Της ΣΟΦΙΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
ΑΠΕ-ΜΠΕ
Μπορείς να ´κουβαλήσεις´ το σύνολο της βιβλιοθήκης του αμερικανικού Κογκρέσου στην? τσάντα σου και μάλιστα με κόστος μικρότερο των 1.000 δολαρίων;
Η απάντηση είναι καταφατική και έρχεται από -αν μη τι άλλο- αξιόπιστα χείλη. Ο Μάικλ Χαρτ, εμπνευστής του “Project Gutenberg” (εγχείρημα Γουτεμβέργιος – Project Gutenberg), της αρχαιότερης ψηφιακής βιβλιοθήκης στον κόσμο και επονομαζόμενος από πολλούς “πατέρας” των e-books, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πώς τα ψηφιακά βιβλία -περί ων ο λόγος- ήρθαν για να μείνουν στη ζωή μας αποτελώντας όχι απλά ένα εύχρηστο “εργαλείο” αλλά και ένα “όχημα” για να προχωρήσει το διάβασμα ένα βήμα παραπέρα?
Και παρά το ότι υπάρχουν εκατομμύρια “αμετανόητοι” λάτρεις του συμβατικού βιβλίου ανά τον πλανήτη, που εξακολουθούν να αντιστέκονται σθεναρά στην “εισβολή” της τεχνολογίας στις βιβλιοθήκες τους, γεγονός είναι ότι τα e-books κερδίζουν έδαφος. Δειλά – δειλά και στην Ελλάδα, όπου πρόσφατα, μάλιστα, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού υπήρξαν τροποποιήσεις στη σχετική νομοθεσία, ώστε να υπαχθεί στην έννοια του βιβλίου και οποιοσδήποτε τύπος ψηφιακού κειμένου (αρχείου), που αναπαράγει ακριβώς το περιεχόμενο συγκεκριμένου βιβλίου, καθώς και το ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book).
Το ξεκίνημα…
Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ?70, όταν ο Μάικλ Χαρτ, στον οποίο η μητέρα του έμαθε να σκέφτεται πέρα κι έξω από τα στενά όρια ενός? κουτιού, θέλησε να κάνει τη δική του “επανάσταση” στο Διαδίκτυο. “Την ημέρα που απέκτησα τον πρώτο λογαριασμό μου στο Διαδίκτυο, ήθελα να κάνω κάτι παράτολμο και νέο, που δεν θα εξαφανιζόταν ποτέ από τον Παγκόσμιο Ιστό κι ήταν προφανές ότι θα έπρεπε να είναι κάτι που θα συνέχιζαν να θέλουν όλοι για το υπόλοιπο της ιστορίας, κάτι που να το ´κατεβάζεις´ εύκολα και να είναι ελεύθερο από κάθε είδους περιορισμούς”.
Έτσι, δακτυλογράφησε κι “ανέβασε” στον παγκόσμιο ιστό, τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ, ως πρώτο παράδειγμα για το πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το Ιντερνετ, όπως χαρακτηριστικά λέει, “ως βιβλιοθήκη, αντιγραφικό μηχάνημα και? μηχανή διακτινισμού, αλά Σταρ Τρεκ, ταυτόχρονα”.
Και προσθέτει: “Μεγάλωσα την εποχή του Σιδηρού Παραπετάσματος, του Σπούτνικ, της? κούρσας στο διάστημα, του Ψυχρού Πολέμου γι? αυτό και επιδίωξή μου ήταν να κάνω κάτι που θα αφορούσε μεν την υψηλή τεχνολογία αλλά δεν θα ήταν προσανατολισμένο στα όπλα. Θα ήταν κάτι με εφαρμογή για τον καθένα, δωρεάν, που θα έκανε τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος για να ζει κάποιος. [?] Ολόκληρη η βιβλιοθήκη του Κογκρέσου μπορεί να χωρέσει σε μια τσάντα και το κόστος της είναι γύρω στα 1.000 δολάρια. Αυτό κι αν είναι πρόοδος!”.
