Οι επιδράσεις της οικονομικής κρίσης στη λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης -αλλά και η διαμόρφωση της σημερινής δημόσιας σφαίρας από την ηλεκτρονική και έντυπη δημοσιογραφία- βρέθηκαν στο επίκεντρο της προχθεσινής εσπερίδας που διοργανώθηκε στο Ινστιτούτο Επαρχιακού Τύπου (ΙΕΤ) στους Αγίους Πάντες Αποκορώνου.
Η εσπερίδα, την οποία διοργάνωσαν η Ενωση Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Πελοποννήσου, Ηπείρου και Νήσων (ΕΣΗΕΠΗΝ) και η «Νέα Τηλεόραση» είχε ως γενικό θέμα τον ρόλο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης σε περίοδο κρίσης και οι εισηγητές φώτισαν πτυχές της σημερινής οικονομικής κρίσης, του τρόπου που αυτή παρουσιάζεται από τα Μέσα Ενημέρωσης αλλά και τις συνέπειες που έχει στην αγορά των Μέσων και τις συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η εισήγηση του ευρωβουλευτή κ. Σπύρου Δανέλλη, ο οποίος αναφερόμενος στη σημερινή συγκυρία τόνισε ότι «βρισκόμαστε μπροστά στην ανάδυση μιας παγκοσμιοποιημένης, απρόσωπης μορφής εξουσίας, της οικονομικής» και πρόσθεσε ότι οι συνέπειες της επικυριαρχίας της επί της πολιτικής βιώνονται με δραματικό τρόπο. Μιλώντας για τη διαπλοκή της πολιτικής εξουσίας και των Μέσων Ενημέρωσης αναφέρθηκε στα παραδείγματα της Ιταλίας και της Ουγγαρίας και υπογράμμισε ότι «με περισσή υποκρισία και άνεση στιγματίζουμε στα ευρωπαϊκά όργανα αντίστοιχα φαινόμενα τρίτων χωρών, ενώ τα ανεχόμαστε στο κοινό μας σπίτι».
Σε ό,τι αφορά τον τρόπο που τα Μέσα Ενημέρωσης διαμορφώνουν την αντζέντα του δημόσιου διαλόγου καυτηρίασε τη στάση μερίδας του Τύπου που, όπως είπε, «συνδυάζει το βολικό με το λαϊκίστικο». «Ο λαϊκισμός και η στερεοτυπική προσέγγιση παντρεύεται με την άγνοια και την ημιμάθεια και συσκοτίζει ηθελημένα ή όχι την ουσία των προβλημάτων με απώτερο στόχο την καλλιέργεια πολιτικού κλίματος στην κοινή γνώμη. Με βασική ευθύνη των ΜΜΕ ποτέ ο διάλογος στη χώρα μας δεν αφορά την ουσία του προβλήματος», σημείωσε ο κ. Δανέλλης, ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί σε συγκεκριμένες περιπτώσεις δημοσιογράφων. «Οσο κι αν προσπαθώ δεν βρίσκω γιατί ο κ. Τράγκας θεωρείται έγκριτος πολιτικός αναλυτής, ο κ. Αναστασιάδης παράδειγμα πολιτικού οικοδεσπότη και ο κ. Αυτιάς διαμορφωτής δημοσιογραφικής σχολής», είπε χαρακτηριστικά και συνεχίζοντας τόνισε ότι τα τελευταία χρόνια «πολιτική και δημοσιογραφία στην Ελλάδα πορεύτηκαν σε μια παράλληλη απαξίωση, σε μια τεμνόμενη χειραγώγηση, σε μια μοιραία σχέση αλληλοεξυπηρέτησης, ευνουχισμού και τελικά αναξιοπιστίας» με συνέπεια μια «πληγωμένη και ατελέσφορη δημοκρατία».
Ο κ. Δανέλλης σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι η παθογένεια στον χώρο των ΜΜΕ αφορά σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι «η επιβίωσή τους δεν συναρτάται με την προσφορά και τη ζήτηση».
