Τι είναι το Ελεύθερο Λογισμικό και τι σηματοδοτεί

Aπό την Ομάδα ΕΛ/ΛΑΚ Πολυτεχνείου Κρήτης

Με τον όρο ´Ελεύθερο Λογισμικό και Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ)´ αναφερόμαστε σε μια τάση (αρχικά) ανάπτυξης και διάθεσης του λογισμικού (αλλά και ένα κοινωνικό κίνημα όπως θα δούμε) που ξεκινάει μερικές δεκαετίες πριν και πλέον είναι ευρέως διαδεδομένο στην κοινωνία. Αρχικά, όμως, πρέπει να διασαφηνίσουμε κάποιες βασικές έννοιες.
Λογισμικό:
Πρόκειται για τα γνωστά ´προγράμματα Η/Υ´ που χρησιμοποιούμε όλοι καθημερινά. Λεπτομερέστερα λογισμικό είναι ένα σύνολο από οδηγίες(εντολές) προς τον επεξεργαστή του Η/Υ και χωρίζεται σε δυο βασικές κατηγορίες:
Λογισμικό εφαρμογών: Λογισμικό που εκτελεί παραγωγικές εργασίες για τους χρήστες και εκτελείται από αυτούς.
Λογισμικό Συστήματος: Το λογισμικό που αναλαμβάνει τη διασύνδεση με το υλικό (hardware) του Η/Υ
Ανάπτυξη του Λογισμικού:
Για να παραχθεί το λογισμικό χρησιμοποιείται κώδικας(οδηγίες) του προγραμματιστή σε κάποια γλώσσα προγραμματισμού και δημιουργείται ένα εκτελέσιμο αρχείο (πρόγραμμα), το οποίο μπορεί να εκτελεστεί από τον χρήστη, και είναι τελικά αυτό το οποίο πωλείται, στο γνωστό εμπορικό λογισμικό, από κάποια εταιρεία στους πελάτες.
Καινοτομία του ΕΛ/ΛΑΚ:
Με τη ανάπτυξη ελεύθερου λογισμικού, διατίθεται πλέον ελεύθερα και ο πηγαίος κώδικας κατασκευής του προγράμματος, κάτι το οποίο σημαίνει ότι ο δημιουργός μοιράζεται την τεχνογνωσία (κι όχι μόνο!), ελεύθερα και ο χρήστης αποκτά ελευθερία μελέτης, χρήσης, αλλαγής, τροποποίησης και αναδιανομής πάνω στο πρόγραμμα.
Οφείλουμε να επισημάνουμε (σε περίπτωση που δεν έγινε κατανοητό), ότι η ´ελευθερία´ του λογισμικού, δεν αναφέρεται σε ανταλλακτική αξία του εμπορεύματος(τιμή), αλλά στην πλήρη ελευθερία πάνω στο λογισμικό («Not free as in ´free beer´, but free as in ´freedom´»).
Έχουμε να κάνουμε δηλαδή αφενός με μια διαφορετική μεθοδολογία ανάπτυξης στο λογισμικό (ανοικτό λογισμικό) αλλά πολύ περισσότερο έχουμε να κάνουμε με ένα κοινωνικό κίνημα (ελεύθερο λογισμικό), το οποίο αναπτύσσεται βασιζόμενο πάνω σε αυτή την μεθοδολογία και ουσιαστικά μετασχηματίζει την ίδια την παραγωγική διαδικασία και έρχεται να κλονίσει ό,τι μέχρι τώρα θεωρείτο δεδομένο και αμετάβλητο
Δημιουργείται έτσι σιγά – σιγά μια κοινότητα χρηστών – δημιουργών, που αμφισβητεί τις μέχρι πρότινος εμπορευματικές σχέσεις ανταλλαγής (σχέσεις δημιουργού – χρήστη) και τις ανταγωνιστικές σχέσεις παραγωγής (μεταξύ των δημιουργών) και τις αντικαθιστά με συνεργατικές σχέσεις παραγωγής (ο παραγωγός του Α λογισμικού συνεργάζεται με τον παραγωγό του Β και δεν προσπαθούν να εκτοπίσουν έκαστος τον άλλο από την αγορά… επειδή πολύ απλά… δεν υπάρχει αγορά!).  
Ορισμός του Ελεύθερου Λογισμικού και διαφορές με το ´ανοικτό λογισμικό´:
Όπως ίσως θα καταλάβατε ο όρος ´Ελεύθερο Λογισμικό διαφοροποιείται από τον όρο ´Ανοικτό Λογισμικό´. Αναλυτικότερα επί του θέματος θα αναφερθούμε σε επόμενη δημοσίευση, επιγραμματικά μόνο να αναφέρουμε τα εξής:
Η λέξη ´ελεύθερο´ αναφέρεται στην ελευθερία του χρήστη του λογισμικού και σηματοδοτεί την ´ιδεολογία´, η οποία ´συνοδεύει´ το λογισμικό. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το GNU Foundation ένα λογισμικό θεωρείται ελεύθερο όταν οι χρήστες του έχουν όλες τις ακόλουθες ελευθερίες:
1. Ελευθερία χρήσης του προγράμματος για οποιονδήποτε σκοπό.
2. Ελευθερία μελέτης και τροποποίησης του προγράμματος.
3. Ελευθερία αντιγραφής και αναδιανομής του προγράμματος.
4. Ελευθερία βελτίωσης του προγράμματος και επανέκδοσής του, προς το συμφέρον της κοινότητας των χρηστών.
Προυπόθεση για τις ελευθερίες 2, 4 είναι η πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα κατασκευής του προγράμματος.
Με την έκφραση ´ανοικτό λογισμικό´ μπορεί κανείς να εννοεί διαφορετικά πράγματα. Όταν χρησιμοποιείται μαζί με τη λέξη ´ελεύθερο´, λειτουργεί διευκρινιστικά (από τη στιγμή που το ´ελεύθερο συμπεριλαμβάνει και το ´ανοικτό´) και αναφέρεται στο μοντέλο ανάπτυξης από τεχνική άποψη. Όταν όμως χρησιμοποιείται αυτοτελώς αποτελεί όρο ανάπτυξης λογισμικού που επινοήθηκε το 1998 και εστιάζει στα τεχνικά χαρακτηριστικά του λογισμικού απεμπολώντας τη φιλοσοφική, ηθική, και κοινωνική του προέκταση, με στόχο την ταχεία εμπορευματοποίηση του ελεύθερου λογισμικού, ώστε να γίνει αποδεκτό από τις εταιρείες και να παρεισφρύσει στην αγορά.