Οι μακραίωνες και βαθιές συγγένειες της κρητικής με την κυπριακή λαϊκή παράδοση βρέθηκαν στο επίκεντρο του συνεδρίου με θέμα ´Ο λαϊκός πολιτισμός της Κύπρου και της Κρήτης´, που ολοκληρώνεται αύριο, Κυριακή, στο κτήριο της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών στον Πύργο Αλικιανού Χανίων.
Eθιμα και λαϊκές τελετουργίες που συνοδεύουν σημαντικές στιγμές της κοινωνικής ζωής, όπως ο γάμος ή ακόμα και πρακτικές που έχουν εξαλειφθεί στη σύγχρονη εποχή, όπως η μαγεία και τα ξόρκια, συγκροτούν, μεταξύ άλλων, τον κοινό τόπο των παραδοσιακών κοινωνιών των δύο νησιών, γεγονός που καταδεικνύει την πολιτισμική και ιστορική τους συνάφεια.
Τα παραπάνω αποτέλεσαν, μεταξύ άλλων, αντικείμενα επιστημονικών εισηγήσεων που πραγματοποιήθηκαν στο συνέδριο που διοργανώνει η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών – Ίδρυμα Καψωμένου σε συνεργασία με τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας, την Περιφέρεια Κρήτης, τον Δήμο Πλατανιά, το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Εργαστήριο Μελέτης Γλώσσας και Λογοτεχνίας στην Εκπαίδευση.
Ο ΓΑΜΟΣ
Η κα Καλλιόπη Πρωτοπαπά, μέλος της Ομάδας συγκρότησης του Αρχείου Προφορικής Παράδοσης του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών της Κύπρου αναφέρθηκε στις ομοιότητες που παρουσιάζουν τα έθιμα του παραδοσιακού γάμου στην Κύπρο και στην Κρήτη επισημαίνοντας παράλληλα ότι κοινά στοιχεία παρατηρούνται ακόμα με τα νησιά του Αιγαίου και τη Μικρά Ασία.
«Ένα πολύ χαρακτηριστικό κοινό στοιχείο αφορά το θέμα της προίκας», τόνισε και πρόσθεσε ότι τόσο στην Κρήτη όσο και στην Κύπρο στις πεδινές περιοχές παρατηρείται το φαινόμενο οι γαμπροί να έχουν την ακίνητη περιουσία και το σπίτι του ζευγαριού, ενώ οι νύφες την κινητή περιουσία. Το αντίθετο ακριβώς συναντάται σε ορεινές περιοχές των δύο νησιών, που οι άντρες αναγκάζονταν να φύγουν μακριά από το σπίτι για να δουλέψουν (τεχνίτες ή έμποροι), όπως στα νησιά του Αιγαίου όπου υπήρχαν πολλοί ναυτικοί.
Ομοιότητες παρατηρούνται ακόμα -όπως επεσήμανε η κα Πρωτοπαπά- και σε ό,τι αφορά τα προικοσύμφωνα και τους αρραβώνες στους οποίους έβαζαν μαντήλια -τα οποία τα έλεγαν σημάδι- ή στον περίφημο «λόγο» με τον οποίο παρακαμπτόταν ο αρραβώνας και προχωρούσαν γρήγορα σε γάμο.
ΞΟΡΚΙΑ ΚΑΙ ΜΑΓΕΙΕΣ
Η διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κύπρου, Σταματία Λαουμτζή μίλησε για «Τα φίλτρα, τα ξόρκια και τις μαγείες στην κυπριακή λαϊκή παράδοση», υπογραμμίζοντας αρχικά ότι οι παραδοσιακές κοινωνίες δομούνται πάνω σε μια κοινή αρχή. «Η αρχή αυτή είναι το καλό και το κακό, το φως και το σκοτάδι. Το ένα είναι το κάτοπτρο του άλλου», τόνισε και διευκρίνισε ότι η έννοια της μαγείας, που στη σύγχρονη κοινωνία έχει αρνητικό πρόσημο, στις παραδοσιακές κοινωνίες αντιμετωπιζόταν διαφορετικά. «Ο μάγος ήταν ένα ενεργό μέλος της κοινωνίας στο οποίο προσέτρεχαν οι άνθρωποι για να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένες καταστάσεις και γενικότερα για να βγάλουν ένα φόβο που είχαν μέσα τους», τόνισε και συμπλήρωσε ότι η μαγεία, το φίλτρο ή η βασκανία αποτελούσαν αναπόσπαστα μέρη των παραδοσιακών κοινωνιών, ενώ αντλούσαν στοιχεία από διαφορετικά πεδία της κοινωνικής ζωής όπως η θρησκεία ή ακόμα οι παγανιστικές παραδόσεις κ.λπ.
Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα η μαγεία τροφοδοτούσε πέρα από την καθημερινότητα, την καλλιτεχνική δημιουργία στην οποία συναντώνται διάφορα στοιχεία, ενώ -όπως επεσήμανε η κα Λαουμτζή- στοιχεία της λαϊκής παράδοσης που αφορούν τη μαγεία και τα ξόρκια αποτελούν κοινό τόπο στην Κρήτη και στην Κύπρο.
ΜΑΝΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ
Η πρώην ανώτερη ερευνήτρια του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών της Κύπρου, Θεοφανώ Κυπρή, μίλησε με θέμα «Έθιμα με μαντικό χαρακτήρα στη λαϊκή παράδοση της Κύπρου» υπογραμμίζοντας, μεταξύ άλλων: «Τα κυπριακά έθιμα έχουν άμεση σχέση με τα ελλαδικά. Σχεδόν για όλες τις περιπτώσεις που συναντάμε στην Ελλάδα τα αντίστοιχα υπάρχουν στην Κύπρο, τα οποία, όμως, μπορεί να διαφοροποιούνται λίγο ως προς τα μέσα που χρησιμοποιούν ή τις ημέρες που τελούνται, αλλά στη βάση τους έχουν το ίδιο ιδεολογικό περιεχόμενο».
Η κα Κυπρή σημείωσε ακόμα: «Οι πολιτισμικές καταβολές Κύπρου και Ελλάδας είναι κοινές, η αγωνία του ανθρώπου είναι κοινή, οι δεισιδαιμονίες που ταλαιπωρούσαν τον λαϊκό άνθρωπο είναι κοινές όπως και η προσπάθεια του ανθρώπου να γνωρίσει το μέλλον και τη ζωή του» και συμπλήρωσε ότι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μαντικού εθίμου από τα πολλά που είναι κοινά σε Κύπρο και Κρήτη είναι αυτό του Κλήδονα με τη διαφορά ότι στην Κύπρο αντί να γίνεται στη γιορτή του Αγίου Ιωάννη πραγματοποιείται στις αρχές Μαΐου.
Καταλήγοντας η κα Κυπρή επεσήμανε τη σημασία που έχει η διοργάνωση του συνεδρίου, ώστε να έρθουν στην επιφάνεια οι κοινές πολιτιστικές λαϊκές παραδόσεις της Κρήτης και της Κύπρου, ενώ συνεχάρει τους διοργανωτές και ιδιαίτερα τον Ερατοσθένη Καψωμένο ο οποίος αποτελεί -όπως είπε χαρακτηριστικά- την «ψυχή του συνεδρίου».
