Επιμέλεια: Μιχάλης Χατζηδάκης*
Πίτερ φαν Λάερ, Ο Μικροπωλητής, γύρω στα 1640, Ρώμη,
Galleria Nazionale
OΠίτερ φαν Λάερ καταγόταν από τις Κάτω Χώρες αλλά έζησε και έδρασε στην Ιταλία και πιο συγκεκριμένα στη Ρώμη, όπου και έμελλε να γνωρίσει τεράστια επιτυχία. Θα λάβει μάλιστα και το παρατσούκλι ´bamboccio´ = το άγαρμπο παιδί, με αποτέλεσμα οι ακόλουθοι της τεχνοτροπίας του να λάβουν με τη σειρά τους το χαρακτηρισμό ´bamboccianti´.
Τα θέματα που πραγματεύονταν οι ´bamboccianti´ ήταν πρωτόγονα και απλοϊκά, τα οποία ωστόσο έκαναν θραύση. Ενδεικτικό είναι και το παρόν έργο, φέρον τον τίτλο ´Ο μικροπωλητής´. Η σκηνή διαδραματίζεται σε έναν εξωτερικό χώρο, εν μέσω ενός λιτού, αρχιτεκτονικού σκηνικού. Η ιδέα της συναλλαγής που λαμβάνει χώρα ανάμεσα στους δύο άντρες είναι αυτή που προσδίδει αμεσότητα σε μια κατά τα άλλα καθημερινή, απλοϊκή σκηνή. Παρόλ’ αυτά ο Πίτερ φαν Λέερ και οι ακόλουθοί του θα γνωρίσουν ιδιαίτερη επιτυχία με αυτού του είδους τη θεματική, ενώ τα έργα αυτά όσο και αν φαίνεται παράδοξο καλούνταν να ανταποκριθούν στις αγοραστικές επιθυμίες πρωτίστως των εύρωστων κοινωνικών ομάδων. Πράγματι οι ευγενείς δεν περιφρονούσαν τα έργα αυτά αλλά αντίθετα ένιωθαν μια ιδιαίτερη έλξη από τη ρεαλιστική απόδοση των ηθογραφικών αυτών επεισοδίων από την καθημερινότητα, των δοσμένων με εξόχως ρεαλιστικό τρόπο. Ο αριστοκράτης του 17ου αιώνα δε σνόμπαρε τα έργα αυτά, καθώς αρεσκόταν να βλέπει μέσα τους κάτι οικείο από το δικό του κοινωνικό μικρόκοσμο. Το γούστο ενός συλλέκτη μπορεί να εστιάζει πρωτίστως στα ανώτερα εντός της ιεραρχίας των καλλιτεχνικών ειδών θέματα της αλληγορίας και της ιστορίας, αλλά το γεγονός αυτό δε φαίνεται να είχε εμποδίσει πολλούς αριστοκράτες φιλότεχνους της εποχής να προσθέσουν στις ιδιωτικές τους συλλογές και θέματα ηθογραφικά, τα οποία συμπλήρωναν τρόπον τινά την κοινωνική τους συνείδηση, φέρνοντας στο σαλόνι τους τον καθημερινό απλό κόσμο που σε μεγάλο βαθμό ζούσε σε μια σχέση εξάρτησης από αυτούς.
Τα έργα αυτού του είδους θα συνεχίζουν να γνωρίζουν άνθηση έως και το 19ο αιώνα και η αριστοκρατική τάξη είναι αυτή που ουσιαστικά επέβαλε τη διάδοσή τους.
Ιστορικός Τέχνης – Αρχαιολόγος Humboldt Universität zu Berlin
