Του Γιάννη Βουρδουμπά**
Από την αρχαία Μινωική εποχή σε οργανωμένους οικισμούς εντοπίζονται συστήματα συλλογής ακαθάρτων υδάτων, τα οποία οδηγούντο σε κάποιους φυσικούς αποδέκτες, χείμαρρους, ποτάμια ή θάλασσες.
Στην Κρήτη για περίπου 4.000 – 5.000 χρόνια τα αστικά λύματα διοχετεύονταν σε διάφορους φυσικούς αποδέκτες χωρίς να υπάρχει υποβάθμιση και ρύπανση των υδάτων.
Όμως τις τελευταίες δεκαετίες και κυρίως κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, η αύξηση του πληθυσμού, η αύξηση των καταναλωτικών συνηθειών και της χρήσης του νερού, οδήγησε σε μεγάλη αύξηση του όγκου των ακαθάρτων υδάτων, τα οποία εφόσον διατίθεντο ανεπεξέργαστα στους φυσικούς αποδέκτες προκαλούσαν τη ρύπανση και την υποβάθμισή τους. Έτσι ήταν αναπόφευκτη η δημιουργία εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών λυμάτων στον Νομό Χανίων όπως και σε άλλες περιοχές της χώρας.
Στον Νομό Χανίων λειτουργούν σήμερα δύο μεγάλες εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων, η πρώτη της Δημοτικής Επιχείρησης Υδρευσης και Αποχέτευσης Χανίων που επεξεργάζεται στα λύματα της πόλης των Χανίων και η δεύτερη της Δημοτικής Επιχείρησης Υδρευσης και Αποχέτευσης Βορείου Αξονα, που επεξεργάζεται τα λύματα της περιοχής του κόλπου των Χανίων. Παράλληλα διάφορες άλλες μικρότερες ή μεγαλύτερες εγκαταστάσεις βρίσκονται στα στάδια της μελέτης ή της κατασκευής όπως του κόλπου Κισάμου, Γεωργιούπολης, Παλαιόχωρας ή ήδη λειτουργούν όπως στις Καλύβες.
Η μεγαλύτερη εγκατάσταση του Νομού είναι η εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων της πόλεως των Χανίων που βρίσκεται στις ανατολικές παρυφές της πόλης στη περιοχή του Κουμπελή.
Η λειτουργία της άρχισε το 1995, ενώ ο σχεδιασμός όλου του δικτύου της αποχέτευσης του Δήμου Χανίων είχε γίνει 20 – 25 περίπου χρόνια πιο νωρίς. Η υλοποίηση των έργων αρχικά της αποχέτευσης και αργότερα της εγκατάστασης επεξεργασίας των λυμάτων έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ?80 με την ίδρυση της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης Χανίων, η οποία ιδρύθηκε όταν δημιουργήθηκε το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα.
Η δυναμικότητα της εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων στον Κουμπελή είναι πάνω από 100.000 κατοίκους, ενώ μπορεί να δεχθεί για επεξεργασία και βοθρολύματα από διάφορους βόθρους του Νομού, τα οποία δεν μπορούν να οδηγηθούν σε άλλες μονάδες για επεξεργασία. Για την αποφυγή έκλυσης δυσάρεστων οσμών δεδομένου ότι πλησίον της εγκατάστασης βρίσκεται ο οικισμός του Κουμπελή, έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια ένα σύστημα απομάκρυνσης των οσμών της εγκατάστασης. Η παραγόμενη λάσπη από την επεξεργασία των λυμάτων υφίσταται αναερόβια επεξεργασία και παράγεται ένα αέριο, το βιοαέριο, που έχει σημαντική ενεργειακή αξία.
Έτσι από την καύση του βιοαερίου στην εγκατάσταση παράγεται ηλεκτρική ενέργεια, η οποία διοχετεύεται στο δίκτυο. Στην Κρήτη υπάρχει μια ακόμη εγκατάσταση επεξεργασίας της λάσπης για τη παραγωγή βιοαερίου που βρίσκεται στην αντίστοιχη μονάδα του Ηρακλείου.
Τα επεξεργασμένα από την εγκατάσταση λύματα οδηγούνται στη θάλασσα με υποθαλάσσιο αγωγό όπου διαχέονται στο νερό. Δεδομένου ότι περιέχουν πολύ λιγότερους ρύπου από ότι τα αρχικά λύματα δεν προκαλείται ρύπανση της θαλάσσιας περιοχής. Η ποιότητα των θαλάσσιων υδάτων παρακολουθείται συστηματικά από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης, αλλά και από το πολύ καλά οργανωμένο χημικό εργαστήριο που διαθέτει η ΔΕΥΑΧ.
