Γράφει ο ΣΤΑΜΑΤΗΣ Απ. ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ,
δάσκαλος – λαογράφος
Αγαπητοί αναγνώστες,
Καλημέρα Σας!
– Σήμερα (15/7) πανηγυρίζει ο αρχαίος ναός Κηρύκου και Ιουλίττης των μαρτύρων, στην αρχαία Λισσό, μόλις ένα τέταρτο με το καραβάκι από τη Σούγια, κι ανάλογα από το Γυαλισκάρι, ανατολικά της Παλιόχωρας. Και βέβαια πρόσβαση υπάρχει και πεζοπορικά κι από Σούγια κι από Προδρόμι του Σελίνου.
– Μια και φέτος δυσκολευόμαστε να ζήσουμε ξανά εκείνη την θεσπέσια βραδιά της (14/7), παραμονή της εορτής εκεί στην ήσυχη κοιλάδα της Λισσού, με τον εσπερινό και την πανηγυρική εσπέρα, με τους προσκυνητές από παντού, στην πλαγιά και στην αυλή της εκκλησίας -και την φιλοξενία που προσφέρεται- ώσπου να ’ρθει το ξημέρωμα και να χτυπήσει η καμπάνα της κυριώνυμης ημέρας της εορτής, αναπολούμε περασμένα βιώματα στον πανάρχαιο αυτό ιερό χώρο και συγκινούμαστε.
– Θυμούμαστε το καλοκαίρι του 1962, που σαν υπαρχηγός προσκοπικής ομάδας στο Ανατολικό Σέλινο, πραγματοποιήσαμε 15/θήμερη παραμονή εδώ, με 30 παιδιά μαθητές δημοτικού – γυμνασίου περιοχής μας, προσκόπους και λυκόπουλα.
Με την απόσταση, σήμερα των πενήντα χρόνων από τότε (1962-2011), κι οχτώ χρόνων Δάσκαλος εγώ μόνο, αναλογίζομαι σε τι ευθύνες είχαμε μπει εγώ κι οι συνεργάτες μου, να δεχτούμε παραθερισμό τριάντα παιδιών (προσκόπων και λυκόπουλων) σε τέτοιο απομονωμένο μέρος, με την ενθουσιώδη προτροπή, θυμάμαι – των αείμνηστων Νούφρη Δεκαβάλη Αρχηγού και Αναστάσιου Χατζηδάκη περιφερειάρχη των Προσκόπων στα Χανιά.
– Ομως: τα πρωϊνά στην παραλία τη μαγευτική, με τα παιχνίδια στη θάλασα και στην αμμουδιά του λιμανακιού της Λισσού, που δεν είναι κι ανάβαθη, μας προστάτευε η χάρη της Παναγίας, που μπαίναμε κατεβαίνοντας κι επιστρέφοντας στον καταυλισμό μας, ευλαβικοί προσκυνητές εδώ στην πετρόχτιστη εκκλησία της.
– Τ’ απογεύματα πάλι, στις εξερευνήσεις μας στις αρχαιότητες της αρχαίας Λισσού, από το σπουδαιότατο Ασκληπιείο της και το ψηφιδωτό της ως την αρχαία πηγή του ιαματικού νερού, που θυμάμαι έτρεχε πλούσια, και πέρα στη δυτική πλαγιά με τους θολωτούς κτιστούς νεκρικούς θαλάμους, ´το πιο εντυπωσιακό νεκροταφείο της αρχαίας Κρήτης´ κατά τους επίσημους αρχαιολογικούς οδηγούς, ασφαλώς και μας φύλαγε στοργικά η χάρη των προστατών αγίων μας Κηρύκου και Ιουλίττας, που στον αυλόγυρο της εκκλησίας τους τα βράδια, κοιμούμασταν συντροφιά με τ’ αρώματα των θάμνων και των βοτάνων της γύρω μας μαγευτικής φύσης, και τους κελαϊδισμούς των πουλιών, ενώ πάνω μας ένας έναστρος απέραντος ουρανός ήταν η σκέπη μας…
– Εκείνα τα ανεπανάληπτα βιώματα, η οικείωσή μας κι ο σεβασμός μας προς τους ιερούς χώρους της Λισσού, δεν ξεχνιούνται ποτέ, όπως και το πολύτιμο χέρι βοήθειας του τότε φύλακα – μόνου κάτοικου της περιοχής αξέχαστου Λουγιάκη, μένουν ανεξίτηλα στη σκέψη μας.