«Μόνο η κρατική διαφήμιση από τα 42 εκατ. ευρώ το 2003 έφτασε τα 85 εκατ. το 2008, αύξηση πάνω από 100%. Τα κριτήρια κατανομής της θολά και ανύπαρκτα. Διάβασα από έναν έγκριτο συνάδελφό σας ότι μόνο ο κ. Τράγκας, η «Χώρα της Κυριακής» με τα 500 φύλλα, το 2003 έλαβε 404.000 ευρώ και το 2007 έφτασε τα 2.668.000 ευρώ ευρώ», επεσήμανε μεταξύ άλλων και καταλήγοντας υπογράμμισε ότι η κρίση του Τύπου αποτελεί όψη της ίδιας δομικής αδυναμίας που βιώνει η χώρα και η δημοκρατία μας και συμπλήρωσε ότι «εδράζεται στον τρόπο που δομήθηκε το κράτος και η αγορά μας, στηριγμένος στην αδιαφάνεια, την πελατειακή αντίληψη της αλληλοεξυπηρέτησης, την ευκολία της ατιμωρησίας και την απόκρυψη της προσωπικής ευθύνης πίσω από τη συντεχνιακή λογική της συντήρησης».
Από την πλευρά του, ο αν. καθηγητής πρόεδρος του Τμήματος Πολιτικής και Επιστήμης Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Νίκος Παπαδάκης, επεσήμανε, μεταξύ άλλων, ότι «η κρίση αναπαράγεται, ανασυγκροτείται και πολύ συχνά ανατροφοδοτείται από τη δημόσια σφαίρα», ενώ αναφέρθηκε εκτενώς στα θεσμικά προβλήματα λειτουργίας της Ε.Ε. αλλά και στις -εκ του αποτελέσματος κρινόμενες- λαθεμένες πολιτικές που ακολουθήθηκαν.
Ο κ. Παπαδάκης υπογράμμισε ακόμα την «επικυριαρχία αξιών οικονομικού τύπου στην πολιτική» λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «όταν διαβάζεις την πολιτική με όρους οικονομικής ορθολογικότητας και μόνο -κι όχι με κάποια έστω στοιχεία κοινωνικής αναφορικότητας- υπάρχει πρόβλημα», ενώ μιλώντας ειδικότερα για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στα Μέσα Ενημέρωσης τόνισε: «Από τη μία πλευρά έχεις κάποιους ανθρώπους, οι οποίοι διαχειρίζονται πολύ καλύτερα από εμάς τα δάνεια και τα χρεωστούμενά τους για να γίνονται πιο πλούσιοι, ενώ χρωστάνε παντού. Βλέπεις μερικές επιχειρήσεις οι οποίες δεν τηρούν κανένα κανόνα βιωσιμότητας και επιβιώνουν. Και από την άλλη έχεις πάρα πολλούς πολύ σκληρά εργαζόμενους δημοσιογράφους, οι οποίοι συγχρόνως με την οικονομική κρίση γίνονται όλο και πιο ευάλωτοι. Αρα αν έχεις έναν διαμορφωτή κοινής γνώμης, ο οποίος έχει μια επιδραστικότητα αλλά είναι ευάλωτος τι ακριβώς ζητάς από τη δημόσια σφαίρα;». Καταλήγοντας ο κ. Παπαδάκης έκανε λόγο για την ανάγκη ρύθμισης του πολιτικού χρήματος αλλά και των νέων διαδικτυακών μορφών πληροφόρησης όπως τα μπλογκς.
ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΜΜΕ
Στη δεύτερη ενότητα με θέμα «Κρίση και ΜΜΕ. Ζητήματα δημόσιου λόγου» ο εκπρόσωπος της ΕΣΗΕΠΗΝ, κ. Δημητρης Καρυωτάκης, αναφέρθηκε στις συνέπειες της κρίσης στα περιφερειακά Μέσα Ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους που εργάζονται σε αυτά. «Η κρίση στα ΜΜΕ δεν είναι τίποτα άλλο παρά αποτύπωση της κρίσης που βιώνουν οι κοινωνίες στις οποίες εκείνα δρουν και λειτουργούν», επεσήμανε αρχικά, ωστόσο, πρόσθεσε ότι «αυτό που βιώνουμε στα μίντια δεν είναι μια απλή κρίση αλλά μια διόρθωση».
Συνεχίζοντας ο κ. Καρυωτάκης περιέγραψε τη δραματική κατάσταση που περνάει ο Τύπος στην Πάτρα όπου «από τις 7 εφημερίδες, δείγμα σαφώς υπερβολής αφού δεν αντιπροσώπευε την πραγματική ανάγκη για ενημέρωση, έχουν κλείσει οι 4, ενώ τα Μέσα απογυμνώνονται από επαγγελματίες δημοσιογράφους που ζουν με χαρτζιλίκια και συμπληρώματα». Μιλώντας για το Ηράκλειο σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι 2 από τις 4 εφημερίδες βρίσκονται σε οριακό σημείο και αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα Μέσα, που οι καθυστερήσεις στις πληρωμές φτάνουν τους 4 μήνες, εφαρμόζονται επιχειρηματικές συμβάσεις με καθιέρωση 4ήμερης εργασίας, δεν πληρώνονται επιδόματα αδείας κ.ά. Αναφορά έκανε και στα Χανιά και ειδικότερα στην περίπτωση της εφημερίδας «Νέος Κήρυκας» αλλά και του τηλεοπτικού σταθμού «Κύδων».
