Η σημασία του λίπους στη διατροφή

Γράφει η Χριστίνα Μακρατζάκη*
Το λίπος αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θρεπτικά συστατικά. Οι Διεθνείς Συστάσεις στο πλαίσιο της υγιεινής διατροφής προτείνουν μείωσή του. Εχει υψηλό θερμιδικό περιεχόμενο αφού δίνει 9kcal/gr σε αντίθεση με τις πρωτεΐνες και τους υδατάνθρακες που δίνουν 4kcal/gr. Επίσης είναι το μακροθρεπτικό συστατικό που σχετίζεται με πληθώρα  ασθενειών.
Τι γίνεται όμως με την Κρητική Διατροφή που αποτελεί πια πρότυπο διατροφής και ουσιαστικά υποστηρίζει το ελαιόλαδο. Τελικά πρέπει ή όχι να καταναλώνουμε λίπος. Αν ναι, ποια κατηγορία και σε τι ποσότητα;  
Για αρχή πρέπει να αναφερθεί ότι το λίπος αποτελεί απαραίτητο κομμάτι της διατροφής μας. Μια από τις σημαντικότερες χρήσεις του είναι ως πηγή ενέργειας. Πέρα από αυτό, τα διατροφικά λίπη βοηθούν στην απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών A, D, E, K, που προσλαμβάνονται από τις τροφές. Το λίπος επίσης αποτελεί συστατικό των κυτταρικών μεμβρανών και παίζει σημαντικό ρόλο στη δομή και στο λειτουργικό ρόλο του κυττάρου. Η χοληστερίνη επίσης είναι συστατικό των κυτταρικών μεμβρανών και πρόδρομη ένωση των στεροειδών ορμονών (τεστοστερόνη κα), και της βιταμίνης D.  
Δύο επίσης λιπαρά οξέα, το λινολεϊκό και α-λινολενικό, ονομάζονται απαραίτητα λιπαρά οξέα, επειδή δεν μπορούν να σχηματιστούν από τον οργανισμό και πρέπει ο άνθρωπος, αναγκαστικά να τα πάρει με τη διατροφή. Ελλειψη αυτών των απαραίτητων λιπαρών οξέων έχει συσχετισθεί με δερματικά προβλήματα,  μείωση του ρυθμού ανάπτυξης, και βλάβη στο σύστημα αναπαραγωγής. Γενικά όμως είναι πολύ σπάνια γιατί τα συγκεκριμένα λιπαρά οξέα βρίσκονται σε πληθώρα τροφίμων.
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι το λίπος, τόσο το διατροφικό, όσο και το σωματικό, έχει σημαντικές λειτουργίες στον οργανισμό και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.
Ποιο όμως είναι το καλό λίπος; Τα λίπη σαν ομάδα έχουν διάφορες υποκατηγορίες, όπως τα λιπαρά οξέα (κορεσμένα, μονοακόρεστα, πολυακόρεστα, τρανς), τις στερόλες (χοληστερόλη), τις προσταγλαδίνες κ.ά..
Από όλα τα παραπάνω, τα λίπη που έχουν συνδεθεί αρνητικά με ασθένειες είναι τα κορεσμένα λιπαρά οξέα, τα τρανς και η χοληστερόλη. Οι πηγές τους βρίσκονται στους πίνακες 1, 2 και 3 αντίστοιχα. Η υπερκατανάλωση των λιπών έχει συνδεθεί με στεφανιαία νόσο, υπερχοληστερολαιμία, θρόμβωση, αθηρωμάτωση, υπέρταση, οξειδωτικό στρες και διάφορες μορφές καρκίνου.
Καλό είναι τα συγκεκριμένα τρόφιμα να μην βρίσκονται συχνά στο καθημερινό διαιτολόγιο. Ιδιαίτερη προσοχή θέλουν τα τρανς λιπαρά οξέα. Τα συγκεκριμένα λιπαρά μπορούν να προκαλέσουν χειρότερο κακό από τα κορεσμένα και τη διαιτητική χοληστερόλη.  
Αυτό που πρέπει να έχει στο μυαλό του ο κάθε καταναλωτής είναι ότι η υπερβολική κατανάλωση του λίπους οδηγεί σε παχυσαρκία με τις ακόλουθες επιπλοκές της. Η ημερήσια κατανάλωση σε λίπος δεν πρέπει να υπερβαίνει πάνω από το 35% των ημερήσιων θερμίδων.
Κάποιες συστάσεις είναι οι εξής:
• Αντικατάσταση του ζωικού λίπους με φυτικό.
• 3 – 4 φορές την εβδομάδα 1 χούφτα ξηρούς καρπούς.
• 2 φορές την εβδομάδα ψάρι.
Χρησιμοποιείστε ελαιόλαδο στο μαγείρεμα αλλά περιορίστε την ποσότητα. Ωμό είναι ακόμα καλύτερα.
• Ελένχετε τις ετικέτες των μαργαρινών, ιδιαίτερα αν αναγράφουν για τρανς λιπαρά οξέα.
*MSc Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Μέλος της Επιστημονικής Ομάδας ´Διατροφή´