Επιμέλεια:
Μιχάλης Χατζηδάκης*
lastjudgment1540@hotmail.com
280
Ραφαήλ (Raffaelo Sanzio),
Η Παναγία στην πολυθρόνα
(Madonna della Sedia), γύρω 1514,
Φλωρεντία, Palazzo Pitti
Aν υπάρχει μια θεματική κατά την περίοδο της Αναγέννησης που να αποτελεί το σήμα κατατεθέν της καλλιτεχνικής παραγωγής του μεγάλου Ραφαήλ, τότε αυτή αναμφίβολα περιλαμβάνει τις αναρίθμητες παραλλαγές του στο θέμα της Παναγίας με το Θείο Βρέφος και πολύ συχνά με τη διακριτική -όπως στην περίπτωσή μας- ή και πιο ενεργητική παρουσία του Ιωάννη Βαπτιστή. Ενα από τα αριστουργήματα αυτής της κατηγορίας έργων αποτελεί και το στολίδι της συλλογής του παλατιού Πίττι στη Φλωρεντία, η περίφημη Madonna della Sedia. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό έργο που καθηλώνει το θεατή με την αμεσότητα του και τον ψυχογραφικό τρόπο απόδοσης των χαρακτήρων.
Η νεαρή Παναγία με τα νεανικά χαρακτηριστικά και το αψεγάδιαστο, ροδαλό δέρμα μοιάζει εύθραυστη σαν αγγείο από πορσελάνη.
Εχοντας πάρει ένα σοβαρό, θλιμμένο ύφος καρφώνει με το βλοσυρό της βλέμμα το θεατή. Ο εύρωστος μικρός Χριστός με τα τροφαντά -κατά την πάγια τακτική του Ραφαήλ- κάτω άκρα αποδίδεται τρομαγμένος, σα να διαισθάνεται ενορατικά το επερχόμενο μαρτύριο και σπεύδει να βρει καταφύγιο στην αγκαλιά της μητέρας του, που με τη σειρά της ανταποκρίνεται με θέρμη στο κούρνιασμα του. Ο Βαπτιστής από την πλευρά του κοιτάει με βλέμμα που προδίδει ανησυχία προς την κατεύθυνση του ζευγαριού μητέρας – γιού. Εκείνο το στοιχείο ωστόσο που εντυπωσιάζει και καθιστά ευδιάκριτη την υψηλή καλλιτεχνική ποιότητα της σύλληψης του ζωγράφου από το Ουρμπίνο είναι τόσο η ικανότητά του στην απόδοση μιας χρωματικής καθαρότητας και λαμπρότητας, όσο και η αριστοτεχνική απόδοση του αβίαστου εναγκαλισμού μητέρας – γιού σε ένα χωροταξικό πλαίσιο δύσκολο καθότι περιορισμένο, όπου όμως ο θεατής σε καμία περίπτωση δεν αισθάνεται τις μορφές να ασφυκτιούν και να στριμώχνονται εντός του.
