´Ο σκηνογράφος πρέπει να αναλύει, να πηγαίνει στις πηγές, να βρίσκει την αρχιτεκτονική παράδοση που ορίζει τον κάθε χώρο. Πρέπει να χρησιμοποιεί τις όποιες παρατηρήσεις για το τι συμπεριφορά είχε ο κόσμος και ποια ήταν η λειτουργικότητα του χώρου, τα ήθη και τα έθιμα. Όλο αυτό όμως όχι επιφανειακά αλλά ψάχνοντας να βρει το βαθύτερο´.
Ο Αντώνης Χαλκιάς είναι ο άνθρωπος πίσω από το σκηνικό του «Νησιού». Ο άνθρωπος που «έχτισε» τη Σπιναλόγκα για τις ανάγκες της τηλεοπτικής σειράς, που «ταξίδεψε» αμέτρητους τηλεθεατές τον περασμένο χειμώνα.
Με αφορμή τα σεμινάρια σκηνογραφίας που θα πραγματοποιήσει αύριο, Παρασκευή 22 και το Σάββατο 23 Ιουλίου, στο πλαίσιο της έκθεσης σκηνογραφίας, φωτογραφίας, κοστουμιών και ειδικών εφέ «Το Νησί», τα «Χ.Ν.» μίλησαν μαζί του για την τηλεοπτική σειρά, την έκθεση που επιμελήθηκε στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου και την τέχνη της σκηνογραφίας…
– Τι αίσθηση σας άφησε το «Νησί»;
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψεις την αίσθηση που σου αφήνει μια τέτοια δουλειά. Κατ’ αρχήν έχουμε ένα συγκλονιστικό θέμα και ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα, το οποίο εφάπτεται της ιστορίας μας αλλά -όπως λέει και η Χίσλοπ- δεν είναι ιστορία αλλά μυθοπλασία. Ύστερα είναι αυτή η μεγάλη πατρίδα που λέγεται Κρήτη. Συγκλονιστικότερο όλων, όμως, ήταν οι άνθρωποι. Έχουν μια τέτοια αγνότητα που σε συγκινεί. Στην αρχή υπήρχε μια δυσπιστία ως προς το ποιος μιλάει για τη λέπρα και πώς να ανοίξει κανείς το σπίτι του και να μιλήσει για ένα θέμα που έκρυβε τόσο καιρό. Στο τέλος, όμως, με μεγάλη περηφάνια και τιμή πάρα πολλοί έλεγαν ότι «είχα κι εγώ λεπρό στη Σπιναλόγκα». Αυτό δείχνει την αγνότητά τους αλλά και ότι πετύχαμε στη δουλειά μας. Δεν ήταν ο σκοπός μας να κάνουμε απλώς ένα φιλμ για να γεμίσουμε το πρόγραμμα του MEGA. Ήταν να ξεθάψουμε λίγο αυτό τον πόνο των ανθρώπων και να απελευθερώσουμε όλους αυτούς που θάφτηκαν άδικα εκεί απάνω, σε αυτό το νησί μέσα στον πανέμορφο κόλπο του Μιραμπέλλου, που ήταν μια φυλακή.
