´Με τον Μιχάλη Κακογιάννη είχαμε πάντοτε καλή συνεργασία γιατί είχαμε το ίδιο βλέμμα. Το σενάριο ήταν γραμμένο
σε εικόνες, όχι σε σκηνές´.
Με αυτά τα λόγια, ο 84χρονος οπερατέρ Γουόλτερ Λάσαλι, ο οποίος ήρθε πρώτη φορά στην Ελλάδα ύστερα από πρόσκληση του Μιχάλη Κακογιάννη με τον οποίο γύρισε έξι ταινίες, μιλάει για τη γνωριμία του με τον μεγάλο σκηνοθέτη που ´έφυγε´ προχθές από τη ζωή.
Παράλληλα, φέρνει στον νου αναμνήσεις από τα γυρίσματα του ´Ζορμπά´ (1964) και άλλων ταινιών όπως την ´Ηλέκτρα´, την οποία θεωρεί ως την καλύτερή του.
Στα Χανιά πρωτοήρθε λόγω του ´Ζορμπά´. Στον Σταυρό Ακρωτηρίου, όπου έγιναν γυρίσματα, κατοικεί μόνιμα από τότε που πήρε σύνταξη: Τα τελευταία δεκατρία χρόνια. Σε ταβέρνα, απέναντι από την παραλία στην οποία έγιναν τα γυρίσματα, έχει δώσει το Οσκαρ φωτογραφίας με το οποίο βραβεύτηκε για τον ´Ζορμπά´.
Ο Γουόλτερ Λάσαλι γεννήθηκε στο Βερολίνο τον Ιούλιο του 1926, ενώ μετανάστευσε στην Αγγλία με την οικογένειά του.
´Ηρθα -μας λέει- στην Ελλάδα πρώτη φορά το 1955. Με είχε καλέσει ο Μιχάλης Κακογιάννης χωρίς να με έχει δει, χωρίς να με γνωρίζει. Ηταν μετά από κάποια συνάντηση που είχε με τον Λίντσεϊ Αντερσον στις Κάνες όταν ο Κακογιάννης είχε πάει τη “Στέλλα” και ετοίμαζε το “Κορίτσι με τα μαύρα”. Ο ίδιος ο Λίντσεϊ Αντερσον του είπε: “Γιατί να μην πάρεις τον Γουόλτερ;”. Και έστειλε έναν άνθρωπο στο Λονδίνο, κάναμε ένα απλό συμβόλαιο και ήρθα έτσι στην Ελλάδα.
Τα τελευταία χρόνια που είμαι στην Κρήτη δεν είχε έρθει ο Μιχάλης Κακογιάννης και δεν τον είχα δει. Η τελευταία φορά που είχαμε μιλήσει στην Αθήνα ήταν πριν τρία – τέσσερα χρόνια. Από ένα κανάλι είχαν ζητήσει από τον Κακογιάννη να έρθει στην Υδρα, στα μέρη του γυρίσματος της ταινίας: “Το κορίτσι με τα μαύρα”. Ο Κακογιάννης δεν αισθανόταν τόσο καλά και τότε και μου είπε: “Ελα Γουόλτερ να πας εσύ”. Αλλά μετά από αυτό δεν είχαμε επαφή´.
-Πώς ήταν γενικότερα η συνεργασία σας;
´Με τον Μιχάλη Κακογιάννη είχαμε πάντοτε καλή συνεργασία γιατί είχαμε το ίδιο βλέμμα. Το σενάριο ήταν γραμμένο σε εικόνες, όχι σε σκηνές. Είχε τόσο καλή περιγραφή που μπορούσα να φανταστώ τις εικόνες έχει υπόψη του´.
Ο κ. Λάσαλι γύρισε έξι ταινίες με τον Μιχάλη Κακογιάννη αλλά επιθυμεί να αναφερθεί στις πέντε πρώτες και όχι στην έκτη. Οι πέντε αυτές ταινίες είναι: “Κορίτσι με τα μαύρα”, “Το τελευταίο ψέμα”, “Ρόικα”, “Ηλέκτρα” και “Ζορμπάς”.
´Είχε -θυμάται- ο Κακογιάννης πολύ ταλέντο και ήξερε από την αρχή ακριβώς τι ήθελε. Το σενάριο ήταν γραμμένο σε πλάνα που συμβαίνει σπάνια. Δεν έχω δει άλλο τέτοιο σενάριο. Συνήθως τα σενάρια είναι γραμμένα σε σκηνές´.
