Γράφει η δρ ΕΙΡΗΝΗ ΜΠΑΛΑΝΤΙΝΟΥ*
Eχετε ποτέ αναρωτηθεί αν υπάρχει άλλος εκεί έξω στον κόσμο που να σας μοιάζει ή είμαστε άραγε μοναδικοί στον πλανήτη;
Απάντηση στο υπαρξιακό μας αυτό ερώτημα κατάφερε να δώσει η επιστήμη της Γενετικής το 1985 όταν ο καθηγητής Alec Jeffreys συγκρίνοντας το γενετικό υλικό, το DNA δηλαδή, τριών τυχαίων ανθρώπων διαπίστωσε ότι ο καθένας είχε διαφορετικό προφίλ, διαφορετικό μοτίβο κομματιών DNA, όπως το κάθε δακτυλικό αποτύπωμα έχει το δικό του μοναδικό στυλ γραμμών. Είκοσι πέντε χρόνια μετά οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον όχι μόνο πώς να ξεχωρίζουν τον κάθε άνθρωπο κοιτάζοντας μονάχα το DNA του αλλά και πώς να φτάσουν στο συμπέρασμα αυτό από μια μόνο τρίχα, από ένα μόνο κύτταρο.
Το DNA είναι το γενετικό υλικό του κυττάρου που περιλαμβάνει τις πληροφορίες για την κατασκευή όλων των απαραίτητων πρωτεϊνών του οργανισμού και τον καθορισμό των φυσικών χαρακτηριστικών. Το DNA διακρίνεται σε δυο περιοχές: Τις Κωδικοποιημένες Περιοχές DNA και τις Ακωδικοποίητες Περιοχές DNA. Οι Κωδικοποιημένες Περιοχές DNA περιέχουν τα γονίδια, τα οποία σχετίζονται με τη σύσταση των πρωτεϊνών και τις βιολογικές λειτουργίες του ανθρώπου. Οι περιοχές αυτές είναι ίδιες σε όλους τους ανθρώπους και είναι αυτές που καθορίζουν το ανθρώπινο είδος. Οι Ακωδικοποίητες Περιοχές DNA δεν έχουν συνδεθεί με καμία λειτουργία και παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία από άνθρωπο σε άνθρωπο. Το γενετικό αποτύπωμα ή αλλιώς η γενετική ταυτότητα βασίζεται σε αυτές ακριβώς τις ακωδικοποίητες περιοχές του DNA, που είναι μοναδικές σε κάθε άτομο. Αυτή η μοναδικότητα δεν ισχύει στους μονοζυγωτικούς δίδυμους, δηλαδή στους δίδυμους που έχουν προέλθει από το ίδιο γονιμοποιημένο ωάριο, καθώς αυτοί αποτελούν κλώνοι ο ένας του άλλου έχοντας όχι μόνο την ίδια εξωτερική εμφάνιση αλλά και την ίδια ακριβώς γενετική ταυτότητα. Οι μονοζυγωτικοί δίδυμοι είναι τυχεροί, από αυτήν την πλευρά καθώς αποτελούν τέλειους δότες μοσχευμάτων ο ένας για τον άλλο. Το DNA λοιπόν του κάθε ανθρώπου στη γη (με εξαίρεση τους διδύμους) είναι μοναδικό και όσο και να ψάξουμε δεν θα βρούμε άλλον σαν και εμάς πουθενά σ? αυτόν τον πλανήτη.
Το DNA βρίσκεται σε όλα σχεδόν τα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος (εκατό χιλιάδες δισεκατομμύρια), όπως αίμα, σίελο, οστά, δασύτριχα στοιχεία, δέρμα, σπέρμα, βλεννογόνο και άλλα και είναι το ίδιο σε όποιο κύτταρο και να κοιτάξουμε καθώς όλα τα κύτταρά μας έχουν προέλθει με πιστή αντιγραφή του DNA σε κάθε κυτταρική διαίρεση από το πρώτο κύτταρο του οργανισμού, δηλαδή από το γονιμοποιημένο ωάριο. Ολα τα κύτταρα ενός οργανισμού είναι επομένως γενετικά όμοια.
Χάρη σε αυτά τα μοναδικά χαρακτηριστικά του DNA, τα γενετικά αποτυπώματα αποτελούν από το 1994, που ψηφίστηκε στην Αμερική ο νόμος για το DNA, αναπόσπαστο και σημαντικότατο μέρος του δικαστικού συστήματος. Τα γενετικά αποτυπώματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανίχνευση βιολογικών στοιχείων αίματος, σιέλου, σπέρματος και άλλων, την ταυτοποίηση DNA σε εγκληματικές έρευνες, όπως δολοφονίες, βιασμούς, τρομοκρατία, ληστείες, απαγωγές, εμπρησμούς, δολιοφθορές και οργανωμένο έγκλημα, σε μεγάλες καταστροφές, όπως σεισμούς, πλημμύρες, αεροπορικά δυστυχήματα, βομβιστικές ενέργειες και τα λοιπά αλλά και για την ταυτοποίηση βιολογικών δεσμών πατρότητας, μητρότητας ή συγγένειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αμερικανική βάση γενετικών ταυτοτήτων περιείχε το 2008 πάνω από 6,5 εκατομμύρια προφίλ DNA καθιστώντας την τη μεγαλύτερη Τράπεζα DNA στον κόσμο, ενώ έχει βοηθήσει στην επίλυση πάνω από 93.000 υποθέσεων. Η αγγλική βάση γενετικών ταυτοτήτων περιέχει πάνω από το 5% των βρετανών και την πλειοψηφία του εν ενεργεία εγκληματικού πληθυσμού, η χρησιμοποίηση της οποίας επιτρέπει την αποκάλυψη και ταυτοποίηση των δραστών σε 2.500 εγκλήματα και παρανομίες κάθε μήνα στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας και της επιστήμης της Γενετικής, γινόμαστε σήμερα μάρτυρες ιχνών αίματος να εμφανίζονται «μαγικώς» σε καθαρισμένα πατώματα και τοίχους, ανθρώπους να αθωώνονται μετά από έναν αιώνα, ύποπτοι να καταδικάζονται μετά από χρόνια από ένα και μόνο αδιανόητο στοιχείο, από μια πέτρα που έπιασε, από μια σταγόνα ιδρώτα που έπεσε, από ένα αποτσίγαρο που ξέχασε.
Δεν υπάρχει το τέλειο έγκλημα. Οι αστυνομικές ταινίες, οι οποίες φάνταζαν επιστημονική φαντασία, αποτελούν πλέον τη σύγχρονη πραγματικότητα. Το DNA αποτελεί έναν αδιάψευστο μάρτυρα των γεγονότων, ακόμα κι αν κανείς άλλος δεν ήταν παρών στην υπό εξέταση σκηνή.
*μοριακή βιολόγος – γενετίστρια,
πραγματογνώμων των ελληνικών
δικαστικών Αρχών σε θέματα
ταυτοποίησης βιολογικού υλικού
και ανάλυσης DNA