«Ο δημοσιογράφος που ζει σε καθεστώς ομηρίας από τον κακό ή τον κακοπληρωτή εργοδότη του, πόσο ανεπηρέαστα μπορεί να κάνει τη δουλειά του; Ο συνάδελφος που δεν ξέρει αν και πότε θα πληρωθεί πόσο μπορεί να οχυρωθεί απέναντι στους εκβιασμούς, τις διαθέσεις και τα συμφέροντα του εργοδότη του;», τόνισε ο κ. Καρυωτάκης και καταλήγοντας έκανε λόγο για τις προσπάθειες που κάνει η ΕΣΗΕΠΗΝ για την προάσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων των δημοσιογράφων αλλά και στις νέες επαγγελματικές ευκαιρίες που ανοίγονται μέσα από το Διαδίκτυο υπογραμμίζοντας, παράλληλα, ότι «η Πολιτεία καθυστερεί να βάλει κανόνες στο νέο ιντερνετικό τοπίο».
Από την πλευρά του, ο γενικός διευθυντής της ´Νέας Τηλεόρασης´, κ. Γιώργος Παπακωνσταντής, τόνισε σχετικά ότι «ζούμε μια περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη που η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια είναι ιδιαίτερα αυξημένη», αναφέρθηκε στις πρόσφατες εξελίξεις στη βόρεια Αφρική αλλά και την Ε.Ε. και σχολίασε, μεταξύ άλλων: «Ολα αυτά δημιουργούν το περιβάλλον μιας κρίσης, μιας ιδιαίτερα γρήγορης μεταβατικής περιόδου, που αν υπάρξουν ηγέτες που θα τη διαχειριστούν σωστά είναι βέβαιο ότι θα προάγουν τα παγκόσμια πράγματα προς το καλύτερο».
Ο κ. Παπακωνσταντής υπογράμμισε, ακόμα, ότι το κράτος θα πρέπει να επικρατήσει έναντι των αγορών και να τις ρυθμίσει καλύτερα, ενώ έκανε εκτενή αναφορά στο θέμα των αδειοδοτήσεων των ηλεκτρονικών Μέσων για ψηφιακή εκπομπή λέγοντας ότι «υπάρχει ένα τεράστιο νομικό κενό και πρόβλημα». Παράλληλα, μίλησε για «διαρθρωτικά προβλήματα» που αντιμετωπίζουν τα Μέσα Ενημέρωσης στην Ελλάδα, προβλήματα που σχετίζονται όπως είπε με το γεγονός ότι «ολόκληρη η ελληνική οικονομία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στις προμήθειες του δημοσίου».
Συνεχίζοντας, τόνισε την ανάγκη να υπάρξει ένα σοβαρό θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας για τα Μέσα αλλά και για την κατανομή της κρατικής διαφήμισης.
Επίσης, σε ό,τι αφορά τον τρόπο παρουσίασης της κρίσης από τα ΜΜΕ σημείωσε ότι κυριαρχεί ο φόβος, η ανασφάλεια και η υπερβολή, έναντι της ανάλυσης και της λογικής με συνέπεια αφενός να μην αναλύονται τα αίτια της σημερινής κατάστασης και αφετέρου να διαμορφώνεται μια μοιρολατρική αντιμετώπιση η οποία ανατροφοδοτεί την κρίση.
Να σημειώσουμε ότι στο θέμα της κατανομής της κρατικής διαφήμισης και της μη εφαρμογής του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου αναφέρθηκε στην παρέμβασή του ο διευθυντής των «Χ.Ν.» και πρόεδρος του ΙΕΤ, κ. Γιάννης Γαρεδάκης, επισημαίνοντας τις ευθύνες των κομμάτων και των βουλευτών.
Συγκεκριμένα κ. Γαρεδάκης τόνισε σχετικά την ανάγκη να υπάρξει ένα θεσμικό πλαίσιο «το οποίο να μην μπορεί να παραβιάσει και αγνοήσει κανένας» και έκανε ιδιαίτερη αναφορά στον νόμο Βενιζέλου ο οποίος -όπως τόνισε- «δεν εφαρμόστηκε μέχρι σήμερα ποτέ με ευθύνη των κομμάτων» με συνέπεια τα χρήματα να καταλήγουν «στους μεγαλοδιαφημιστές και τα μεγάλα κανάλια των Αθηνών».
