Ο Άγιος των Σέρπα (Νεπάλ)
Μετά από προσπάθειες δεκαετιών ένας Νεοζηλανδός μελισσοτρόφος 33 χρονών ο Εντμοντ Χίλαρι και ένας απλός Σέρπα από ορεινό χωριό των Ιμαλαΐων, ο Τενζινγκ Νοργκαϊ, “πάτησαν” στις 29 Μαΐου του 1953 για πρώτη φορά στην πιο κοντινή προς τον ουρανό προεξοχή της Γης, στην στέγη του κόσμου, την κορυφή των Ιμαλαΐων Έβερεστ 8.848 μέτρων.
Τυλιγμένη η κορυφή στον θρύλο αποτελεί το όνειρο κάθε καταξιωμένου ορειβάτη, παρά τις αφάνταστες δυσκολίες της ανάβασης σ’ αυτήν. Τα Ιμαλάια εκτείνονται σε ένα μήκος μεγαλύτερο από 2.500 χιλιόμετρα και έχουν αμέτρητες υψηλές κορυφές, και μερικές πάνω από 8.000 μέτρα που κυκλώνουν την κορφή του Έβερεστ.
Την ονομασία της η κορυφή την έλαβε προς τιμήν του Βρετανού γεωδαίτη Τζώρτζ Έβερεστ που το 1865 για πρώτη φορά διαπίστωσε πως ήταν η υψηλότερη της γης και προσδιόρισε το ύψος της. Η πρώτη οργανωμένη απόπειρα κατάκτησής της πραγματοποιήθηκε ανεπιτυχώς το 1922 από βρετανική αποστολή, ενώ τον επόμενο χρόνο σημειώθηκαν οι πρώτοι θάνατοι, όταν χιονοστιβάδα παρέσυρε επτά αχθοφόρους – Σέρπα. Το 1924 ο Τζωρτζ Μάλορυ 38 ετών και ο Αντριου Ιρβάιν 22 ετών, συμμετέχοντας σε βρετανική αποστολή πάλι εξαφανίστηκαν κοντά στην κορυφή χωρίς ποτέ να γίνει γνωστό αν ήταν οι πρώτοι κατακτητές της και χάθηκαν στην κατάβαση . Το 1966, μετά από 72 χρόνια, ορειβάτες βρήκαν το παγωμένο και ανέπαφο πτώμα του Μάλορυ κοντά στην κορυφή και πήραν μόνο τα προσωπικά του αντικείμενα και σημειώσεις, ορισμένα από τα οποία παρέδωσαν στην ογδοντάχρονη πλέον κόρη του που είχε ορφανέψει οκτώ ετών.
Ο αρχηγός της βρετανικής αποστολής του 1953 συνταγματάρχης σερ Τζων Χαντ στον επίλογο του βιβλίου που εξέδωσε το 1954 έγραφε:
«Και τώρα, μπαίνει το ερώτημα, αν άξιζε τον κόπο όλη αυτή η περιπέτεια. Για μας που πήραμε μέρος σ’ αυτήν, δεν υπάρχει καμιά απολύτως αμφιβολία. Μοιραστήκαμε τα βάρη μιας μεγάλης προσπάθειας. Ζήσαμε ώρες ανείπωτης φυσικής ομορφιάς και μεγαλείου και χτίσαμε ένα παντοτινό μνημείο φιλίας και συντροφικότητας. Εμείς δεν θα ξεχάσουμε ποτέ την έντονη ζωή που ζήσαμε, πάνω σ’ αυτά τα πανύψηλα βουνά.
Η ιστορία της κατάκτησης του Έβερεστ, είναι μια ιστορία στενής συνεργασίας κι αν πίσω από τον εφήμερο ενθουσιασμό και το φυσικό κατόρθωμα, κρύβεται κάτι βαθύτερο, τότε είμαι σίγουρος πως αυτά θα είναι η αξία της συντροφικότητας κι οι πολλές αρετές που χρειάστηκαν για να τη δημιουργήσουν. Μια βαθιά, αληθινή συντροφικότητα, άσχετη από ράτσες και θρησκείες, που σμιλεύτηκε απάνω στα ψηλά βουνά, ανάμεσα από δυσκολίες και κινδύνους κι οδήγησε στο λαμπερό τέρμα.