– Αλλης μιας προσκυνηματικής μας απόδρασης στον ίδιο ιερό χώρο, παραμονή της γιορτής των αγίων της Λισσού, πριν από καμιά δεκαριά, πάνω-κάτω, χρόνια, θα καταθέσουμε.
Λειτουργούσε, θυμάμαι, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Ειρηναίος, πλαισιούμενος από τους ιερείς των γύρω χωριών.
Τις ίδιες μέρες στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης (Κολυμπάρι – Γωνιά) διεξάγονταν υψηλού επιπέδου επιστημονικό συνέδριο, νομίζω, άστροφυσικής. Ο κ. Αλεξ. Παπαδερός, Γενικός Διευθυντης της ΟΑΚ τότε, έφερε τους συνέδρους στην Λισσό, στον εσπερινό και έμειναν και για την επομένη, ημέρα της γιορτής των Αγίων.
Με την ανατολή του ήλιου οι πέρδικες “χαλούσαν τον κόσμο” με τα κακαρίσματά τους πρωί-πρωί στην ανατολική πλαγιά της Λισσού, απέναντι από τον ιερό ναό των Αγίων που τελούνταν η αρχιερατική Θεία Λειτουργία με κατάνυξη.
Ο ψάλτης εκείνου του τροπαρίου, φαίνεται πως δεν ήταν και τόσο μουσικός. Ενας ρώσος αστροφυσικός, μεγάλος επιστήμονας -μάθαμε- γνώστης των ελληνικών, πλησίασε στο αναλόγιο τον χωρικό που έψαλε και του είπε με πολύ φυσικό τρόπο, σιγανά: “Παρακαλώ, αν θέλετε να σταματήσετε για λίγο, μια και ψάλλουν στην πλαγιά, τόσο μελωδικά οι πέρδικες…”
Αυτήν την αναπάντεχη παρέμβαση, δεν θα την ξεχάσω ποτέ! Ηταν θυμάμαι στην μεγάλη εκείνη συντροφιά των επιστημόνων μαζί και ο Πανεπιστημιακός Δάσκαλος στην Αυστρία κ. Γρ. Λαρεντζάκης.
Αξέχαστες ώρες, βιώματα που νοσταλγικά τα ξαναφέρνει τέτοιες μέρες η μνήμη μπροστά μας. Οι ώρες στη Λισσό είναι χαρά μεγάλη, δώρο Θεού κι ανάταση ψυχής.
Ευχόμαστε, κλείνοντας αυτές τις επαίκαιρες -λόγω γιορτής- αναμνήσεις μας: Χρόνια πολλά σ’ όλον τον κόσμο και ξεχωριστά σ’ όσους βίωσαν το χθες και το σήμερα στην μαγευτική Λισσό, αυτόν τον ιερό χώρο της Δυτικής μας Κρήτης!
***
Κι από τα δυτικά του Νησιού μας, ένα ωραίο βιβλίο θα μας μεταφέρει στην ανατολική Κρήτη και μάλιστα στη Ζήρο της Σητείας την πανέμορφη, για να ’χουμε την Κρήτη: πρύμνη – πλώρη.
Οδηγός μας, ένα χαρούμενο και σαγηνευτικό βιβλίο, καλοκαιριάτικη συντροφιά, που μας χάρισε προ ημερών γνωστή λογοτέχνις, χαρισματική μαντιναδολόγος, βιβλιοπώλης στην πόλης μας, η κα Μαρία Καλογεράκη. Πρόκειται για το βιβλίο στίχων της Αννας Τακάκη – Μαρκάκη:
“Αλλιώς φυσά τ´ αέρι”, έκδοση Αεράκη, συνοδευόμενο κι από ένα θαυμάσιο CD με μουσική επένδυση διαλεχτών στίχων της ποιήτριας, από τους εκλεκτούς μας μουσικούς:
Γιώργη Αβυσσινό, Βαγγέλη Βαρδάκη και Ψαραντώνη, με δοξαριές και πενιές που μαγεύουν αλλά και ντύνουν θαυμάσια την αισθαντική και ζεστή αφήγηση-απαγγελία πολλών ποιημάτων του βιβλίου από τους: Σταύρο Ζουλάκη και Μαρία Καλογεράκη.
