Γράφει η ΝΑΝΩ ΣΠΑΝΟΥΔΑΚΗ – ΚΟΥΤΣΑΚΗ
Nanosk.blogspot.com
nanok@otenet.gr
Και ιδού ο Παυλής (μας)? πεζός. Είναι βέβαιο ότι κανείς δεν αναρωτιέται ποιός Παυλής. Ούτε ποιός ´Μας´. Ισως, μόνο το… ´πεζός´ να μας? ξενερώνει προς στιγμήν. Να αποπροσανατολίζει για λίγο από τον γνωστό Χανιώτη πνευματικό δημιουργό, ποιητικό σατιρογράφο Παύλο (πολιτογραφημένο Παυλή) Πολυχρονάκη. Αφού και το κτητικό ´Μας´ έχει καταστεί αναπόσπαστο του ονόματός του και οφείλεται βέβαια στην ´κοινωνικοποίησή´ και ευρύτατη απήχηση της σάτιράς του στην τοπική κοινωνία. Το νέο στην περίπτωσή του είναι -πράγματι- πεζό. Και αφορά στο νέο βιβλίο του ´Ο πιο κακός ο μαθητής´ που επέλεξε -μετά από 18 συνεχόμενα έμμετρα- να γραφτεί σε πεζό λόγο.
´Ο λόγος που… εξεπέζεψα -γράφει ο ίδιος στο «αντί προλόγου» σημείωμά του- δεν είναι ούτε γιατί κουράστηκα από τα έμμετρα ούτε γιατί δεν μπορούσα να αποδώσω με ποίηση τα κείμενα του παρόντος βιβλίου, αλλά γιατί ήθελα να αλλάξω τον «τρόπο μαγειρέματος του φαγητού» που πενήντα χρόνια σας προσφέρω?´.
Ευαισθησία στην? σκληρότητα!
? Καλή? εξήγα. Από την αρχή. Επειδή, όντως ο Παυλής, και στο νέο του βιβλίο προσφέρει το ίδιο φαγητό. Ευαίσθητη, ευσυνείδητη, ποικίλη καταγραφή -τοπικών κυρίως- κοινωνικοπολιτικών γεγονότων, όπως κάνει και στην ποιητική του σάτιρα.
? Μόνο, που εδώ η ευαισθησία καταγραφής έχει να κάνει και με την ανάδειξη -στην πλειοψηφία τους- σκληρών αληθινών ιστοριών. Με προφανή στόχο να στιγματιστούν αφ? ενός οι (γνωστοί άγνωστοι) πρωταγωνιστές και αφ? ετέρου να γίνουν παράδειγμα προς αποφυγήν και όχι προς? ξεπερασμό! (προσπαθώντας να πάρουν βραβείο Γκίνες, όπως σπεύδει να προειδοποιήσει).
Ιλαροτραγωδίες
? Εξ αρχής, να καταγράψουμε την άποψη ότι πιθανότατα το βιβλίο και οι 50 αληθινές ιστορίες του, να προκαλέσουν αντιδράσεις. Άλλους να σοκάρουν, άλλους να εκνευρίσουν, άλλους να τους εξοργίσουν, άλλους να τους κλείσουν στο? πουριτανικό καβούκι τους. Σε άλλους να προκαλέσουν γέλιο, σε άλλους κλάμα και σε άλλους γέλιο και κλάμα, μαζί. Ιλαροτραγωδίες, άλλωστε, είναι οι περισσότερες από τις ιστορίες του. Καταγεγραμμένες, πάντα, με σατιρικό – κριτικό ενίοτε και? αθυρόστομο πνεύμα. Κι ας λέει πως δεν κάνει κριτική. Η σάτιρα είναι κριτική από μόνη της. Και οι πεζές ιστορίες του Πολυχρονάκη, ουσιαστικά σατιρίζουν (και καυτηριάζουν εμμέσως πλην σαφώς) ανθρώπους, γεγονότα, ήθη, έθιμα. Οι περισσότερες «συμβαίνουν» στα Χανιά, στην Κρήτη. Αλλά και η υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό έχουν το δικό τους μερτικό στην λίστα του.
Ο πιο κακός? διεκδικητής
? Γιατί, εκτός από γέλιο – κλάμα, πιθανολογούμε και αντιδράσεις; Επειδή, οι ιστορίες -το δηλώνει- είναι αληθινές. Απλά τις έχει «μασκαρέψει» τόσο όσο να μην θίγονται άμεσα οι «πρωταγωνιστές» και οι συγγενείς τους.
? Αλλά για τον φόβο των Ιουδαϊκών «αντιδράσεων» υπάρχει και η ιστορία «Ο πιο κακός διεκδικητής». Όπου, προνοείται(!;) μια τέτοια πιθανότητα. Και γι? αυτό, εισαγωγικά της ιστορίας, γράφει: «Εχουνε δει τα μάτια μου εθελοντές στρατιώτες, εθελοντές αιμοδότες, εθελοντές για εκτέλεση, εθελοντές πειραματόζωα, ακόμα και εθελοντές? κερατάδες? Αλλά ανθρώπους να διεκδικούνε, κακές, κατακριτέες ή γελοίες πράξεις που νομίμως αποδίδονται σε άλλους, χωρίς αυτοί οι άλλοι να τις αρνούνται, δεν έχω δει ποτέ, η μάλλον δεν είχα δει ποτέ». Η συνέχεια είναι απολαυστική με έναν? σοφιστικέ λόγο – αντίλογο? σοφιστειών μεταξύ του συγγραφέα και του «πιο κακού διεκδικητή». Διάλογος που καταλήγει στην -κατά κράτος- επικράτηση του πρώτου (αλίμονο πώς να ξεφύγεις από τον ΠΠ;).
