Ο Βάμος σήμερα αλλά και στο παρελθόν

Από το χθεσινό μας οδοιπορικό στον Βάμο -τη μικρή ιστορική κωμόπολη- άλλοτε πρωτεύουσα της επαρχίας Αποκορώνου Χανίων και πιο παλιά του Νομού Σφακίων, καταγράψαμε χρήσιμα ιστορικά στοιχεία από το μακρινό παρελθόν μέχρι και τις μέρες μας.
Σήμερα ο Βάμος δεν είναι πρωτεύουσα, αλλά αποτελεί μια ξεχωριστή ομορφιά για τον Αποκόρωνα καθόσον η τοποθεσία που είναι κτισμένος, σε υψόμετρο 190 μ., του παρέχει θαυμάσια θέα στα Λευκά Ορη και την γύρω περιοχή κάνοντάς τον προτιμητέο σε χιλιάδες επισκέπτες. Η απόσταση για όσους έρχονται από τα Χανιά είναι μόνο 25 χιλιόμετρα και μπορούν να χρησιμοποιήσουν εναλλακτικές άνετες διαδρομές πρόσβασης. Οι επισκέπτες του Βάμου μπορούν να διανυκτερεύσουν σε πολυτελέστατα όπως και απλά παραδοσιακά τουριστικά καταλύματα, να γευτούν τις νοστιμιές των φαγητών σε ταβέρνες και ν? απολαύσουν τον καφέ τους ακόμα και σε παραδοσιακά καφενεία. Περπατώντας στα γραφικά λιθόστρωτα δρομάκια θαυμάσαμε τις αναπαλαιώσεις παλιών κτηρίων αλλά και την κατασκευή καινούργιων κτισμάτων στο παραδοσιακό χρώμα. Τα λουλούδια ευωδιάζουν όλη την κωμόπολη και δίνουν ένα ξεχωριστό νόημα στον επισκέπτη που τα βλέπει σε διάφορες συνθέσεις στις αυλές και στα μπαλκόνια όλων των οικιών. Οι φωτογραφίες που τραβήξαμε άλλωστε μαρτυρούν από μόνες τους το μεγαλείο της Φύσης παντρεμένο με την παράδοση όπως για παράδειγμα αποτελεί η νοικοκυρεμένη όμορφη αυλή της κας Διαμάντως Βολάνη, που μας είπε: ´Ετσι είναι όλος ο Βάμος, γεμάτος λουλούδια που συνθέτουν μια ξεχωριστή ομορφιά στην όλη εικόνα που δίνει ο τόπος μας με τα παλιά αρχοντικά που έχουν ανακαινισθεί. Μα δεν είναι μόνο αυτά που προσελκύουν τον κόσμο. Το πιο βασικό είναι ότι οι άνθρωποι εδώ έχουν αποκτήσει μια κληρονομική – να το πω έτσι – συνήθεια και είναι υπερβολικά φιλόξενοι νοικοκύρηδες και καλοσυνάτοι´.  
Σε μια άλλη γειτονιά συναντήσαμε έναν ηλικιωμένο άνθρωπο, τον κ. Μενέλαο Κατσουλάκη για να μας πληροφορήσει ιστορικά στοιχεία από το μακρινό παρελθόν μέχρι σήμερα και να μας δείξει ένα ιδιαίτερα πλούσιο καλλιτεχνικό αρχείο από διάφορα σκίτσα, που ο ίδιος έχει ζωγραφίσει απεικονίζοντας το παρελθόν και το σήμερα στον τόπο που γεννήθηκε.  
