Φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από την κατάρρευση της δικτατορίας και την αποκατάσταση της Δημοκρατίας.
Η δικτατορία της 21/4/67 ξεπήδησε μέσα από τον σκληρό πυρήνα του συστήματος εξουσίας της μετεμφυλιακής Δεξιάς. Η δικτατορία ήταν η παρόξυνση του μετεμφυλιακού κράτους και συμπαρέσυρε την πτώση της την νομιμοποιητική βάση της μεταπολεμικής Ελλάδας 1949- 1967. Όποιο κι αν είναι το ποσοστό ευθύνης αυτού του συστήματος (παλάτι, στρατός, αμερικανική κηδεμονία) το στρατιωτικό καθεστώς αποτέλεσε τον τελευταίο σπασμό ενός ολόκληρου θεσμικού και πολιτικού πλαισίου. Κατέρρευσε ένα σύστημα που στηριζόταν στη λειτουργία του διπλού κράτους, στον αντικομμουνισμό, στην εθνικοφροσύνη, στον εθνικισμό, στο άγραφο δόγμα της “μειωμένης αξιοπιστίας” των μη δεξιών δυνάμεων. Η σχέση της θεσμοθετημένης πολιτικής εξουσίας με τον στρατό, ανέκαθεν υπήρξε πολυκύμαντη και καθοριστική για την Ελλάδα. Η ροπή προς τις αυταρχικές λύσεις για την αντιμετώπιση ενός λαϊκού κινήματος, κατέληγε στη χρησιμοποίηση των δυναμικών ερεισμάτων της εξουσίας. Λίγες μέρες πριν το πραξικόπημα 21/4/67 και για να ανακοπεί η πορεία των δημοκρατικών δυνάμεων προς την εξουσία, η ιδιοκτήτρια της καθημερινής Ελένη Βλάχου έγραφε:
«Μα δεν βρίσκεται κανένας λοχίας να μας απαλλάξει από τους Λαμπράκηδες και τον Α. Παπανδρέου;»
Αναζητείτο η χρησιμοποίηση της λόγχης για να μην πάρουν την εξουσία οι δημοκρατικές δυνάμεις. Έβλεπαν ότι μόνο μία δικτατορία θα μπορέσει να απαντήσει το γιγάντιο δημοκρατικό κίνημα της δεκαετίας του ΄60, αλλά και στις εξελίξεις που σημειώνονταν στην Κύπρο. Η πολιτική ανωμαλία που ταλάνισε τη χώρα για μια δεκαετία ξεκίνησε το 1964 με το όχι του Γ. Παπανδρέου στον Αμερικανό πρόεδρο Τζόνσον για τη διχοτόμηση της Κύπρου και τελείωσε το 1974 με τη διχοτόμηση της Κύπρου!
Αυτά τα γεγονότα δείχνουν μια προδιαγεγραμμένη αποστολή που τελειώνει όταν ο στόχος της πραγματοποιείται.
ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ
Δυστυχώς, στη χώρα μας οι στρατιωτικές επεμβάσεις στο πολιτικό σύστημα ήσαν συχνές. Ιδιαίτερα στην περίοδο 1922- 1936 έχουν καταγραφεί 35 στρατιωτικές επεμβάσεις. Η τελευταία ήταν τον Απρίλη του 1967. Αυτή η εκτροπή δεν ήρθε τυχαία. Δεν ήταν το αποτέλεσμα της στιγμιαίας συνωμοτικής δράσης κάποιων μεσαίων στελεχών του στρατεύματος, αλλά η έκφραση της κορυφής των ιδεολογικών αντιθέσεων που αναπτύχθηκαν εντός του μετεμφυλιακού κράτους. Μετά τη νίκη των αντικομμουνιστικών δυνάμεων στον εμφύλιο πόλεμο, ο στρατός ισχυροποιείται στη δομή της εξουσίας. Οι νικητές του εμφυλίου επέβαλαν την κοινωνική περιθωριοποιήση σε όσους έδρασαν, υπό την καθοδήγηση και επίβλεψη των δυναμικών ερεισμάτων εξουσίας (στρατός, χωροφυλακή). Αυτό το μετεμφυλιακό κράτος που οικοδομήθηκε έχει στιγματιστεί με τις διώξεις της αριστεράς. Η δίωξη του πολιτικού φρονήματος, οι φυλακίσεις, τα στρατοδικεία, οι εξορίες, οι εκτελέσεις αποτέλεσαν το σταθερό πολιτικό περιβάλλον του μετεμφυλιακού κράτους. Ενός κράτους που ιστορία του εμφυλίου ασκούσε μεγάλο βάρος στις αποφάσεις του πολιτικού συστήματος. Φαινόταν σαν να χρωστά η Ελλάδα πολύ περισσότερα στο παρελθόν της και δεν περίσσευαν πολλά για να σχεδιάσει το μέλλον της. Μέσα λοιπόν στο σαθρό καθεστώς οργανώθηκαν οι στρατιωτικές συνωμοσίες και οι μηχανισμοί παράκαμψης των κοινοβουλευτικών θεσμών. Μέσα απ’ αυτήν τημ “καχεκτική” δημοκρατία ξεπετάχτηκε η Χούντα το 1967. Όμως, παρόλο που η δικτατορία παρέμεινε για μία επταετία στην εξουσία, στάθηκε σαν μια παρένθεση και έναν επίλογο. Αποτέλεσε τον επίλογο ενός συστήματος εξουσίας που συμπαρασύρθηκε και κατέρρευσε μαζί της. Αποτέλεσε και μια παρένθεση, μία βραχύβια απόπειρα ανακοπής ενός δυναμικού λαϊκού ρεύματος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν “ρίζωσε” στην ελληνική κοινωνία.
Μπορεί στα πρώτα χρόνια να υπήρξε συναίνεση ενός μέρους της συντηρητικής παράταξης, αλλά στη συνέχεια η Χούντα συνάντησε την αντίθεση της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού, αλλά και την άρνηση συμβιβασμού με την ηγεσία της συντηρητικής παράταξης.
Έτσι λοιπόν όταν έπεσε η δικτατορία υπήρχε ένα πιεσμένο απόθεμα παθητικής αντίστασης, που απελευθερώθηκε με ορμή. Σαν να πέταξε ο ατμός το καπάκι της χύτρας! Αυτό το γεγονός εξηγεί και τον ταχύτατο χαρακτήρα της αποκατάστασης της Δημοκρατίας. Αυτός ο χαρακτήρας των συνθηκών εκείνης της εποχής, δίνει την εξήγηση της επιτυχίας της μεταπολίτευσης, υπό την ηγεμονία του Καραμανλή.
Η ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ
Στις 24 Ιουλίου 1974, η ιστορία δεν ξανάρχισε από εκεί που είχε σταματήσει στις 21 Απριλίου 1967. Διαμορφώθηκε ένα νέο πολιτικό και κομματικό σύστημα. Το νέο καθεστώς που δημιουργήθηκε με την πτώση της δικτατορίας δημιούργησε τομές σε όλα τα επίπεδα. Στο πολιτικό, στο πολιτειακό, στο οικονομικό και ιδεολογικό πεδίο. Είχαμε σοβαρές ανακατατάξεις που συνέβαλαν στη δημοκρατική πορεία της χώρας.
Είχαμε την κατάργηση της μοναρχίας, την επιστροφή του στρατού στους στρατώνες και ιδιαίτερα την ανατροπή ενός συνολικού συντάγματος που ίσχυσε στη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Η Δημοκρατία της μεταπολίτευσης εδραιώθηκε σ’ ένα σύνταγμα που εγγυάται την ίση και πλήρη συμμετοχή όλων των Ελλήνων στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Λίγες φορές στην ιστορία του ελληνικού κράτους η αποτελεσματικότητα του πολιτικού συστήματος και της πολιτικής ηγεσίας ήταν σχεδόν ομόθυμες.