Και πιο κάτω προφητικά ανέφερε:
Κάποτε το Έβερεστ θα ξανακατακτηθεί. Ίσως μάλιστα χωρίς οξυγόνο, αν κι αυτό μου φαίνεται πολύ δύσκολο.
Υπάρχουν ακόμα πολλές άλλες ευκαιρίες για περιπέτειες, στη θάλασσα ή στα βάθη των ωκεανών και της Γης. Κι όλα αυτά να εξερευνήσουμε, μένει πάντοτε ακόμα το φεγγάρι να κατακτηθεί, γιατί δεν υπάρχει ύψος ή βάθος που το ανθρώπινο πνεύμα, οδηγημένο από μια ανώτερη δύναμη, δεν μπορεί να το φτάσει.
Από τότε πραγματοποιήθηκαν πολλές αποστολές για την ανάβαση στο Έβερεστ. Μέχρι το 1997 είχαν οργανωθεί 391 αποστολές από τις οποίες είχαν επιτυχία μόνο οι 167.
Μέχρι πριν από λίγους μήνες είχαν πατήσει στην κορυφή 1.314 ορειβάτες από τους οποίους 75 γυναίκες. Το υψόμετρο όμως, οι σκληρές συνθήκες παγωνιάς και ανέμων και οι χιονοστιβάδες συνετέλεσαν ώστε ο αγώνας για την κορυφή να έχει μεγάλες σχετικώς απώλειες. Ο άνθρωπος στα υψόμετρα αυτά προσλαμβάνει το ένα τρίτο του οξυγόνου από ότι στην επιφάνεια της θάλασσας και ότι όποιος φθάσει στη ζώνη του θανάτου, όπως αποκαλείται το όριο των 8.500 μέτρων, χωρίς εγκληματισμό, σε τρία λεπτά λιποθυμάει και σε δέκα το πολύ είναι νεκρός. Από τους αποπειρώμενους την ανάβαση, ένας στους οκτώ δεν γυρνά πίσω. Έτσι μέχρι τώρα “έμειναν” στο Έβερεστ περισσότεροι από 175 ορειβάτες και 50 Σέρπα (4 γυναίκες), ενώ σχεδόν άλλοι τόσοι έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθεια ανάβασης σε άλλες υψηλές κορυφές των Ιμαλαΐων.
Οι πλαγιές του Εβερεστ είναι σπαρμένες από παγωμένα πτώματα που θα διατηρηθούν ανά τους αιώνες όπως ήταν τη στιγμή του χαμού τους. Οι κυριότερες αιτίες των ατυχημάτων είναι κατά σειρά: οι χιονοστιβάδες, οι πτώσεις, η εξάντληση και οι ασθένειες.
Από τις διάφορες αναβάσεις αξίζει να σημειωθούν: Η ανάβαση του νεαρότερου σε ηλικία ορειβάτη το 1973 του Νεπαλέζου Σαμπού 16 ετών. Το 1975 η ανάβαση της πρώτης γυναίκας της Γιαπωνέζας Ταμπέι. Το 1978 το φανταστικό επίτευγμα της για πρώτη φορά ανάβασης στην κορυφή χωρίς φιάλες οξυγόνου του θρυλικού ορειβάτη Μέσνερ και του Αυστριακού Χάμπελετ.
Το 1980 η πρώτη, και έξω από τα παραδεκτά ανθρώπινα όρια, τελείως μοναχική ανάβαση και χωρίς οξυγόνο του Μέσνερ πάλι.
Το 1988 η πρώτη κατάβαση από την κορυφή, για 2.400 μέτρα, του Γάλλου Ζαν Μπουαβέν με αλεξίπτωτο παραπέντε, ενώ ένας άλλος Γάλλος ήταν ο πρώτος που κατέβηκε από τη νότια κορυφή με σκι για 3.200 μέτρα σε τρεις ώρες, πραγματοποιώντας την υψηλότερη διαδρομή με σκι στην ιστορία.
