μπορεί να περάσει εντελώς απαρατήρητο.Θεραπεύεται με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.
7)τριχομονάδες- (τριχομανάδωση ή τριχομονίαση)
Πρόκειται για μονοκυτταρικό παράσιτο, το οποίο ζει και αναπαράγεται στον κόλπο ή την ουρήθρα. Επηρεάζει τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες. Τα συνηθέστερα συμπτώματα για τους άνδρες περιλαμβάνουν ερεθισμό, τσούξιμο κατά την ενούρηση και έκκριση υγρών. Οι περισσότεροι άνδρες δεν εμφανίζουν ποτέ συμπτώματα οπότε είναι δύσκολο να διαγνωσθεί. Για τις γυναίκες, τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι η φαγούρα, η έντονη δυσοσμία και τα κιτρινωπά υγρά. Θεραπεύεται με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.
8)ΕΡΠΗΣ(HSV1,HSV2)
Μεταδίδεται με τη σεξουαλική πράξη ή το στοματικό σεξ. Προκαλεί μικρές πληγές γύρω από το στόμα ή τα γεννητικά όργανα. Μπορεί τα συμπτώματα να εμφανίζονται περιοδικά και να παρουσιάζουν εναλλαγές έξαρσης και ύφεσης. Δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία και μπορεί να μεταδοθεί ακόμη κι αν δεν υπάρχουν συμπτώματα.
9)βακτηριακή κόλπωση
Κατατάσσεται στα ΣΜΝ από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων λόγω των πιθανών καναλιών μετάδοσης. Επηρεάζει τις γυναίκες κάθε ηλικίας, ανεξαρτήτως σεξουαλικής δραστηριότητας. Δεν είναι βέβαιο τι πυροδοτεί τη βακτηριακή κολπίτιδα, όμως είναι το αποτέλεσμα ανισορροπίας στις ποσότητες βακτηρίων στον κόλπο. Μια πιθανή αιτία αυτής της ανισορροπίας είναι συχνή η εναλλαγή ερωτικών συντρόφων, όμως υπάρχουν πολλοί παράγοντες κινδύνου. Η βακτηριακή κολπίτιδα μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και σε γυναίκες που δεν έχουν κάνει ποτέ σεξ. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν φαγούρα, τσούξιμο κατά την ενούρηση, έκκριση κολπικών υγρών και κακοσμία των γεννητικών οργάνων. Θεραπεύεται με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.
Σε περίπτωση που βρεθεί ότι ένας από τους δύο σεξουαλικούς συντρόφους πάσχει από κάποιο από αυτά τα νοσήματα, πρέπει να δοθεί θεραπευτική αγωγή και στους δύο. Θεωρούμε σίγουρο ότι ο ένας το έχει μεταδώσει στον άλλον. Παρόλα αυτά, είναι δυνατό η λοίμωξη να προϋπάρχει από προηγούμενο σύντροφο. Δοθείσης της ευκαιρίας να ξεκαθαρίσουμε ότι είναι τουλάχιστον ανεύθυνο, αν όχι επικίνδυνο, να λέμε στους ασθενείς ότι κόλλησαν με άλλο τρόπο -π.χ. από το καπάκι της τουαλέτας- προσπαθώντας να χρυσώσουμε το χάπι και να αποφύγουμε διένεξη μεταξύ των συντρόφων.
Για την καλύτερη προστασία από τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα, επιβάλλεται η χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική πράξη και κάθε σεξουαλική επαφή. Επίσης, είναι αναγκαίο τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες -σε συνεργασία με ΕΙΔΙΚΟ ΙΑΤΡΟ ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΛΟΓΟ- να κάνουν συστηματικά εξετάσεις.
**ΕΠΙΤΡΟΠΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΕΙΔΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ
ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΣ -ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΛΟΓΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΔΑΕ- Ελληνικής Δερματολογικής & Αφροδισιολογικής Εταιρείας
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΔΕ- Ελληνικής Εταιρείας ΔΕΡΜΑΤΟΣΚΟΠΗΣΗΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΕΔΧ- Ελληνικής Εταιρείας ΔερματοΧειρουργικής
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ EADV European Academy of Dermatology and Venereology
