ΜΕΤΑ ΘΕΑΤΡΙΚΑ
Σπύρου Μουστακλή µνήµη
…Σώµατα που ακούν σαν πρόσωπα και υψώνονται σαν χέρια αλυσίδες σωµάτων, γιρλάντες και επιµέρους οργανισµοί σώµατα που ακούν σαν πρόσωπα και υψώνουν πλεξούδες και βαριές συστάδες από σώµατα µέσα στα οποία η γλύκα της αµαρτία αναδύεται από τις ρίζες της οδύνης… η στρατιά τούτων των µορφών πλήθυνε υπερβολικά για να χωρέσει µέσα στο πλαίσιο και τα πορτόφυλλα των πυλών της κολάσεως. Ο Ροντέν έκανε τη µια επιλογή µετά την άλλη και εξάλειψε οτιδήποτε ήταν υπερβολικά µοναχικό για να υποβληθεί στο µεγάλο όλον’ απέρριψε οτιδήποτε δεν ήταν απαραίτητο…
Rainer Maria Rilke “Rodin”(1)
Πολυτεχνείο 1973, ήµουν εκεί. Γιατί;
Πως; Και µετά; Γιατί µε ποια πορεία;
Τις απαντήσεις θέλησα να τις δώσω 50 χρόνια µετά στα Χανιά, όπου συνειδητά διαµένω , έµπρακτα, διοργανώνοντας µέσα από το «Χώρος Τέχνης Χανίων», τον πνευµατικό και καλλιτεχνικό µου «οίκο», τριήµερο, τιµώντας τη γυναίκα πρότυπο της δηµοκρατίας, ισότητας, παιδείας, κοινωνικής συνεισφοράς, πολιτισµού, την κυρία Πέπη Ρηγοπούλου. Τη φίλη Πεπη που αγόγγυστα κατέβηκε στα Χανιά, για να συνοµιλήσει µε ανθρώπους όλων των ηλικιών της πόλης µας για τη συµβολοποιηµένη εξέγερση, και το σήµερα. Παραµερίζοντας το πρόβληµα (ατύχηµα) του συντρόφου της Γιάγκου Ανδρεάδη (2) που όλα αυτά τα χρόνια συνοδοιπόρος της, κτίζουν ένα ντουέτο δηµιουργικής αξιοπρέπειας και αντίστασης στη χώρα µας, απέναντι σ’ ανθρώπους που πρωτοστατούν τα πενήντα αυτά χρόνια στρεβλωνοντας την ιστορικη µνηµη µε δραµατική για τον τόπο συνέπεια.. Ο οµότιµος καθηγητής Γιάγκος Ανδρεάδης, µ ένα σπουδαίο πλουραλιστικό βιογραφικό (σε άλλο κείµενο θα παραθέσω αναλυτικά), εχει ασχοληθεί συστηµατικά µε το θέατρο στην Ελλάδα , στο Πεκίνο, στην Ινδία. ∆ιεύθυνε επι δεκαετίες το κέντρο κλασικού ∆ράµατος του Παντείου Πανεπιστηµίου που ίδρυσε σε συνεργασία µε το, Μίνωα Βολανάκη. Στη δικτατορία υπήρξε µέλος της οργάνωσης «κινηµα20 Οκτώβρη».
Επιλέγω ένα απόσπασµα από το πυκνό, εµπεριστατωµένο πρόσφατο βιβλίο του «Μνήµη Αντίστασης» από το Πολυτεχνείο στα Πανεπιστήµια και στο Θέατρο (3) «η ευρύτερη σηµασία των γεγονότων αυτών δεν µπορεί να γίνει αντιληπτή, παρά µόνον αν συνειδητοποιήσουµε ότι οι ηθοποιοί είναι και γενικότερα, από την ίδια την φύση της δουλειάς τους αλλά και από µια συρροή συνθηκών των τελευταίων ετών, µια ιδιαζόντως ευπρόσβλητη και δυνάµει εκβιάσιµη κοινωνική και επαγγελµατική οµάδα. Οι ηθοποιοί και οι λοιποί θεατρικοί συντελεστές, ακόµη κι αυτοί που εργάζονται στο ∆ηµόσιο-και πολύ περισσότερο όλοι οι άλλοι- δεν ξέρουν αν θα χουν εξασφαλισµένο τον επιούσιο τον επόµενο µήνα. Βρίσκονται επι πλέον στο έλεος των παραγωγών, των εργοδοτών, των κριτικών και όποιων άλλων αποφασίζουν για τις προσλήψεις και γενικά για την πορεία τους. Πράγµα που υπογραµµίζει την αποφασιστικότητα των κινητοποιήσεων τους. Η ιδιαίτερα ευαίσθητη αυτή κοινωνική θέση των ηθοποιών έχει και τις ιστορικές της ρίζες: από την εποχή ήδη του Μάρλοου, του Ρακίνα και του Μολιέρου, για να µην ανατρεξουµε πιο πίσω, ο ηθοποιός και ο άνθρωπος του θεάτρου γενικότερα ισορροπεί δύσκολα σε µια αβέβαιη µεταιχµιακη κατάσταση».