Το 1996 χαρακτηρίστηκε από την ανάβαση του οδηγού Σέρπα Ρίτα 49 ετών για δέκατη φορά, με πρώτη του ανάβαση το 1983. Επίσης σαν η χρονιά με τις μεγαλύτερες απώλειες με τον θάνατο 15 ορειβατών. Το 1993 πάτησε την κορυφή η πρώτη Νεπαλέζα γυναίκα που σκοτώθηκε όμως στην κατάβαση.
Το 1999 ανέβηκε ο γηραιότερος ορειβάτης ο Αρμένιος, Σάρκισοβ 61 χρονών. Το 2000 με την ανάβαση μέσα στον ίδιο χρόνο 142 ορειβατών και την 23η Μαΐου 2001 με την μεγαλύτερη ανάβαση σε μια ημέρα 89 ορειβατών.
Τον ίδιο χρόνο πραγματοποιήθηκε και η ανάβαση του τυφλού Αμερικανού ορειβάτη Βάιενμαγιερ. Σήμερα πάνω από 100 εταιρείες ασχολούνται με τον τουρισμό των Ιμαλαΐων, από τις οποίες 21 ανήκουν σε Νεπαλέζους Σέρπα και η άδεια ανάβασης κοστίζει μερικές χιλιάδες ευρώ. Εκτός των ικανών ορειβατών, αμέτρητοι “τουρίστες” των Ιμαλαΐων συμμετέχουν σε απλές πεζοπορικές όμορφες διαδρομές ή απλώς απολαμβάνουν το ασύγκριτο θέαμα των υψηλών κορυφών από τα καταλύματα τους.
Πρόσφατα ο Χίλαρι στη διάρκεια ομιλίας του, εξέφρασε τη λύπη του για το γεγονός ότι σήμερα οι περισσότερες αποστολές στο Έβερεστ έχουν εμπορικό χαρακτήρα και είναι πιο πολύ ταξίδια με στόχο την ικανοποίηση του εγωισμού των ορειβατών και όχι της επιθυμίας τους για περιπέτεια.
Στην ιστορία όμως των Ιμαλαΐων και ειδικά του Έβερεστ αλλά και στις καρδιές των Νεπαλέζων Σέρπα, θα παραμείνει αιώνια ο μοναδικός πραγματικός ήρωας του Έβερεστ, ο ευγενικός Ιππότης των Ιμαλαΐων, ο ενσαρκωτής του πραγματικού ορειβάτη, του πραγματικού ανθρώπου και της ανθρωπιάς, ο σερ Έντμοντ Χίλαρι. Ο φτωχός αγρότης της Νέας Ζηλανδίας που ανέβηκε πρώτος στη στέγη της γης, που χρίστηκε με μοναδικές τιμές Ιππότης από την ίδια τη βασίλισσα της Αγγλίας, που δοξάστηκε όσο λίγοι άνθρωποι αλλά παρέμεινε πάντα ο απλός άνθρωπος και ο αγνός ορειβάτης. Μετά το Έβερεστ ανέβηκε σε πολλές άλλες κορυφές των Ιμαλαΐων ως αρχηγός αποστολών. Διέσχισε τον Βόρειο και τον Νότιο Πόλο. Αναζήτησε το θρυλικό Γιέτι του Νεπάλ, εισχώρησε σε ανεξερεύνητες ζούγκλες και πολλά άλλα. Αλλά ποτέ δεν έβαλε τα κατορθώματά του πάνω από την ανθρωπιά, την αγάπη για τους συνανθρώπους του και ιδίως τους Σέρπα. Σε ένα κείμενό του αναφέρει: «Πιστεύω ότι οι άνθρωποι εκτιμούν το γεγονός ότι δεν ανέβηκα απλώς στα βουνά, αλλά έχτισα σχολεία και νοσοκομεία και έκανα πολλά άλλα πράγματα».