Η μετάβαση από τη δικτατορία στη δημοκρατία, αλλά και η ταχύτατη εκπόνηση του νέου συντάγματος, είναι απ’ αυτές τις λίγες φορές. Η νέα βάση της νομιμοποίησης της ελληνικής πολιτείας θεμελίωσε ένα ανοιχτό δημοκρατικό σύστημα, αντιφασιστικό και αντιολοκληρωτικό. Ένα σύστημα που έθεσε τέρμα στο εμφυλιακό σχίσμα, ενώνοντας τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων. Είδαμε την ομαλή λειτουργία των πολιτικών δυνάμεων, την ομαλή εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία, την κυβερνητική συνεργασία των αντιπάλων του εμφυλίου πολέμου, την κυβέρνηση της αριστεράς που προδικτατορικά ούτε σαν σκέψη υπήρχε!
Δυστυχώς όμως, υπάρχουν ακόμη και σήμερα φωνές που δεν επιθυμούσαν μία τέτοια εξέλιξη. Υπάρχουν δηλώσεις πολιτικών που δεν ανταποκρίνονται με την πολιτική πραγματικότητα. Λένε ότι πρέπει να οχυρωθεί το κράτος με θεσμικά μέτρα για να αποκλειστούν για πάντα οι μη δεξιές πολιτικές δυνάμεις. Δηλώσεις που ξαναγυρίζουν τον τόπο στη μετεμφυλιακή περίοδο. Όλοι αυτοί είναι ανιστόρητοι.
Εάν το πολιτικό σύστημα δεν είχε χωρίσει τις πολιτικές δυνάμεις σε “εθνικόφρονες” και “αντεθνικές”, θα ταλαιπωρείτο η χώρα μας για 30 χρόνια με αιματοχυσίες, με στρατοδικεία, με εκτελέσεις, με εξορίες, με εθνικές συμφορές;
Ασφαλώς και η Ελλάδα θα ήταν διαφορετική σήμερα!
Δυστυχώς, αυτός ο ιδεολογικός φανατισμός δεν έχει όρια. Λέγεται ότι στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης έγινε ηγεμονική η κουλτούρα των ηττημένων του εμφυλίου πολέμου. Και μάλιστα ακούσαμε ότι αυτή η κουλτούρα έχει εισχωρήσει βαθιά μέσα στα δημόσια πανεπιστήμια και για να “ξεριζωθεί” θα πρέπει να προχωρήσει η ίδρυση… ιδιωτικών πανεπιστημίων. Αν είναι δυνατόν!
Όλες λοιπόν αυτές οι συμπεριφορές αδυνατίζουν τη Δημοκρατία της μεταπολίτευσης. Είναι υπερβολές ενός ιδεολογικού φανατισμού που στοχεύει στην ανατροπή της βάσης νομιμοποίησης της δημοκρατικής πολιτείας. Ευτυχώς όμως που το δημοκρατικό κοινοβουλευτικό σύστημα δείχνει αντοχή σ’ αυτές τις ακραίες πολιτικές θέσεις. Και μάλιστα άντεξε στις εναλλαγές των κομμάτων στην εξουσία με διαφορετικές πολιτικές και ιδεολογικές ιδέες. Δεν υπήρξαν “ρεμβανισμοί” από τα εγγόνια των ηττημένων του εμφυλίου.
Υπήρξε μία συμπόρευση πολιτικών ρευμάτων με διαφορετική αφετηρία και ιστορική κοίτη, όχι για να δημιουργηθεί ένα ρεύμα πολιτικής εκδίκησης, αλλά για να σταματήσει η μονοκρατορία της Δεξιάς. Για να σταματήσει το μονοπώλιο της δεξιάς εξουσίας, με δημοκρατικές διαδικασίες. Αυτά τα αντιδεξιά ρεύματα που συναντήθηκαν μεταδικτατορικά έχουν καθοριστεί από τα κοινωνικά στρώματα που ανήλθαν κατά τη δεκαετία του ΄60 και εμφορούνταν από μία προοδευτική κουλτούρα και που εκφράστηκε από τις προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις.