Στη συνεχεία συγγραφέας παραθέτει τα γεγονότα της 4/2/2023 και συνεχίζει:
ΣΤΟ ΦΑΤΟΥΜ ΜΙΑ ΑΡΤΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΚΗ
«Camille Claudel: Mudness του Γιάννη Λασπια
Ένα καλό πεζογράφηµα δουλεύεται σε τρία στάδια:
Ένα µουσικό οπου συντίθεται, ένα αρχιτεκτονικό που χτίζεται, τέλος ένα υφαντουργικό όπου υφαίνεται.
Από το υποκεφάλαιο «προσοχή σκάλες» του «µονόδροµου» του Βάλτερ Μπέντζαµιν.
Σάββατο 2 ∆εκεµβρίου διαβάζοντας στα «Χανιώτικα Νέα» τις «διαδροµές», διαπιστώνω ότι σε µια σελίδα αναφέρονται να παίζονται εξι διαφορετικές παραστάσεις ταυτόχρονα τώρα στα Χανιά . Επιλεγώ να αναφερθώ σε αυτήν που είδα-και όχι µόνο γιατί συµβάλω στο ελάχιστο- την Camille Claudel :Mudness . Μια παράσταση στο νέο µικρό καλόγουστο θέατρο « Φατούµ» .Ένιωσα εγγύτατα την αφαιρετική παράσταση σε όλα τα επίπεδα στην πρεµιέρα (παρά τους πόνους µου) τόσο κοντά και όχι δίπλα στον σπουδαίο γιατρό µου ογκολόγο καθηγητή στο ΠΕΠΑΓΝΗ, φιλότεχνο, Γιάννη Σουγκλάκο. Το έργο διαπίστωσα µετά από µια ώρα διάρκεια, ότι δεν ειχε περιττές επαναλήψεις (κοιλιές) ήταν σε όλα τα επίπεδα: ιστορικό, εννοιολογικό-συµβολικό, αισθητικό, συνθετικό και υποκριτικό, στοχευόµενο, καλοδουλεµένο και εν τελει, επιτυχηµένο.
∆ηλαδή εµπεριείχε ως δραµατικό «πακέτο» τις 3 βασικές-ως στάδια- διαδικασίες υλοποίησης και εξηγούµαι:
Το συνθετικό (µουσικό) το έχει µε τον καλύτερο τρόπο, µέσα από τις δικλείδες προθέσεων και όχι την ιστορική τεκµηρίωση ο νέος θεατράνθρωπος Γιάννης Λασπιάς. Αυτό το λεω αφού εχω το θεατρικό κείµενο στα χέρια µου που είχε την καλοσύνη να µου στείλει ο συγγραφέας. Μαζί του µίλησα µάλιστα τηλεφωνικά αρκετή ώρα, ήταν απίστευτα ευγενικός και επεξηγηµατικός, στην πρωτογενή ερώτηση µου γιατί η γλυπτική έρχεται σε δεύτερη µοίρα της Καµιλ Κλωντελ, γνωστής αναπόφευκτα µέσα από τον παθιασµένο έρωτα της µε τον µεγαλύτερο παγκόσµιο γλυπτή της νεωτερικότητας, Θρυλικό Αύγουστο Ροντέν (περισσότερα στο επόµενο κείµενο και µε αφορµή το νέο βιβλίο της σπουδαίας µεταµοντέρνας τεχνοκριτικού (4) «η πρωτοτυπία της πρωτοπορίας». ∆εύτερο ερώτηµα προς τον συγγραφέα γιατί το ονοµα Ροντέν ακούγεται προς το τέλος της παράστασης και 3ο γιατί η λέξη γύψος δεν αναφέρεται στο βιβλίο δεν ακούγεται θεατρικά ενώ είναι γνωστό από την αρχαιότητα ότι ως ενδιάµεσο υλικό είναι απαραίτητο (καλούπια κυρίως)στη γλυπτική υλοποίηση. Ο πηλός που δίνει έµφαση ο Λασπιάς τυχαίο; λάσπη-πηλός Mudness: η τρέλα της λάσπης είναι το εναυσµατικο υλικό πλαστικής υλοποίησης