Πόσο εύκολο, όμως, ήταν να συλλάβει και να υλοποιήσει την ιδέα του; “Εάν το καλοσκεφτεί κάποιος -αναφέρει- ήταν πολύ πιο εύκολο για μένα να το κάνω απ? ό,τι για κάποιον άλλο. Τα εργαλεία ήταν, απλά, στη διάθεσή μου και το μόνο που έπρεπε να κάνω ήταν να τα συνθέσω. Και η σύνθεση πραγμάτων από μια ευρεία γκάμα διεπιστημονικών υλικών είναι κάτι που μου άρεσε από μικρό παιδί”, σημειώνει και μας εξηγεί ότι μεγάλωσε σ´ ένα σπίτι γεμάτο βιβλία και ηλεκτρονικές συσκευές -ο πατέρας του ήταν καθηγητής Αγγλικής, με ειδίκευση στον Σαίξπηρ και ένας από τους πρώιμους λάτρεις της υψηλής τεχνολογίας- που τον έκαναν να γίνει το παιδί, που καλούσαν συνήθως οι γείτονες για να τους ρυθμίσει τις τηλεοράσεις και τις κεραίες τους.
Ο ρόλος των e-books
Ρωτήσαμε τον κ. Χαρτ, εάν με τόσα δωρεάν e-books στο Διαδίκτυο, παραμένουν σημαντικές οι συμβατικές βιβλιοθήκες και αυτός μας απαντά: “Περισσότερο από ποτέ, πόσο μάλλον οι βιβλιοθηκονόμοι! Όσο μεγαλύτερος είναι ο όγκος των πληροφοριών, στον οποίο έχει πρόσβαση κάποιος τόσο πιο εύκολο είναι να χαθεί και τόσο περισσότερο χρειάζεσαι έναν επαγγελματικό οδηγό γι´ αυτό. Απλά, δεν χρειάζεται οι βιβλιοθήκες να είναι γιγάντιες, δαπανηρές κατασκευές”.
Ο ίδιος μας εξηγεί πώς τα e-books μπορούν να συμβάλουν στο να διαβάζουν ακόμη περισσότεροι άνθρωποι, στα πιο? απίθανα μέρη. “Έχετε συνειδητοποιήσει ότι κυκλοφορούν πέντε δισεκατομμύρια κινητά τηλέφωνα; Περίπου ένα για κάθε άνθρωπο, που είναι άνω των πέντε ετών! Οι άνθρωποι θα μάθουν να διαβάζουν από τα κινητά τους. Θα μπορούν να διαβάζουν, ενώ περιμένουν στον προθάλαμο κάποιου ιατρείου, στην ουρά για το λεωφορείο, το τρένο, το αεροπλάνο ή για κάποιο άλλο από τα χιλιάδες πράγματα για τα οποία βλέπουμε ανθρώπους να περιμένουν”, σημειώνει.
Τι φέρνει το μέλλον;
Όσο για το μέλλον των e-books; Αυτό, σύμφωνα με τον Μάικλ Χαρτ προδιαγράφεται ευοίωνο, αφού, όπως λέει, “δεδομένης της απίστευτης αναλογίας κόστους/όφελους και του γεγονότος ότι μπορεί κάποιος να έχει στην κατοχή του μια βιβλιοθήκη από 1.000.000 τίτλους, προσθέτοντας με κόστος μόλις 50 δολαρίων, ένα terabyte (μονάδα μέτρησης μεγέθους χωρητικότητας υπολογιστή), δεν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να συναγωνιστεί τα e-books”.
Στα πλεονεκτήματα των εν γένει ψηφιακών βιβλίων, σύμφωνα με τον ίδιο, συγκαταλέγεται η δυνατότητα εύκολης αναζήτησης στις σελίδες τους, δημιουργίας παραπομπών και διόρθωσης τυχόν λαθών.
Το Project Gutenberg
To Project Gutenberg (PG) είναι μια εθελοντική προσπάθεια ψηφιοποίησης, αρχειοθέτησης και διανομής πολιτισμικών έργων. Ξεκίνησε το 1971 και είναι σήμερα η αρχαιότερη ψηφιακή βιβλιοθήκη. Τα περισσότερα από τα θέματα της συλλογής του είναι τα πλήρη κείμενα βιβλίων δημόσιας κυριότητας. Το εγχείρημα αποδίδει όσο το δυνατόν πιο ελεύθερα τα κείμενα σε ελεύθερα formats (.txt), που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιονδήποτε υπολογιστή. Μπορεί κάποιος να τα διαβάσει on line ή να τα κατεβάσει στον υπολογιστή του ή κάποια άλλη φορητή συσκευή (iPad, Kindle, Nook, Sony Reader, iPhone, iPod Touch, Android κ.α.), από μια πολύ μεγάλη συλλογή e-books, που δεν έχουν πνευματικά δικαιώματα, σε διάφορα formats (ακόμα και audio), χωρίς να απαιτείται κάποιο registration ή συνδρομή.