Να σημειωθεί ότι ο Χίλαρι δεν έβγαλε ούτε μια φωτογραφία στην κορυφή, που συνήθως είναι το πρώτο πράγμα κάθε ορειβάτη που φθάνει σε μια κορυφή μικρή ή μεγάλη.
Όταν το 1961 έφτιαξε το πρώτο σχολείο για Σέρπα δεν υπήρχε κανένα άλλο σχολείο στην περιοχή και οι πρώτοι οκτώ μαθητές του σημείωσαν μεγάλη επιτυχία στη συνέχεια, μεταβαίνοντας σε κολέγια του εξωτερικού ιδρύοντας επιχειρήσεις και συμμετέχοντας στην πολιτική. Έτσι η κοινωνία των Σέρπα έχει εμπλουτισθεί από κύκλο μορφωμένων ανθρώπων κάτι που δεν είχαν υπολογίσει οι ορεσίβιοι αυτοί άνθρωποι ούτε στο όνειρό τους. Εργάσθηκε για χρόνια μαζί με τη γυναίκα του, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά, για να καλυτερέψει τη δύσκολη ζωή των Σέρπας. Όταν η γυναίκα του με την κόρη του το 1975 σκοτώθηκαν σε αεροπορικό δυστύχημα λύγισε, αλλά μετά από λίγο συνέχισε την προσφορά του στη μνήμη τους. Με προσωπική εργασία μα και με το Ίδρυμα Ιμαλαΐων που έφτιαξε, και με εισφορές που συγκέντρωσε γυρίζοντας ανά τον κόσμο, πρόσφερε στους Σέρπα: 27 σχολεία τα περισσότερα σε χωριά με μεγάλο υψόμετρο. Δύο νοσοκομεία, δώδεκα ιατρικά κέντρα, γέφυρες πάνω από δύσκολα ποτάμια, ορεινά αεροδρόμια και ακόμη μοναστήρια και φύτεψε ένα εκατομμύριο δένδρα στο εθνικό πάρκο των Ιμαλαΐων το Σαγκαρμάτα. Χάρις σ’ αυτόν η ζωή των άλλοτε απόκληρων των βουνών Σέρπα έχει αλλάξει τελείως.
Η συγκίνηση του Χίλαρι ήταν μεγάλη όταν, στα 71 του χρόνια τον Απρίλιο του 1991, στις γιορτές για την ίδρυση του πρώτου σχολείου Σέρπα πριν 30 χρόνια, οι μαθητές περίμεναν στη σειρά για να τυλίξουν γύρω από τον λαιμό του ευεργέτη τους το παραδοσιακό “κάτα”.
Την 25η Μαΐου του 2002, ημέρα έναρξης των διαρκείας έτους εορτασμών για τα 50 χρόνια του κατορθώματος, ο Χίλαρι δέχτηκε ένα τηλεφώνημα μέσω δορυφόρου: «Μπαμπά είμαι εγώ ο Peter. Βρισκόμαστε στην κορυφή του Έβερεστ. Νιώθω συγκίνηση που βρίσκομαι εδώ πάνω. Αυτό που έκανες πριν από 50 σχεδόν χρόνια είναι αδιανόητο». Ο γιος του είχε ανεβεί μαζί με το γιο του συντρόφου του πατέρα του στην ανάβαση του 1953 Τένζινγκ.