Η μεταπολίτευση λοιπόν οικοδομήθηκε σε νέα βάση. Ο αντικομμουνισμός έδωσε τη θέση του στον αντιφασισμό, η εθνικοφροσύνη έδωσε τη θέση της στη δημοκρατική και προοδευτική κουλτούρα, ο Γράμμος έδωσε τη θέση του στον Γοργοπόταμο. Ο λαός έγινε θεματοφύλακας του έθνους, το λαϊκό συμφέρον ταυτίστηκε με το εθνικό συμφέρον. Το σύνταγμα του 1975 κάνει ειδική αναφορά στην προστασία της Δημοκρατίας. Είναι το άρθρο 120 του συντάγματος που δίνει στον λαό μας τη μέγιστη εξουσία για την προστασία του συντάγματος και της δημοκρατικής ομαλότητας.
«Η τήρησις του συντάγματος επαφίεται εις τον πατριωτισμό των Ελλήνων, δικαιουμένων και υποχρεουμένων εις την δια παντός μέσου αντίστασιν οιουδήποτε επιχειρούντος την βιαίαν κατάλυσιν αυτού».
Ο Έλληνας λοιπόν είναι υποχρεωμένος να προασπίσει το σύνταγμα της χώρας με όλα τα μέσα.
Το σύνταγμα όμως δεν παραβιάζεται μόνο από τα τανκς της Χούντας αλλά και από αντισυνταγματικές νομοθετήσεις. Και η περίπτωση αυτή είναι επικίνδυνη για το μέλλον της Δημοκρατίας, που με θυσίες οικοδόμησε ο λαός μας στα τελευταία 50 χρόνια. Και είναι επικίνδυνη γιατί διαπαιδαγωγείται ο λαός μας με αντιδημοκρατικές συμπεριφορές και νοοτροπίες. Αυτές αδυνατίζουν το δημοκρατικό φρόνημα του λαού και οι επίδοξοι δικτάτορες βρίσκουν έτοιμες τις προϋποθέσεις για να καταλύσουν τη Δημοκρατία.
Τέτοιες προϋποθέσεις βρήκαν οι δικτάτορες τον Απρίλη του 1967 και κατέλυσαν την κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Δυστυχώς, λίγοι Έλληνες θυμήθηκαν εκείνη την ημέρα το άρθρο 114, αντίστοιχου του σημερινού 120!
Η σχέση, λοιπόν, της θεσμισμένης πολιτικής εξουσίας με αντιδημοκρατικές, αυταρχικές και αλαζονικές συμπεριφορές, δεν βοηθά στη δημοκρατική πορεία της Χώρας. Ο εκτραχηλισμός του ήθους και ύφους της εξουσίας, ο αυταρχισμός της κομματικής νομενκλατούρας και η φεουδοποίηση του κράτους και του δημόσιου τομέα, αποτελούν τον κίνδυνο για το μέλλον της ελληνικής Δημοκρατίας. Οι θεματοφύλακες της Δημοκρατίας πρέπει να προβληματίζονται, γιατί η συμμετοχική Δημοκρατία έχει αποδυναμωθεί. Και όταν η κοινωνία αυτονομείται από το πολιτικό σύστημα, τότε οι δημοκρατικοί θεσμοί δεν εκφράζουν απόλυτα τον λαό. Ουαί κι αλίμονο εάν ο λαός έχει κουραστεί με τη Δημοκρατία.
Γιατί Δημοκρατία θα πει ότι ποτέ οι πολίτες δεν θα αναζητήσουν στη δικτατορία, ακόμα και την πρόσκαιρη, την πένθιμη εκεχειρία και τη δειλή αδράνεια.
*Ο Βασίλης Πεντάρης είναι π. βουλευτής Χανίων
