Καθοριστικός αναδεικνύεται ο ρόλος των Μέσων Ενημέρωσης ως προς τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι σύγχρονες κοινωνίες τα περιβαλλοντικά προβλήματα καθώς τα Μέσα αποτελούν τον βασικό δίαυλο επικοινωνίας του κοινού με τον κόσμο.
Την ίδια στιγμή, όμως, ο τρόπος μετάδοσης των ειδήσεων, από τα ηλεκτρονικά κυρίως Μέσα Ενημέρωσης, φαίνεται να υπακούει στη γρήγορη λογική του τηλεοπτικού χρόνου με συνέπεια η επιστημονική ανάλυση να θυσιάζεται στον βωμό του θεάματος.
Για τον ρόλο των Μέσων Ενημέρωσης στη σύγχρονη κοινωνία και ειδικότερα ως προς την παρουσίαση των περιβαλλοντικών θεμάτων αναφέρθηκε χθες, μιλώντας στο Θερινό Εργαστήρι Περιβαλλοντικής Δημοσιογραφίας, που πραγματοποιείται στο Ινστιτούτο Επαρχιακού Τύπου, ο καθηγητής του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκος Δεμερτζής.
Ο κ. Δεμερτζής αφού ανέλυσε αρχικά την έννοια του ρίσκου ή της διακινδύνευσης, ως βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης κοινωνίας σύμφωνα με τον Γερμανό κοινωνιολόγο Ούρλιχ Μπεκ, μίλησε για τον ρόλο των Μέσων Ενημέρωσης.
«Η σύγχρονη κοινωνία υπάρχει ως “κοινωνία της διακινδύνευσης” υπό την έννοια ότι οι άνθρωποι νιώθουν να απειλούνται, νιώθουν διαρκή αγωνία και άγχος για μια απειλή, η οποία όμως μπορεί και να μην πραγματοποιηθεί. Αυτή η αίσθηση μιας ελευσόμενης απειλής πολλαπλασιάζεται από το γεγονός ότι σχεδόν σε καθημερινή βάση, τα Μέσα Επικοινωνίας -και κυρίως τα ηλεκτρονικά- τροφοδοτούν το κοινό με ειδήσεις που αφορούν κινδύνους γύρω από ζητήματα της διατροφής, της οικονομίας, της μόλυνσης του περιβάλλοντος κ.λπ. Δηλαδή, προβάλλουν πληροφορίες για καταστάσεις βλαβερές τις οποίες μπορεί να μην τις έχουν συνειδητοποιήσει τα υποκείμενα – θεατές. Με αυτό τον τρόπο ο άνθρωπος νιώθει μια διάρρηξη της σχέσης εμπιστοσύνης με την κοινωνία και τους θεσμούς της κι αυτό διότι δεν είναι βέβαιο ότι σε μεταγενέστερο χρόνο δεν θα συμβεί κάτι το ίδιο βλαπτικό, το οποίο δεν θα μπορεί να το ελέγξει», επεσήμανε ο κ. Δεμερτζής, ενώ υπογράμμισε ότι κάθε προσέγγιση ενός γεγονότος εμπεριέχει το στοιχείο της κοινωνικής κατασκευής.
«Ακόμα και οι κίνδυνοι που θα μπορούσαμε να τους ονομάσουμε πραγματικούς όπως το Τσέρνομπιλ, η Φουκουσίμα κ.λπ. περιέχουν μεγάλη δόση κατασκευής, αφού ένα γεγονός εγγράφεται ως προς τις συνέπειές του ουδέτερα, θετικά ή αρνητικά, σε ποικίλες διαβαθμίσεις ανάλογα με το πΏς το κατανοεί κανείς. Σας θυμίζω ότι όταν έγινε το Τσέρνομπιλ το πρώτο πράγμα που δήλωσε ο Γκορμπατσόφ τότε ήταν ότι θα συνεχίσει το πυρηνικό πρόγραμμα της ΕΣΣΔ, μια και ήθελε το γεγονός να το υποβαθμίσει. Η Δύση ανέδειξε το γεγονός και το ανέδειξε γιατί οι περιβαλλοντικές καταστροφές δεν έχουν σύνορα. Αν γινόταν να βάζαμε ένα τείχος και να μην περνούσε η ραδιενέργεια και το νέφος το πρόβλημα θα είχε αποσιωποιηθεί. Με αυτό θέλω να πω ότι ακόμα και τα πραγματικά γεγονότα επιδέχονται διαβαθμίσεις κατασκευής και εννόησης ως προς τη σημαντικότητά τους και τη βλαπτικότητά τους».
ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ
Ειδικότερα για τον ρόλο των Μέσων Ενημέρωσης ως προς την προσέγγιση των περιβαλλοντικών θεμάτων ο κ. Δεμερτζής ανέφερε μεταξύ άλλων: «Τα Μέσα παίζουν έναν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο διότι ο μέσος άνθρωπος έρχεται σε επαφή με τα ρίσκα και τους κινδύνους σε μια κοινωνία μέσα από τα μίντια. Τα Μέσα είναι οι δίαυλοι όπου ο σύγχρονος άνθρωπος επικοινωνεί με τον κόσμο, αφού δεν έχουμε άμεσες εμπειρίες του κόσμου αλλά ολοένα και περισσότερο διαμεσολαβημένες. Για παράδειγμα, το τι ξέρουμε για το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα το ξέρουμε από ό,τι έχουμε δει και διαβάσει».
Ο κ. Δεμερτζής επεσήμανε ακόμα την έντονη σχέση εξάρτησης του κοινού από τα Μέσα καθώς ειδικά για θέματα περιβαλλοντικά που σχετίζονται και με την υγεία το ενδιαφέρον για ενημέρωση είναι αυξημένο. «Εκεί, λοιπόν, είναι που τα Μέσα κατασκευάζουν τη δική τους πραγματικότητα. Κι αυτό διότι πολύ περισσότερο μεταδίδουν περιβαλλοντικούς κινδύνους οι οποίοι θεαματοποιούνται εύκολα, δίνουν εικόνα. Θυμηθείτε πόσες φορές είδαμε την έκρηξη στη Φουκουσίμα, ενώ την ίδια στιγμή αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες στην υγεία των ανθρώπων είναι αυτό που συμβαίνει στην ατμόσφαιρα αλλά δεν μπορείς να το δείξεις».
Καταλήγοντας ο κ. Δεμερτζής αναφέρθηκε και στον τρόπο παρουσίασης των γεγονότων τονίζοντας χαρακτηριστικά: «Τα Μέσα Επικοινωνίας -κυρίως τα ηλεκτρονικά- μεταδίδουν ειδήσεις και κάνουν σχόλια υπακούοντας στο fast thinking, τη γρήγορη λογική του τηλεοπτικού χρόνου. Δεν υπάρχει χρόνος για ερευνητική δημοσιογραφία με συνέπεια πολλές φορές οι δημοσιογράφοι να έρχονται σε αντιπαράθεση με τους ειδικούς. Σκεφτείτε μόνο τι συμβαίνει με τους σεισμούς στην Ελλάδα», είπε, μεταξύ άλλων, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Οι σημερινές εισηγήσεις
Στο πλαίσιο των χθεσινών εργασιών του Θερινού Σχολείου Περιβαλλοντικής Δημοσιογραφίας εισηγήσεις πραγματοποίησαν ακόμα η διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Reading της Μ. Βρετανίας και πρόεδρος της Οικολογικής Πρωτοβουλίας Χανίων Μέλπω Σκουλά, η οποία μίλησε με θέμα «Περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις και προστασία του περιβάλλοντος» καθώς και στο πλαίσιο εργαστηρίου συγγραφής ο δημοσιογράφος και συνεργάτης του Τμήματος ΕΜΠ του Παντείου Πανεπιστημίου Μάριος Ροζάκος.
Σήμερα, στο πλαίσιο του Θερινού Σχολείου θα πραγματοποιηθούν οι ακόλουθες εισηγήσεις:
– 10.00 – 10.45: «Κοινωνία της Διακινδύνευσης και ΜΜΕ ΙΙ», εισηγητής Νίκος Δεμερτζής, καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
– 11.00 – 11.45: «Περιβαλλοντικά θέματα στις Ειδήσεις», εισηγητής Νίκος Δεμερτζής, καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
– 12.00 – 12.45: «Εργαστήριο Συγγραφής Ι», εισηγητής Μάριος Ροζάκος – δημοσιογράφος συνεργάτης Τμήματος ΕΜΠ, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
– 13.00 – 13.45: «Εργαστήριο Συγγραφής ΙΙ», εισηγήτρια Κατερίνα Καρπεναράκου – δημοσιογράφος, συνεργάτης Τμήματος ΕΜΜΕ, Πανεπιστημίου Αθηνών.