και η πέτρα το µάρµαρο ο ορείχαλκος (λιγότερο το ξύλο) τα τελικά υλικά. Φυσικά ο Λασπιας και η νεαρή σκηνοθέτης Στελλίνα Ιωαννίδου εστίασαν πειστικά στο φανταστικό διάλογο µεταξύ της Καµιλ Κλωντελ και της πρωτοπόρου ψυχιάτρου Κονστάνς Πασκάλ µέσα στο ψυχιατρικό άσυλο της Βιλ Εβραρ. «αρχιτεκτονικού Στελλίνα έκτισε µια αφαιρετική παράσταση και µε τη συµβολή της σκηνογράφου –ενδυµατολόγου Ξανθής Κοντου, όπου το προφανές µινιµαλιστικό στοιχείο χάρις στο βαθύ σκούρο φόντο και τους σωστούς φωτισµούς πάνω απο το ευρηµατικό κινητό «πολυκρεββάτι» όπου απογειώθηκε ο δραµατουργικός διάλογος µέσα από εναλλαγές ηχητικών πυκνωµάτων, σιωπών και ζωντανής νέο εξπρεσιονιστικής µουσικής απόδοσης από τη Μαίρη Αθανασίου. Η Ιωαννιδου τόλµησε, συνδύασε διαφορετικές υφολογικές προτάσεις όπως, αφηγηµατικός λόγος, ρεαλιστικές εκφάνσεις µε ψήγµατα εξπρεσιονιστικά (στην αρχή λόγος και φωτισµός αποδίδουν εξπρεσιονιστικά µετα- Νοσφεράτου πρόσωπα) γκροτέσκο στιγµή κορύφωση µε µουτα χωρίς φωνή και στο τέλος λύσιµο δραµατουργίας προς χαριν του µηνύµατος του ανθρώπινου, φεµινιστικού, ενάντια στην φαλλοκρατία που όχι µόνο αντέχει, αλλά και πολλαπλασιάζεται σήµερα. Υποκριτικά, η παράσταση ήταν συµβολικά «Υφαντουργική», αφού οι αποχρώσεις µ προς πίσω, επιφάνεια-πλοκή- κόµπο υπηρετήθηκαν από την υπέροχη δωρική διακριτικά αµετάβλητη, Σισσυ ∆αµουλάκη και την νεαρή ερµηνευτικά «αερικό», τόσο πειστική Γρηγορία Οικονοµάκη. Η παράσταση αφήνει όπως γράφει η Πεπη Ρηγοπουλου «ένα άνοιγµα προς το φως, ανάµεσα στη φωτιά και τις πλάτες των δεσµωτών περνούν άνθρωποι πίσω από ένα παραπέτο σαν αυτό που χρησιµοποιούν οι θαυµατοποιοί, δηλαδή οι κουκλοπαιχτες για να δείξουν τα θαύµατα του. Οι άνθρωποι που περνουν µεταφέρουν ανδριάντας και άλλα ζώα πλίθινα τε και ξύλινα και παντοία εργασµενα» (το σώµα ικεσία και απειλή, εκδόσεις Πλέθρον). (περισσότερα σε επόµενο κείµενο).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Rainer Maria Rilke Grey Walls Press Λονδίνο
2)Στο βιβλίο του «µνήµη αντίστασης» ο Γιάγκος Ανδρεαδης αναφέρεται στον αείµνηστο αντιστασιακό Σπύρο Μουστακλή αλλά και η Πεπη Ρηγοπούλου στην οµιλία της στο Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη στις 15/11/23 αναφέρθηκε στην παρουσίαση του βιβλίου της Χριστίνας Μουστακλή στο ΕΑΤ/ΕΣΑ
3)Το βιβλίο εκδόθηκε το 2022 απο τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης
4)Η πρωτοτυπία της πρωτοπορίας, κείµενα για την Τέχνη της Rosalind E. Krauss , εκδ. Πλέθρον/θεωρία Τέχνης.