ΕΓΧΡΩΜΟΣ Ή ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ;
Οταν έφτασε η ώρα των γυρισμάτων του Ζορμπά έγινε συζήτηση για το αν θα ήταν ασπρόμαυρη η ταινία όπως ήθελε ο κ. Λάσαλι ή έγχρωμη όπως πρότεινε ο Αντονι Κουίν.
Οπως μας λέει ο κ. Λάσαλι:
´Οταν έφτασε η ώρα του “Ζορμπά”, που ήταν η πέμπτη ταινία, δεν υπήρχε ανάγκη από συζήτηση γιατί ξέραμε όλοι πώς θα γίνει. Εμείς προτείναμε τον Αντονι Κουίν. Και ο Κακογιάννης συμφώνησε και πήγε στην Αμερική και τον έφερε. Αλλά, λίγες εβδομάδες πριν από το γύρισμα, ήρθε ο Κουίν και είπε στον Κακογιάννη: “Δεν θα ήταν καλύτερα να γυρίσουμε την ταινία έγχρωμη;”. Και εγώ ήμουν 100% αντίθετος. Και είπα ότι ποτέ δεν θα την έκανα έγχρωμη γιατί αυτή η ταινία έπρεπε να γίνει ασπρόμαυρη. Και εκείνη τη χρονιά -1964- ήταν ακόμα δυνατόν να επιμένεις στο μαυρόασπρο, το οποίο τελείωσε δύο χρόνια μετά. Το γύρισμα κράτησε δεκαέξι εβδομάδες. Και τις πέντε από τις δεκαέξι είμασταν στον Σταυρό. Τα υπόλοιπα γυρίσματα έγιναν στο παλιό λιμάνι. Ολες οι σκηνές που υποτίθεται ότι είναι στον Πειραιά, είναι στο παλιό λιμάνι των Χανίων. Το εσωτερικό της καμπάνας ήταν στα Νεώρια του παλιού λιμανιού´.
-Γιατί είσαστε υπέρ του ασπρόμαυρου φιλμ;
´Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το καταλάβεις. Δεν μπορεί να εξηγηθεί.
Η “Ηλέκτρα” που ήταν καλύτερη από τον “Ζορμπά”, γυρίστηκε τρία χρόνια πριν από τον Ζορμπά. Είναι η καλύτερη ταινία από τις ταινίες που έχω κάνει. Και έχω κάνει εβδομήντα μεγάλες ταινίες. Νομίζω ότι είναι και η καλύτερη του Κακογιάννη. Αυτή δεν μπορείς να τη φανταστείς έγχρωμη. Στο έγχρωμο είναι όλα δεδομένα. Τα δέντρα είναι πράσινα, ο ουρανός είναι μπλέ. Δεν μπορείς να το αλλάξεις´.
ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
Τριάντα περίπου χρόνια μετά ο κ. Λάσαλι, συνταξιούχος πλέον, επέστρεψε στον Σταυρό. ´Πολύ μετά αποφάσισα να μείνω στην Κρήτη. Για σύνταξη ήρθα εδώ. Τριάντα χρόνια μετά. Μ´ άρεσε η Κρήτη από την πρώτη στιγμή και μ´ αρέσει ακόμα.
Το Οσκαρ το είχα δώσει σε μια ταβέρνα στον Σταυρό, ακριβώς απέναντι από το σημείο που έγινε το γύρισμα. Είχα σκεφτεί: Γιατί να μείνει σε ένα ράφι στο σπίτι και όχι στο σημείο αυτό του οποίου είναι μέρος; Η ιδέα ήταν ωραία και ρομαντική, όχι όμως πρακτική. Γιατί αυτό το Οσκαρ δεν ήταν σε θήκη. Ηταν δίπλα στο ταμείο. Και το άγγιζαν χιλιάδες άτομα και το φωτογράφιζαν. Και έφυγε όλο το? χρυσό γιατί δεν ήταν φτιαγμένο για να το αγγίξουν χίλια άτομα. Η κυρία Μαρία από την ταβέρνα “Χριστιάνα” το έστειλε στην Αθήνα και τώρα είναι αποκατεστημένο και ωραίο, αλλά σε θήκη στην ταβέρνα´.