– Σκηνογραφικά τι προκλήσεις αντιμετωπίσατε;
Έχω ξαναπεί ότι αυτή η σειρά ήταν η πιο εύκολη δουλειά που έκανα ποτέ στη ζωή μου. Ήταν κάτι που αγάπησα τόσο πολύ, που δεν μου έκανε κανένα κόπο να δουλεύω. Με πίεση πήγαινα για ύπνο και με χαρά σηκωνόμουν να πάω στο γύρισμα. Η πρόκληση που ρωτάς ήταν στο ότι μέσα στα χρόνια που πέρασαν πολλά πράγματα έχουν ξεχαστεί από τους ανθρώπους της Κρήτης. Πράγματα τα οποία τα ξαναθυμίσαμε, πολλές φορές χρησιμοποιώντας αντιδάνεια. Αν υποθέσουμε δηλαδή ότι αυτός ο πολιτισμός ακτινοβολεί και στα γύρω νησιά, όπως στην ιδιαίτερη πατρίδα μου την Όλυμπο της Καρπάθου, σε αυτά υπάρχουν πράγματα που ζουν ακόμα και τα οποία ξαναήρθαν από εκεί που πιθανόν ξεκίνησαν. Για παράδειγμα, τα πανηγύρια δεν στήνονταν με τον τρόπο που συνηθίζουμε σήμερα, δηλαδή με μια εξέδρα και πάνω της τα όργανα και εμείς από κάτω σε τραπέζια να τρώμε και να κοιτάμε το θέαμα. Εκείνη την εποχή ο χορός στήνονταν γύρω από τα όργανα και όλοι οι υπόλοιποι χρησιμοποιούσαν ακόμα και τα δώματα των σπιτιών για να έχουν καλύτερη θέα στο πανηγύρι. Τέτοια ζητήματα είχαμε να αντιμετωπίσουμε πολλά.
– Εκτός από την αίσθηση της ιστορικότητας των πραγμάτων τι χρειάζεται ένας σκηνογράφος να έχει ως χάρισμα;
Πέρα από το ταλέντο που πρέπει να έχει κάποιος σκηνογράφος για να είναι καλλιτέχνης χρειάζεται μελέτη. Είναι από τις δουλειές που δεν σταματάς να σπουδάζεις. Για να γίνω πιο κατανοητός, ένας αρχαιολόγος περπατώντας σε έναν χώρο μπορεί να αφουγκράζεται, να βλέπει, να ζωντανεύει πράγματα που συνέβησαν στο παρελθόν. Το ίδιο είναι και ο σκηνογράφος. Πρέπει να αναλύει, να πηγαίνει στις πηγές, να βρίσκει την αρχιτεκτονική παράδοση που αλλοιώνεται μέσα στον χρόνο και η οποία, όμως, ορίζει τον χώρο. Πρέπει να συμπεραίνει και να χρησιμοποιεί τις όποιες παρατηρήσεις για το τι συμπεριφορά είχε ο κόσμος και ποια ήταν η λειτουργικότητα του χώρου, τα ήθη και τα έθιμα. Όλο αυτό, όμως, όχι επιφανειακά αλλά ψάχνοντας να βρει το βαθύτερο. Αυτό θα τον βοηθήσει να έχει έναν πυρήνα δυνατό και αν κάνει μια μελέτη τέτοιου επιπέδου τότε μπορεί να κόψει κάποια πράγματα που δεν είναι δυνατόν να τα ακολουθήσει. Συνεπώς, το θέμα δεν είναι να μελετήσεις απλώς τον χωροχρόνο του κάθε επεισοδίου, το θέμα είναι να δεις με αυτά τα στοιχεία που έχεις συγκεντρώσει τι καινούριο θα φτιάξεις. Πώς, δηλαδή, θα παρουσιάσεις τη Σπιναλόγκα όταν η Σπιναλόγκα είναι ένα νησί σε ένα ευλογημένο φυσικό τοπίο, που τίποτα σήμερα δεν μαρτυρά τι συνέβαινε κάποτε. Άρα πρέπει να οικοδομήσεις έναν χώρο που ήταν ο Άδης του πάνω κόσμου.