Καθοριστικός ο ρόλος των Μέσων
Την καθοριστική σημασία του ρόλου των Μέσων Ενημέρωσης στη διαχείριση και ξεπέρασμα της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης επεσήμαναν στους χαιρετισμούς και τις παρεμβάσεις τους οι εκπρόσωποι φορέων που παρακολούθησαν την εσπερίδα.
Ο βουλευτής Χανίων κ. Ευτύχης Δαμιανάκης παραδέχθηκε τις ευθύνες που φέρουν τα κόμματα ως προς τη μη εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου για την κατανομή της κρατικής διαφήμισης, υποστηρίζοντας, ωστόσο, ότι «οι διαχρονικές ευθύνες είναι προσωποποιημένες και έχουν αναφορά στα κυβερνητικά κόμματα», ενώ η βουλευτής κα Λίτσα Κουρουπάκη, αφού χαρακτήρισε ιδιαίτερα σημαντική την προχθεσινή εκδήλωση σημείωσε: «Δεν σας κρύβω ότι είμαι λίγο προκατειλημμένη. Θεωρώ ότι τα μίντια παίζουν κάποιες στιγμές αρνητικό ρόλο στην εγκατάσταση της κρίσης. Εύχομαι μετά το τέλος αυτής της εσπερίδας να με έχετε κάνει να αλλάξω γνώμη και να πιστέψω ότι τα μίντια θα συμβάλλουν στην υπέρβαση της κρίσης».
Χαιρετισμό απηύθυναν ακόμα ο δήμαρχος Αποκορώνου, Γρηγόρης Μαρκάκης και ο δήμαρχος Χανίων, Μανώλης Σκουλάκης, ο οποίος αφού τόνισε τα πολλαπλά οφέλη από τη δραστηριοποίηση του ΙΕΤ στα Χανιά επεσήμανε ότι ο ρόλος των Μέσων είναι καθοριστικός σε περιόδους κρίσεων: «Ας θυμηθούμε τα πρόσφατα δημοσιεύματα του ευρωπαϊκού Τύπου στην έναρξη της κρίσης στη χώρα μας που αναφερόνταν σε πτώχευση, χρεοκοπία και τι αποτελέσματα είχαν αυτά στην άνοδο των σπρεντς και τις διπλωτικές σχέσεις της χώρας μας, τους Γερμανούς πολίτες. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο ρόλος τους είναι εξαιρετικά σημαντικός διότι διαμορφώνουν κλίμα, επηρεάζουν την κοινή γνώμη και τους πολίτες μιας χώρας δημιουργώντας θετικές ή αρνητικές προσδοκίες. Ταυτόχρονα, όμως, πρέπει να έχουν και αυξημένη ευθύνη. Χρειάζεται φιλτράρισμα της είδησης, αξιοπιστία και διάθεση αυτοκριτικής, ιδιαίτερα στην περιφέρεια όπου η είδηση επιβεβαιώνεται εύκολα από τους πολίτες».
Ο κ. Σκουλάκης αναφέρθηκε ακόμα στη στάση που πρέπει να τηρήσουν οι πολιτικοί λέγοντας ότι «πρέπει να είναι πρώτοι από όλους υποδείγματα συνέπειας και καλής συμπεριφοράς, πρακτικών και αξιών», ενώ επανέλαβε ότι «αν δεν αναταχθεί το αξιακό σύστημα δεν πρόκειται ποτέ αυτή η χώρα να βρει τον δρόμο της».
Κλείνοντας τον χαιρετισμό του ο κ. Σκουλάκης αναφέρθηκε στον «Καλλικράτη» και απευθυνόμενος στους δημοσιογράφους σημείωσε: «Καλοδεχούμενη η κριτική σας αλλά δώστε μας μια πίστωση χρόνου. Πρωτοστατούμε στο μεγαλύτερο εγχείρημα αλλαγής του τόπου μας. Αναδείξτε όλα τα αρνητικά αλλά μην ξεχάσετε να αναδείξετε και τα καθημερινά θετικά που βγαίνουν από αυτή την ιστορία. Ελπίζουμε να τα καταφέρουμε και με τη βοήθεια τη δική σας».
Να σημειώσουμε, τέλος, ότι χαιρετισμό απηύθυναν ακόμα οι μητροπολίτες κ. Δαμασκηνός και Αμφιλόχιος, ενώ παρεμβάσεις έγιναν από αρκετούς δημοσιογράφους των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης των Χανίων.
