Γράφει ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΛΑΪΤΖΟΓΛΟΥ
stcloris@yahoo.com)
ΗΜΕΡΑ της ποίησης και της Ανοιξης, σήμερα! Τη λυτρωτική χαρά που προσφέρει ένας στίχος ή ένα λουλούδι, επισκιάζει ο λυγμός κι η εναγώνια αναζήτηση λύσης στο απειλητικό για όλους μας ιαπωνικό πυρηνικό ατύχημα.
Ενα πρόβλημα που δημιουργήθηκε στην πιο πειθαρχημένη κι οργανωμένη χώρα του πλανήτη, μετά το φονικό σεισμό των 8,9 Ρίχτερ και το σαρωτικό τσουνάμι που ακολούθησε. Το μίγμα σεισμού και τσουνάμι έπληξε ανεπανόρθωτα τους περισσότερους πυρηνικούς αντιδραστήρες της χώρας στη
Φουκουσίμα?
Ένα παγκόσμιο ολοκαύτωμα είναι ορατό, αφού εκατοντάδες παρόμοια ή κατώτερης τεχνολογίας πυρηνικά εργοστάσια είναι διάσπαρτα σχεδόν σ? όλες τις χώρες του κόσμου.
?ΕΞΑΛΛΟΥ, άγνωστα παραμένουν τα συμπεράσματα απ? τις συμφορές που έπληξαν τη γη στα πρώτα δέκα χρόνια του 21ου αιώνα: σεισμοί, τυφώνες, λιμοί και καταποντισμοί από τις ανακατατάξεις της φύσης ? αλλά και πόλεμοι «αντιτρομοκρατικοί» (Ιράκ?), προληπτικοί, «αποκατάστασης της δημοκρατίας», συμμαχιών «προθύμων» (όπως τώρα στη Λιβύη) που ουσιαστικά είναι ενεργειακοί πόλεμοι κ.λπ.
ΤΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ατυχήματα οφείλονται στην ανθρώπινη επιπολαιότητα ή το απρόβλεπτο της φύσης. Φυσικά και στην ακόρεστη δίψα μας για κέρδος? Όμως, απ? τον ανόητο και φιλόδοξο αγώνα του ανθρώπου να «δαμάσει» τη φύση, αυτή ταρακουνάει λίγο τους ώμους της και τον επαναφέρει στη θέση του.
***
ΠΟΙΗΤΕΣ και πεζογράφοι, είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου χρόνια τώρα, προβλέποντας τη σκοτεινή περίοδο που θα ακολουθούσε, μετά την πρώτη πυρηνική καταστροφή στη Χιροσίμα (1945)? Στο βιβλίο του «Ιανός» ο Αμερικανός φυσικός επιστήμονας και συγγραφέας Άρθουρ Καίσλερ (1) έγραφε: «Οι καλύτεροι στις ενστικτώδεις διαγνώσεις -οι ποιητές- δεν σταμάτησαν να μας λένε ότι ο άνθρωπος είναι τρελός και ότι πάντα ήταν ? αλλά οι ανθρωπολόγοι, οι ψυχίατροι και οι μελετητές της εξέλιξης δεν παίρνουν τους ποιητές στα σοβαρά και εξακολουθούν να μη θέλουν να δουν τα στοιχεία που βρίσκονται αντίκρυ τους?».
ΣΤΟ ΠΟΙΗΜΑ του, με τίτλο «Προφητικόν» (2), ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης βάζει τον εξόριστο ποιητή/προφήτη του να αφηγείται, ενορατικά, «τι βλέπει στον αιώνα του».
Και ιδού:
-«?Λείψανα παλιών άστρων και γωνιές αραχνιασμένες τ? ουρανού σαρώνοντας η καταιγίδα που θα γεννήσει
ο νους του ανθρώπου»
[Δεν είναι, άραγε, η «άλλη πλευρά» της ανθρώπινης επιστήμης που γέννησε την πυρηνική ενέργεια, ως «καταιγίδα»; Δεν μπήκε στη θέση της ελπίδας η κυριαρχία του φόβου σήμερα εξαιτίας της κακής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας; Δεν είναι άραγε, θέμα χρόνου η πληρωμή των επιχείρων της αφροσύνης μας;]
Ο ποιητής βλέπει επίσης:
-«?τη διαρκή επανάσταση φυτών και λουλουδιών»
[Με τις νεκρές όμως άνοιξες, τις πνιγμένες στα χημικά δηλητήρια ευωδίες της, τις πρωτόφαντες ασθένειες σε χλωρίδα και πανίδα, την αργή καταστροφή που συντελείται στα του «οίκου» μας, στη Μεγάλη Φύση. Στο όνομα της? προόδου πόσα εγκλήματα ακόμη θα γίνουν κατά της ανθρωπότητας; Αλλά και πόσο θα αντέξει η γη να ανέχεται το ανθρώπινο είδος;]
Κι ακόμη:
-«Και των αρχαίων κυβερνητών τα έργα πληρώνοντας η Χτίσις, θα φρίξει. Ταραχή θα πέσει στον Άδη, και το σανίδωμα θα υποχωρήσει από την πίεση τη μεγάλη του ήλιου. Αλλά πριν, ιδού θα στενάξουν οι νέοι και το αίμα τους αναίτια θα γεράσει?»