Ο πιο κακός συμμαθητής
? Βέβαια, παρά την γενική δήλωση για? ξεπέζεμα, ο Παύλος Πολυχρονάκης, δεν καταφέρνει να ξεπεράσει ην έμμετρη αγάπη του στη σάτιρα.
? Και πολλές από τις ιστορίες του είτε είναι γραμμένες μόνο σε έμμετρο λόγο είτε? διανθίζονται με έμμετρη ποίηση – σάτιρα – λαϊκή σοφία. Τέτοιες είναι και πολλές από τις «παραβολικές» ιστορίες του.
? Ποιες είναι καλύτερες; Θεωρώ ότι ο έμμετρος λόγος «πάει» καλύτερα στον συγγραφέα – ποιητή. Αλλά, πιστεύω, ότι οι περισσότερες από τις αληθινές ιστορίες του θα έχαναν -τουλάχιστον- την αληθοφάνειά τους και πολλά από τα ιστορικά στοιχεία που τις καθιστούν αναγνωρίσιμες, εάν ήταν έμμετρες.
? Επειδή, με τις 50 αληθινές ιστορίες του ο Πολυχρονάκης καταγράφει και αναδεικνύει γνωστές ιστορίες με άγνωστες αποκαλυπτικές πτυχές. Πτυχές που δεν καταγράφει η ιστορία αλλά που συμβαίνουν χωρίς κανείς να τις πάρει χαμπάρι, ή να φανταστεί και την άλλη πλευρά τους. Αυτήν που είδε και καταγράφει ο συγγραφέας. Πρόκειται για πτυχές -σε κοινωνικοπολιτικές ιστορίες- ειδωμένες ρεαλιστικά ή και υπερρεαλιστικά. Που ενοχλούν, αλλά δεν καταγγέλλονται, δεν κριτικάρονται. Αποσιωπούνται. Από πολλούς ή και από όλους. Πτυχές για τις οποίες μπορεί να διαφωνείς ή να συμφωνείς ως προς την άποψη που εκφράζεται, αλλά αναγνωρίζεις την αλήθεια του γεγονότος.
? Άλλωστε σε πολλές από τις ιστορίες ο Παύλος Πολυχρονάκης δεν φείδεται? σαρκασμού μηδέ για τον εαυτό του. Και, σε τρίτο βέβαια πρόσωπο αυτοαποκαλείται «Καλαμπουροθήρας», «Σατανάς» κ.λπ.
? Και βέβαια, κατακεραυνώνει, αληθινά, τον εαυτό του στην κατάπρωτη ιστορία του. Όπου «διεκδικεί» τον τίτλο του «Πιο κακού συμμαθητή».
? Μια βιωματική ιστορία που φέρνει δάκρυα στα μάτια. Και σε κάνει να παρακολουθείς απνευστί τις μυθιστορηματικές συμπτώσεις της ζωής και τις επιπτώσεις τους. Και στους δυο «πρωταγωνιστές» της. Το θύμα αλλά και τον «θύτη». Ο οποίος και με την τωρινή δημόσια εξομολόγηση και συγνώμη του, «εξιλεώνεται» για το ΧΡΕΟΣ του.
Η πιο κακή? βρισιά
? Το νέο βιβλίο του Πολυχρονάκη θα μπορούσαμε καταληκτικά να πούμε ότι κινείται μια στο καρφί του ρεαλισμού και μια στο πέταλο ενός υπερρεαλισμού, προσωπικών απόψεων. Ποιο είναι ποιό βέβαια θα το κρίνει έκαστος με τα δικά του κριτήρια.
? Ιδού και μερικοί από τους τίτλους των ιστοριών για να πάρουμε μια γεύση:
? «Οι πιο κακοί εθνικοί κληρονόμοι» (το μνημείο του Γολγοθά), «Ο πιο κακός στρατιώτης», «Η πιο κακή κρίση», «Ο πιο κακός Ξεπαρθενιαστής», «Οι πιο κακοί δυνάστες», «Ο πιο κακός εκτιμητής», «Η πιο κακή ισοπαλία», «Ο πιο κακός μνηστήρας».
? Πολύ καλή στιγμή έμπνευσης και? «Η πιο κακή βρισιά»! Ποια είναι; Δεν την αποκαλύπτουμε. Να τη διαβάσετε. Έχει? πλάκα και είναι? χρήσιμη τη σήμερον ημέραν και… ανώδυνη!
? Το εξώφυλλο του βιβλίου εικονογραφεί, επιτυχημένα, ο Χανιώτης σκιτσογράφος Σπύρος Ορνεράκης, απεικονίζοντας τον συγγραφέα με την «εξάρτυση» των? προσκοπικών του εξορμήσεων!
