Γράφει η ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΕΓΡΕΔΑΚΗ
Αυτή, η συγκεκριμένη ΜΑΝΑ, σήμερα…
Στη σκέψη μας.
Η συγκεκριμένη. Επειδή σαν σήμερα, εννέα του Μάη, έσκυψε οδυρόμενη πάνω από το σκοτωμένο παιδί της.
Μάιος του ’36, πριν από εβδομήντα πέντε χρόνια, ακριβώς.
Από την αρχή, όμως.
Θεσσαλονίκη. Τουρκοκρατούμενη, ακόμη. Οι Πρωτομαγιές ζωντανεύουν από τότε. Το 1908 οργανώνεται μεγάλη κοσμοσυρροή από τη ´Φεντερασιόν´, σοσιαλιστική οργάνωση, με μπροστάρη τον Αβραάμ Μπεναρόγια.
Εκείνος που εξελέγη αργότερα στο Ελληνικό Κοινοβούλιο… Το 1911, δώδεκα χιλιάδες ´υγιείς φωνές´ διαμαρτυρίας, ένωσαν το ηχόχρωμα της προόδου, με Ελληνες, Τούρκους, Ισραηλίτες, Βούλγαρους… Πάσα φυλή στην ανάγκη του Δίκαιου.
Ο ύμνος της Διεθνούς αποδίδεται ως το ´Ιερό τροπάριο´ της διεκδίκησης!
Το 1921, ελεύθερη πλέον η πολιτεία του Μυροβλύτη, βγάζει τον κόσμο της στους δρόμους, αν και η απαγόρευση ήταν σαφής!
Μάιος του 1936 και η απεργία μεγάλη, με παλμό και πείσμα!
Η αγωνιώδης αγανάκτηση των εργατών στα καπνά μαζεύει ενέργεια ´υποδόρια´, κλιμακούμενη, ισχυρή! Διογκώνεται σε Πα-νερ-γα-τι-κή έγερση!
Ακολουθούν γεγονότα σοβαρά, δραματικά, έως και αίματος..! Νεκροί, τραυματίες. Σ’ αυτή τη σύγκρουση με τους κρατούντες, ο πρώτος νεκρός είναι ο Τάσος Τούσης. Ενα από τα εμβληματικότερα πρόσωπα, πλέον των εργατικών αποδύσεων.
Η μάνα του, Κατίνα Τούση, θρηνεί το παλικάρι της….
Ακίνητο, χλωμό, καταματωμένο, νεκρό.
Κείτεται πάνω σε μια παλιά ολοσκόνιστη πόρτα.
Ενα τοπίο πένθιμο, ταραχώδες και εξεγερτικό, με νεκρούς, άτακτη κίνηση, σύγχυση, οιμωγές και δάκρυ…
Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου η δικτατορία του Μεταξά και απαγορεύεται εις το εξής κάθε συνδικαλιστική εκδήλωση…
Γνωστά πράγματα…
Ομως, εκείνη η μέρα, εκείνος ο πρώτος θάνατος στα ´τίμια πρόσω´ των αγώνων των φτωχών, εκείνη η Μάνα πάνω από το σπλάχνο της με θρήνο, κοπετό και δάκρυ, εμπνέει και συγκινεί τον μεγάλο μας ποιητή.
Τον Γιάννη Ρίτσο. Γράφει τον ´Επιτάφιο´. Σε τρία μερόνυχτα περίπου.
´Σχεδόν, δεν κοιμήθηκα´… Ελεγε ο ίδιος, αργότερα.
´Σχεδόν δεν ήπια ούτε νερό… προσπαθούσα συγκλονισμένος ν’ αποτυπώσω αυτό το δράμα…. Την οδύνη της Μάνας´….
Κι αυτό το δράμα, ήταν και είναι το κορυφαίο ´Λαϊκό Ελεγείο´ των κοινωνικών αγώνων.
Που το έλαβε ο Μίκης και το σεργιάνισε στις μουσικές γειτονιές των έσω του, για να το αφήσει στη διηνεκή αίσθηση των πανελλήνων…
Και είναι η πρώτη μορφή μέλπουσα, έντεχνης ποίησης, που ήρθε και ηύρε τις ψυχές…, δίχως ο φτωχός ν’ ανοίξει βιβλίο.
Και είναι η πρώτη μορφή μέλπουσα έντεχνης ποίησης, που άνοιξε τον δρόμο προς τις νότες και ο Μίκης και οι άλλοι μεγάλοι που τον ακολούθησαν, δώρισαν στον λαό τον ποιητικό λόγο των εκλεκτών… Ρίτσου, Σεφέρη, Ελύτη, Καμπανέλλη, Λειβαδίτη, Γκούφα, Γκάτσου, Χριστοδούλου και βέβαια Σολωμού, Κάλβου, Παλαμά…
´Μέρα Μαγιού μου μίσεψες μέρα Μαγιού σε χάνω…´. Βάζει ο Ρίτσος το δακρυρροούν μοιρολόι στο στόμα της Μάνας.
´Βασίλεψες αστέρι μου, βασίλεψε όλη πλάση´…
Κι όλοι ρωτούν τον ποιητή, πώς μπόρεσε αυτός, ένας άνδρας, να ψυχογραφήσει και να εκφράσει την πικρή οδύνη μιας γυναικείας ψυχής. Μιας Μάνας.
´Να ’χα τ’ αθάνατο νερό
ψυχή και νου για να ’χα
να σου ’δινα να ξύπναγες
για μια στιγμή μονάχα´.
´Φως ιλαρό λεβέντη μου
με σήκωσε απ’ το χώμα…
…Τώρα σημαίες σε ντύσανε
παιδί μου εσύ κοιμήσου´…
…Η Μάνα του Μάη του ’36…
Η κυρά Κατίνα Τούση(*)…
Κατά μόνας και ανυποψίαστη, με τον πόνο της να της κομματιάζει τα σπλάχνα, έδωσε στον Ρίτσο μια σημαντική αφορμή να την ανάγει σ’ ένα από τα συμβολικά πρόσωπα των αγώνων της εργατιάς.
Στο πρόσωπό της κερδίθηκε η Αθανασία και τιμάται κάθε Μάνα που το παιδί της θυσιάζεται σ’ έναν κοινωνικό σκοπό για καλύτερες ημέρες.