Οι χαρισματικοί δεκαπεντασύλλαβοι της κας Αννας Τακάκη – Μαρκάκη είναι ένας ύμνος στην Κρήτη μας απ’ άκρου σ’ άκρο, ύμνος γραμμένος με μαστοριά και έμπνευση, ευτυχώς στην παραδοσιακή κρητική διάλεκτο, των ανατολικών διαμερισμάτων της Μεγαλονήσου, που τόσο καλά γνωρίζει, όπως διαπιστώνεται, η κα Μαρκάκη.
Από τους -35- τίτλους κεφαλαίων του έργου, δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε κάποιον ως τον αρτιότερο, γιατί όλοι τους είναι ισοστάσια χαρισματικοί. Ετσι το παράθεμα – δείγμα π’ ακολουθεί, είναι παρμένο στην τύχη.
Εχει τίτλο: “Περιήγηση στην Κρήτη” και λέει:
“- Σαν πεταλούδα που πετά κι απού στρουφογυρίζει
ετσά λοής γυροβολιά σε φέρνω μάνα Κρήτη.
Απ´ άκρα σ´ άκρα σε περνώ κι από πελάγου στράτες
κι ακόμη μιαν απόφαση δεν πήρα που να κάτσω.
Μα το Θεό, πού να σταθώ, να κάμω πού κονάκι;
Στη Σούγια σου γή στα Χανιά, στσι Σφακιανές Μαδάρες;
Να κάτσω μες στο Ρέθεμνος, στην Πρέβελη, στ´ Ανώγεια;
Στον Κούλε πάνω ν´ αραχτώ και στο Μεγάλο Κάστρο,
γή στο Λασίθι ν´ ανεβώ, μες στο Ψυχρό να μείνω
κι από του Δία τη σπηλιά να σ´ αγναντεύγω Κρήτη;
Θαρρώ στον Αϊ – Νικόλα σου θα ´ρθω με τρεχαντήρι
και μες στσ´ Ελούντας τα νερά θα μπαίνω ν´ ανεπαίρνω,
στση Σπιναλόγκας το νησί θ´ αράξω να ξεγνοιάσω.
Μα βοργιαδάκι με φυσά και νοτικά με πάει
στου Λιβυκού τσ´ ακρογιαλιές και στση Χρυσής τσοι κέδρους,
εκειά που Λίβας καφτερός πνέει και μ´ αντιντέρνει*
σ´ εξωτικά περάσματα, σε μαγεμένους τόπους…
Μα ως να ρεμεντιαριστώ, ξεταλαγιάζ´ η σκέψη
κι ο λογισμός μου με τραβά στη Στείας το λιμάνι.
Στη Στεία θα αναπαώ, στη Στεία θα κονέψω
κι απά στσοι Διονυσάδες τση πύργο ψηλό θα χτίσω,
βαγιές στα χέρια να βαστώ, στο Βάι ν’ ανεδιάζω,
να σ’ αγναντεύγω, Κρήτη μου, και να σε χαιρετίζω!´ (σ. 47)
– Ακουσα με προσοχή το C.D. που συμπληρώνει το έργο. Είναι μιά μουσική κατάθεση περίτεχνη, πλούσια, κατάμεστη από παραδοσιακά κρητικά μότιβα και χαρισματικούς αυτοσχεδιασμούς, που μας χάρισαν με διάθεση προσφοράς οι ονομαστοί μουσικοί του Νησιού μας: Γιώργης Αβυσσινός, Βαγγέλης Βαρδάκης και Ψαραντώνης ενώ μας ανάστησαν στίχους του έργου με διάθεση προσφοράς και κατάθεση ψυχής οι: Σταύρος Ζουλάκης και Μαρία Καλογεράκη, με την απαγγελία τους!
Ετσι το τελικό αποτέλεσμα είναι ωραιότατο. Συγχαρητήρια λοιπόν στη δημιουργό των ωραίων στίχων του έργου της κα Αννα Τακάκη – Μαρκάκη και βέβαια στους συντελεστές της δημιουργίας του συνοδευτικού C.D. καθώς και στις εκδόσεις ´Αεράκη´, που είναι πάντα προσεγμένες και σωστές!
Εδώ όμως φτάσαμε και πάλι στο τέλος. Τα ξαναλέμε -σύν Θεώ- την άλλη βδομάδα. Ως τότε, γειά Σας!.
Σημ.: Οι φωτογραφίες της σελίδας, ανήκουν στον συντάκτη του κειμένου.