Η δεύτερη μεγάλη εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων του Νομού δημιουργήθηκε στον Κόλπο των Χανίων και περιέλαβε τα αστικά λύματα της περιοχής από τα Χανιά μέχρι το Κολυμπάρι. Ο προβληματισμός για τη δημιουργία της εγκατάστασης αυτής άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του ?80 όταν έγινε φανερό ότι τα επόμενα χρόνια θα δημιουργείτο μια σημαντική τουριστική υποδομή στη παραλιακή ζώνη του κόλπου των Χανίων και ήταν απαραίτητη η δημιουργία ενός τέτοιου έργου για την αποφυγή της θαλάσσιας ρύπανσης.
Έτσι το τοπικό τμήμα του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Δυτικής Κρήτης ξεκίνησε τη πρώτη μελέτη και τα αμέσως επόμενα χρόνια έγινε ο συνολικός σχεδιασμός του έργου. Η εγκατάσταση επεξεργασίας των λυμάτων έγινε στην περιοχή του Γερανίου και λειτούργησε αρχικά το 2007, ενώ σταδιακά αυξήθηκε η δυναμικότητα της για να καλύψει όλο τον πληθυσμό και τους επισκέπτες στην περιοχή του Βορείου Αξονα. Ο φορέας λειτουργίας του έργου αυτού είναι η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Βόρειου Άξονα (ΔΕΥΑΒΑ) στον οποίο συμμετείχαν αρχικά οι Δήμοι της περιοχής που κάλυπτε το έργο αυτό.
Η εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων της ΔΕΥΑΒΑ είναι μικρότερη από την αντίστοιχη εγκατάσταση της ΔΕΥΑΧ και τα επεξεργασμένα λύματα από την εγκατάσταση αυτή όπου έχει μειωθεί πολύ το ρυπαντικό τους φορτίο, οδηγούνται στη θάλασσα με υποθαλάσσιο αγωγό μήκους άνω του ενός χιλιομέτρου.
Για την υλοποίηση των προαναφερθέντων έργων συνεργάστηκαν οι αρμόδιες Υπηρεσίες του Νομού, το έμπειρο τοπικό μελετητικό δυναμικό, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος καθώς και εξειδικευμένοι επιστήμονες από τα τοπικά Ακαδημαϊκά Ιδρύματα. Για τη χρηματοδότηση των μεγάλων αυτών έργων σημαντική ήταν η ένταξή τους στα κοινοτικά πλαίσια στήριξης της Ε.Ε. και χωρίς τη χρηματοδότηση από αυτά θα ήταν δύσκολη η υλοποίησή τους. Εκτός από τα δύο αυτά μεγάλα έργα υποδομών του Ν. Χανίων υλοποιήθηκαν και άλλα μικρότερα έργα επεξεργασίας λυμάτων όπως στις Καλύβες και στην Αργυρούπολη.
Άλλα βρίσκονται στο στάδιο της μελέτης τους ή σχεδόν ένα βήμα πριν από την κατασκευή τους όπως στο Καστέλλι, στη Γεωργιούπολη, την Παλαιόχωρα κ.ά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μικρή εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων στην Αργυρούπολη, η οποία χρησιμοποιεί μια ιδιαίτερα φιλική στο περιβάλλον τεχνολογία κατά την οποία η απομάκρυνση των ρύπων από τα λύματα επιτυγχάνεται σε μια τεχνητή λίμνη με υδροχαρή φυτά. Η εμπειρία από τη λειτουργία των προαναφερθέντων εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων στα Χανιά είναι θετική και χωρίς αυτές η ποιότητα των θαλάσσιων αλλά και των υπογείων νερών του Νομού Χανίων θα ήταν πολύ χειρότερη. Είναι λοιπόν σίγουρο ότι μέχρι τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας νέες εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων θα δημιουργηθούν στον Νομό διασφαλίζοντας την άριστη ποιότητα των υδάτινων πόρων αλλά και γενικότερα του περιβάλλοντος.
*Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει Ενεργειακή και Περιβαλλοντική Τεχνολογία στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης της Θερμοκοιτίδας Νέων Επιχειρήσεων Χανίων
