Κρησφύγετα ανταρτών του Εμφυλίου

Διαβάζοντας στα ´Χ.Ν.´ της 9ης Δεκεμβρίου για τον σπήλιο Ανυφαντοσπηλιό στ´ Ανυφαντοχάλαρα της ορεινής τοποθεσίας Χώσες (περιοχή Μελιδονίου – Πεμονίων Αποκορώνου), θυμήθηκα κι εγώ αρκετά για τη δραματική, για τον τόπο μας, περίοδο του Εμφυλίου πολέμου.
Κατ? αρχήν η ονομασία νομίζω να μην προέρχεται από κάποια ανυφαντού αλλά από το επίθετο Ανυφαντάκης. Θυμάμαι, ήμουν 14 χρόνων τότε, συζητιόταν για τα… κεφάλια αυτών και άλλων μετά, αριστερών ανταρτών, που με πρωτοφανή βαρβαρότητα εκτίθεντο σαν τρόπαια και μόνο στη σκέψη να τα αντικρίσει κάποιος πολιτισμένος, με ανατρίχιαζε.
Δεν νομίζω, όμως, όπως αναφέρει ο κ. Μακριδάκης ο λαός, «να ήταν υποχρεωμένος» να τα αντικρίσει και να τα φτύσει.
Στο θαυμάσιο ντοκιμαντέρ «Άλλος δρόμος δεν υπήρχε» γίνεται λόγος για ένα άλλο σπήλαιο ? κρησφύγετο των αριστερών ανταρτών, αυτό  της ´Παραθύρας´, στην ανατολική ακτή, κάτω από το χωριό Κεφαλάς Αποκορώνου. Εκεί έχει πρόσβαση μόνο από θάλασσα ή από ξηράς από κάποιο σημείο που, αν δεν είσαι κατεχάρης, όπως οι αντάρτες, θα τσακιστείς στα γκρεμνά. Το είχα επισκεφθεί μερικές φορές αλλά μόνο την τελευταία, προ δεκαετίας, μετακινήσαμε μια μεγάλη πέτρα στο δάπεδο και αποκαλύφθηκε μια καταπακτή με κατέβασμα σ? ένα σπηλαιοδωμάτιο, όπου υπήρχαν ακόμη τα σκεύη των ανταρτών, οξειδωμένα αλουμίνια, ένα δοχείο με πίσσα, ένα παγούρι κομμένο, όπως συνηθιζόταν, ώστε να κρύβεται μέσα σε αυτό κάποιο πουγκί μετά την κάλυψή του από την υφασμάτινη θήκη.
Τα έχω στο… μουσείο μου. Απορεί κανείς πώς ζούσαν εκεί άνθρωποι έστω και για μια μέρα. Επίσης το σπήλαιο Μεταξάρη ? Καραβότοπου, στο Κόκκινο Χωριό, ήταν κρησφύγετο και παρ? ολίγο να συναντήσουμε μέσα σ? αυτό τον Γιώργη Τζομπανάκη, όταν το 1956, το εξερευνούσαμε και άλλα στην περιοχή του Κόκκινου Χωριού. Θυμάμαι, όμως, πως τη δραματική εκείνη περίοδο, αν μιλούσες δίκαια και αμερόληπτα για τις δυο αντιμαχόμενες δυνάμεις, ήσουνα για τους δεξιούς αριστερός και για τους αριστερούς δεξιός. Επίσης, από κάποια αρχεία, που αργότερα, κατά τύχη, ήλθαν στα χέρια μου, έβγαλα το συμπέρασμα πως και στις δύο πλευρές υπήρχαν ιδεολόγοι, αγνοί αγωνιστές αλλά είχαν εισχωρήσει σε αυτές και εγκληματικοί τύποι, που κατά τύχη βρέθηκαν στη μια ή άλλη πλευρά και ας μη καταλογίζονται μόνο στη μια από αυτές διότι υπάρχουν ντοκουμέντα.
Σε κοντινή περιοχή προς τ? Ανυφαντοσπήλιο και νότια του Τζιτζιφέ, ευρίσκεται το υπέροχο κτίσμα από ξερολίθια ο κούμος – μιτάτο του Πατσούρο. Δεν μου αναφέρθηκε ακριβής ημερομηνία αλλά το 1947 ή 1948 αριστεροί αντάρτες πήραν από εκεί τους βοσκούς με τα ζώα και όλα τα τυριά, που τα φόρτωσαν στις πλάτες των βοσκών και με αφάνταστη ταλαιπωρία έφτασαν στο κέντρο των Λευκών Ορέων, στη Λιβάδα, όπου μετά από «λαϊκό δικαστήριο» οι βοσκοί Τζιγκουνάκης Γ. και Τριπαλιτάκης εκτελέστηκαν. Τουλάχιστον στ? Ανυφαντοσπήλιο έπεσαν μαχόμενοι ηρωικά για τα ιδανικά τους οι αντάρτες, ενώ εδώ εκτελέστηκαν εν ψυχρώ.
Στις σπηλιές που τα Αποσπάσματα Χωροφυλακής και ΜΑΥ υποπτευόταν ότι μπορεί να είναι κρησφύγετα ανταρτών πετούσαν μέσα χειροβομβίδες και μετά έκλειναν με μεγάλες πέτρες – βράχους τις εισόδους για να είναι σίγουροι την επόμενη φορά που θα διέρχονταν ότι δεν χρειάζεται να ξαναψάξουν εκεί. Σε ένα βάραθρο, στην περιοχή Σκλαβοπούλας Σελίνου πριν 15 χρόνια, βρήκαμε τα οστά νεαρού 16χρονου από την περιοχή ´Κουλιέρης´, που είχε ριφθεί εκεί ζωντανός επειδή είχε το επίθετο αντίθετης οικογένειας όπως και από την άλλη πλευρά υπέφεραν άνθρωποι που είχαν επίθετα απλώς οικογενειών που μπορεί να είχαν αριστερούς. Αλλά ας μην θυμηθούμε άλλα τραγικά της περιόδου εκείνης.
Σε ένα βάραθρο μάλιστα του Αποκόρωνα βρήκαμε ένα μουχλιασμένο πακέτο με την εφημερίδα  ´Ριζοσπάστης´ που κάποιος ταλαίπωρος ασφαλώς το είχε ρίξει εκεί, φοβούμενος μην τον αντιληφθούν κάποιοι και τον… ξεγράψουν.
Και σε πολλά άλλα σπήλαια και βάραθρα είχαμε συναντήσει τα ίχνη ανταρτών ή άλλων παλαιότερων περιόδων, όπως και ίχνη από ανθρώπους που είχαν ριφθεί εκεί για αντεκδικήσεις κτηματικές ή άλλες και σε άλλες περιόδους. Επίσης, θυμάμαι που με τον αλησμόνητο φίλο – ορειβάτη Μιχάλη Δραμπουκάκη αναζητούσαμε, μετά από επιθυμία του ζωηρή, την ίδια περίοδο του 1960 τα οστά συμπολεμιστών του στην περιοχή του καταφυγίου Βόλικα στα Κεραμειά.
Ο Μιχάλης ήταν αντάρτης καταδικασμένος σε θάνατο στις φυλακές του Ιτζεδίν αλλά κάποτε που η βασίλισσα Φρειδερίκη έδωσε χάρη σε αρκετούς τη… γλύτωσε κι αυτός και το έφερε βέβαια βαρέως που η χάρη του δόθηκε από τη Φρειδερίκη.