´Γεννήθηκα εδώ το 1924 και παρέμεινα στον Βάμο μέχρι σήμερα έχοντας αποκτήσει με την μακαρίτισσα τη σύζυγό μου Καλλιόπη μια ωραία οικογένεια με τρία παιδιά, δύο αγόρια και ένα κορίτσι. Σήμερα είμαι παππούς με 5 εγγόνια. Από μικρός είχα έμφυτη κλίση στην καλλιτεχνία και μ? άρεσε να σχεδιάζω. Τελείωσα το Γυμνάσιο εκείνα τα χρόνια και θα μπορούσα να είχα τακτοποιηθεί στο Δημόσιο και να απολάμβανα μια καλή σύνταξη τώρα και όχι του ΤΕΒΕ, που παίρνω από μια μικρή επιχείρηση ψιλικών που είχα, αλλά, αιτία ήταν τα φρονήματά μου που δεν άρεσαν στους κυβερνώντες? Τέλος πάντων, αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Να μιλήσουμε καλύτερα για την πλούσια ιστορία του Βάμου, την οποία απεικονίζω με τον χρωστήρα μου σε πολλά έργα. Δεν είμαι επαγγελματίας σκιτσογράφος και δεν υπήρξα ποτέ. Πάντα χάριζα και συνεχίζω να χαρίζω τα έργα μου σε συγγενείς, φίλους, χωριανούς μα και σε πολλούς επισκέπτες μας. Ενας από τους δύο χριστιανούς πασάδες της Κρήτης, ο Γιάννης Σάββας πασάς επέλεξε τον Βάμο για πρωτεύουσα του τότε Νομού Σφακίων, με επαρχίες, Σφακίων Αποκορώνου και Αγίου Βασιλείου έχοντας προοπτική την ανάπτυξή του ως πρωτεύουσα. Στη δεκαετία του 1890, μέσα στην οποία τοποθετούνται τα γεγονότα, οι αλλαγές στον χώρο και στην κοινωνία του Βάμου ήταν ορατές, αναφέρει μέσα σε παλαιότερο δημοσίευμα του στα «Χ.Ν.» ο κ. Μιχάλης Ανδριανάκης και το κρατώ στο αρχείο μου. Ο οικισμός, λοιπόν, αυτός έχει πάψει πια να είναι ένα μικρό χωριό και έχει εξελιχθεί σε μια ζωντανή κωμόπολη. Ψηλά εκεί που είναι σήμερα το Γυμνάσιο, κυριαρχεί ο όγκος του Διοικητηρίου, ένα τυπικό διώροφο, δημόσιο κτήριο της οθωμανικής αυτοκρατορίας με κάποια στοιχεία εκλεκτισμού και τα υπόλοιπα κτίσματα των δημοσίων και των δικαστικών Υπηρεσιών.
Από το Διοικητήριο που αποτελούσε μόνιμο στόχο των ντόπιων ως σύμβολο της σκλαβιάς, σώθηκαν μερικοί τοίχοι βόρεια του Γυμνασίου και η τεράστια θολωτή στέρνα στην αυλή του. Στα δημόσια, αλλά και σε πολλά ιδιωτικά κτήρια επικρατεί το νεοκλασικό αρχιτεκτονικό στοιχείο με κάποια στοιχεία από τον οθωμανικό σχεδιασμό? Με την πολιορκία του Βάμου, τον Μάιο του 1896 και την καταστροφή των κρατικών κτηρίων, καταλύεται ουσιαστικά στην περιοχή και η τουρκική εξουσία, η οποία εξάλλου δεν είχε εδραιωθεί ποτέ. Τα επαναστατικά γεγονότα του 1897 και η ευτυχής για την Κρήτη εξέλιξή τους δε θα επιτρέψει την ανασύσταση στον Νομό Σφακίων του οθωμανικού κρατικού μηχανισμού. Ο Βάμος θα γνωρίσει στα χρόνια που θα ακολουθήσουν μέχρι το 1913, οπότε καταργείται ο Νομός Σφακίων, μια ακόμη πιο έντονη ανάπτυξη χωρίς καν την παρουσία των ελάχιστων ντόπιων μουσουλμάνων, που υπήρχαν πριν από τα γεγονότα, οι οποίοι και υποχρεώνονται να μετακινηθούν στην πόλη?´, υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, ο κ. Μενέλαος Κατσουλάκης.