Ο Χίλαρι, 85 χρονών πλέον ζει σε μια απλή γωνιά της χώρας του γαλήνιος και ευτυχισμένος, παρά τα χτυπήματα της μοίρας, όχι για το κατόρθωμα που του χάρισε τη δημοσιότητα, αλλά γιατί μπόρεσε να προσφέρει απλόχερα αγάπη και την ίδια τη ζωή σε χιλιάδες βασανισμένους ανθρώπους των ψηλών βουνών. Και στην τελευταία, πριν από λίγο καιρό, συνέντευξή του τελείωσε λέγοντας:
«Έτσι όλα αυτά τα χρόνια συμμετείχα σε πολλές εξερευνήσεις και αποστολές, κάποιες γνωστές και κάποιες άγνωστες, σε απόμακρα μέρη του κόσμου. Στάθηκα- στο Βόρειο και το Νότιο Πόλο, και στο ψηλότερο σημείο του πλανήτη. Όταν κοιτάζω όμως πίσω δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι το πιο σπουδαίο επίτευγμά μου δεν ήταν οι αναρριχήσεις ή τα ταξίδια σε δύσβατες περιοχές της γης. Το πιο σημαντικό ήταν η ανέγερση και η συντήρηση σχολείων και ιατρικών κέντρων καθώς και η ανοικοδόμηση των όμορφων μοναστηριών για τους αγαπημένους μου φίλους στα Ιμαλάια. Αυτές είναι οι μνήμες που θα κουβαλάω πάντα μαζί μου!».
Ας είναι ένα φωτεινό παράδειγμα, αυτός ο πραγματικός ορειβάτης και άνθρωπος, στους συνήθως αλαζόνες “κατακτητές” της νεότερης ορειβατικής εποχής ένας από τους οποίους δήλωνε πριν από λίγο χρόνο ότι η ανάβαση στο Έβερεστ είναι θέμα μόνο “καταξίωσης” του ορειβάτη για το κατόρθωμά του στον ορειβατικό κόσμο.
Ο Χίλαρι όμως πιο πολύ καταξιώθηκε, όχι μόνο στους ορειβάτες, αλλά στην ανθρωπότητα ως “άνθρωπος”.
Όσο για το όνειρο των Ελλήνων ορειβατών έχουν πραγματοποιηθεί ως τώρα τρεις αποστολές, στην τελευταία από τις οποίες το 1996 ο Κώστας Τσιβελέκας του Αθηναϊκού Ορειβατικού Ομίλου έφθασε ως τα 8.100 μέτρα. Για τον επόμενο χρόνο, με την ευκαιρία και της Ολυμπιάδας, σχεδιάζεται από τον ίδιο όμιλο μια ακόμη απόπειρα για την ανάβαση αυτή.
Βέβαια στο Εβερεστ έχουν ανεβεί, αλλά όχι ως Έλληνες ορειβάτες, το 1996 ο τρίτης γενιάς Έλληνας Τζωρτ Σιδηρόπουλος με Μεξικανική αποστολή και το 1999 ο Κ. Νιάρχος με Ελβετικό διαβατήριο.
Όσο για τις αποστολές σε άλλες κορυφές των Ιμαλαΐων, εκεί “έμειναν” για πάντα οι Έλληνες: Δημήτρης Μπουντόλας και Κλήμης Τσατσαράγκος στις 22-10-1985 από πτώση χιονοστιβάδας στην κορυφή Αννα – πούρνα. Ο Νίκος Παπανδρέου και ο Χαράλαμπος Τσούπρας στο φοβερό Dhaulagiri ο πρώτος στις 1-5-1998 από πτώση και ο δεύτερος στις 2-10-1998 χάθηκε στη χιονοθύελλα. Είχε γραφτεί τούτο το κείμενο όταν ήλθε η είδηση πως ο θρυλικός Ιάπωνας χιονοδρόμος Μιούρα, που το 1970 είχε κατέβει με σκι από το Έβερεστ, ανέβηκε με το γιο του για μια ακόμη φορά σ’ αυτό, παίρνοντας έτσι το ρεκόρ του γηραιότερου ανθρώπου που πάτησε την κορυφή, αφού ήταν 70 χρόνων.
Επίσης καταρρίφθηκαν τα ρεκόρ: Της μικρότερης ηλικίας, από μια 15χρονη Σέρπα που έφθασε στην κορφή με τον μεγαλύτερο αδελφό και την αδελφή της. Της ταχύτερης ανάβασης σε 10 ώρες και 56 λεπτά και της πιο συχνής με ανάβαση για 13η φορά.