– Σε ποιο βαθμό η δουλειά σας παραμένει χειροποίητη και σε ποιο βαθμό έχει περάσει η ψηφιακή τεχνολογία;
Δεν έχει περάσει και δεν θα περάσει. Ο λόγος είναι ότι όταν ακουμπάς ή περπατάς μέσα σε αντικείμενα ο χώρος πρέπει να είναι πραγματικός. Η τεχνολογία αφορά ένα τελευταίο επίπεδο που μπορείς να παρέμβεις. Ας πούμε από τη Σπιναλόγκα βλέπεις απέναντι την Πλάκα. Η Πλάκα, όμως, αυτή δεν έχει σχέση με εκείνη την Πλάκα ούτε μπορούσαμε να απομονώσουμε τα ντεκόρ. Άρα σε τελευταίο επίπεδο πρέπει να αφαιρεθούν τα ξενοδοχεία και οι δρόμοι, οι «κανιβαλισμοί» του καινούριου κόσμου. Αυτό γίνεται εύκολα με κάποια τρικ το λεγόμενο «green box» κ.λπ. Εκείνο το κομμάτι επεξεργαζόμαστε ηλεκτρονικά, όλο το υπόλοιπο δεν μπορεί να γίνει έτσι. Συνεπώς, η δουλειά μας διατηρεί την ιδιότητα του χειροποίητου και δεν έχει βιομηχανοποιηθεί.
– Στα σεμινάρια που θα κάνετε τι θα αποκαλύψετε;
Δεν έχω σκοπό να κρύψω τίποτα. Εκείνο που με ενδιαφέρει σε ένα πρώτο επίπεδο είναι να μιλήσουμε για την αισθητική που αναδείχθηκε από αυτή τη δουλειά και η οποία χάνεται αν δεν έχει χαθεί. Με πόνο το λέω ότι η αισθητική μας δεν είναι η αισθητική του «διατηρώ» και δεν έχουμε καταλάβει ότι αυτό που μας άφησαν έχει τεράστια αξία, ενώ εμείς αναζητούμε δεν ξέρω τι. Το άλλο είναι η διαδικασία και οι τεχνικές κατασκευής του σκηνικού και η σκηνογραφική τεχνική…
– Τα σεμινάρια μπορούν να τα παρακολουθήσουν και μη επαγγελματίες;
Κάθε δουλειά έχει έναν κώδικα και μια ιδιόλεκτο. Εμείς, όμως, δεν θα χρησιμοποιήσουμε στρυφνά πράγματα. Θα μείνουμε στο δεδομένο ότι ξεναγούμε έναν κόσμο που δεν έχει καμία ιδέα πάνω σε αυτό και λύνουμε απορίες για το πώς στήνεται αυτή η δουλειά. Με τι τεχνική και τι υλικά με κάθε λεπτομέρεια…
– Κλείνοντας, θα ήθελα να μου πείτε μέσα από την έκθεση, η οποία πρόκειται να περιοδεύσει στην Ελλάδα, τι προσδοκάτε να μεταφέρετε στον κόσμο;
Οι λόγοι που ξεκινήσαμε να κουβεντιάζουμε την έκθεση είναι ότι ανακαλύψαμε πράγματα μέσα από τη μελέτη που κάναμε για τη σειρά, τα οποία δεν πρέπει να χαθούν. Ο λόγος δεν είναι η λάμψη της επιτυχίας ή η ματαιοδοξία μας. Κινούμαστε με βάση τον θησαυρό της παράδοσης που ανακαλύψαμε και θέλουμε να τον μοιραστούμε. Είναι η επιθυμία μας ό,τι αγαπήσαμε από αυτή τη δουλειά να το κάνουμε κοινό και να μην μείνει μόνο πίσω από τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών. Ξεκινήσαμε, λοιπόν, από τα Χανιά, που είναι μια αγαπημένη πόλη για όλους μας και η πατρίδα του σκηνοθέτη και η αμέσως επόμενη έκθεση είναι στις 5 Νοεμβρίου στη Ρόδο. Από εκεί και πέρα υπάρχει εκφρασμένη επιθυμία του MEGA η έκθεση να πάει στην Αθήνα και να παρουσιαστεί σε πολύ μεγαλύτερη έκταση.
Το σεμινάριο σκηνογραφίας
Να σημειώσουμε ότι τα σεμινάρια με τον κ. Αντώνη Χαλκιά θα πραγματοποιηθούν αύριο, Παρασκευή 22 και το Σάββατο 23 Ιουλίου στο Εργαστήριο του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.indigoview.com