[Το συχνό ταρακούνημα της Φύσης και όχι μόνο, ως απάντηση στην ανθρώπινη μωρία και «επινοητικότητα», θα πολλαπλασιάζεται, όσο εμείς δεν θα συνεργαζόμαστε μαζί της (εναλλακτικές μορφές ενέργειας). Θα δούμε, άραγε, μια επανάσταση της νέας γενιάς, να σαρώνει ως τσουνάμι τα «έργα των αρχαίων κυβερνητών», ώστε να μη «γεράσει αναίτια» το αίμα της; Ευχή και ελπίδα μας]
Και τέλος:
-«Και θα αδειάσουν όλα τα εργοστάσια, και μετά πάλι με την επίταξη θα γεμίσουν, για να βγάλουνε όνειρα συντηρημένα σε κουτιά μυριάδες, και χιλιάδων λογιών εμφιαλωμένη φύση. Και θα ?ρθουνε χρόνια χλωμά και αδύναμα μέσα στη γάζα. Και θα ?χει καθένας τα λίγα γραμμάρια της ευτυχίας. Και θα ?ναι τα πράγματα μέσα του κιόλας ωραία ερείπια?»
[Η αποτυχία του σύγχρονου «πολιτισμού» είναι να μη μπορεί να ελέγχει τις καταστροφικές δυνάμεις που απελευθερώνει από τα εργαστήριά του. Η ανθρώπινη δραστηριότητα κατέληξε στο να τροποποιήσει τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά νερού- εδάφους-αέρα, με συνέπεια να έχει διαταραχθεί επικίνδυνα το οικοσύστημα και η υγεία μας. Εικόνα ερειπίων δεν είναι «η εμφιαλωμένη φύση»;]
Η ΑΝΤΙΦΑΣΗ -κατά Bergson- ανάμεσα στην τεχνολογία που «προοδεύει» κατά γεωμετρική πρόοδο και στην ηθική ανάπτυξη του ανθρώπου που ακολουθεί αριθμητική πρόοδο, διευρύνεται συνεχώς δημιουργώντας ένα χάσμα απροσπέλαστο. Οι δε αυτοκτονικές τάσεις του ανθρώπου με προεξάρχοντες στόχους την επικυριαρχία και το κέρδος πληθαίνουν: με παράλογους πολέμους ή με οικονομικούς αποκλεισμούς?
ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ζοφερά συμπεράσματά μας, είχε ήδη συνοψίσει ο Καίσλερ στον «Πρόλογο» του «Ιανού» (1978). Έγραφε: «Από το χάραμα της συνείδησης μέχρι τις 6 Αυγούστου του 1945, ο άνθρωπος ήταν αναγκασμένος να ζει με την προοπτική του θανάτου του σαν άτομο ? από τη μέρα που η πρώτη ατομική ξεπέρασε σε λάμψη τον ήλιο πάνω από τη Χιροσίμα, η ανθρωπότητα στο σύνολό της υποχρεώθηκε να ζει με την προοπτική της εξαφάνισής της σαν είδος» (3). Από τότε, όπως υποστηρίζει, «ζούμε με δανεικό χρόνο» και τίποτε δε δείχνει πως είμαστε σε θέση να αναστρέψουμε την καταστροφική πορεία που ξεκινήσαμε?
ΔΥΣΤΥΧΩΣ, ο σύγχρονος άνθρωπος (ο homo sapiens), από την εποχή του Ομήρου, την αλληγορία του Ταντάλου, του Ίκαρου και άλλων «επηρμένων» ατόμων, πίστευε πως ήταν -και είναι- ένας μικρός Θεός που θα μπορούσε να περιφρονεί ατιμωρητί «Θεούς και δαίμονες». Να υπερβαίνει, δηλαδή, τις δυνάμεις του κατανικώντας τα στοιχεία της Φύσης, κατακτώντας το Άγνωστο και περιφρονώντας το Θεό. Η αρχαία Ελληνική Τραγωδία, η Ποίηση, η Λογοτεχνία?, μάς υπενθυμίζουν εύγλωττα αυτή την αδυναμία. Δυστυχώς το ανθρώπινο γένος πάντα θα αγνοεί ότι υπάρχουν όρια που το χωρίζουν απ? το Θεό και τη Φύση. Το χειρότερο είναι ότι λησμονούμε πολύ γρήγορα την υπέρβαση που αποτολμήσαμε και την τιμωρία μας, μη βάζοντας ποτέ μυαλό! Και έτσι, «τα πάντα σαν πάντα, ξανά και ξανά?» ακολουθούμε τη μοίρα μας?
ΣΗΜΕΙΩΣEIΣ:
-(1) Άρθουρ Καίσλερ (Αμερικανός φυσικός και συγγραφέας, 1905-1983), «Ιανός», σελ. 15, μετάφρ. Γιούρι Κοβαλένκο, εκδ. Χατζηνικολή, 1979. Γνωστά έργα του Α.Κ. είναι: «Το Μηδέν και το Άπειρο», «Ο κομισάριος και ο γιόγκι», «Ιανός», «Ο λωτός και το ρομπότ», η τριλογία «Οι Υπνοβάτες», «Η πράξη της δημιουργίας», «Ένα Φάντασμα στη μηχανή» κ.ά.
-(2) Οδυσσέα Ελύτης (1911-1996). Εκατό χρόνια εφέτος από τη γέννησή του (1911) και δεκαπέντε από το θάνατό του (2006). Τα αποσπάσματα είναι από «Το Άξιον Εστί», σελ. 66: «Προφητικόν», ανάγνωσμα έκτο. Ίκαρος (13η έκδοση, 1980)
-(3) Άρθουρ Καίσλερ (Arthur Koestler), στο έργο Face au n?ant, αλλά και στον «Ιανό», σελ. 11, εκδ. Χατζηνικολή, μτφ. Γ. Κοβαλένκο, 1979
