Τα πολιτικό-κοινωνικό-οικονομικά δρώμενα των τελευταίων χρόνων και ιδιαίτερα των τελευταίων μηνών στην χώρα μας, έχουν προκαλέσει έναν ιδιαίτερα έντονο προβληματισμό σε πάρα πολλούς τομείς της κοινωνικής ζωής. Όλοι αγχωνόμαστε -και πολύ λογικά – για την εργασία μας, τον μισθό μας, τα δάνειά μας, την υγειονομική μας περίθαλψη αλλά για κάποιο λόγο ξεχνάμε εντελώς το πλήγμα που έχει δεχτεί ο τομέας της διατροφής.
Ως επαγγελματίας στον χώρο της διατροφής και συζητώντας μαζί με άλλους συναδέλφους, παρατηρούμε την εξής πρώτη αντίδραση ανάμεσα στους μη ενημερωμένους πολίτες, όταν ρωτούνται για την σχέση οικονομικής κρίσης και παχυσαρκίας: Τώρα που ο κόσμος δεν θα έχει λεφτά να φάει, θα αδυνατήσουν όλοι.
Δυστυχώς όμως οι έρευνες δείχνουν πολύ διαφορετικά αποτελέσματα!
Τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου 2 στις ΗΠΑ βρίσκονται ανάμεσα στις εθνικές μειονότητες και στις οικονομικά ασθενέστερες οικογένειες. Σε ατομικό επίπεδο τα ποσοστά παχυσαρκίας σχετίζονται με το χαμηλό εισόδημα, την χαμηλή μόρφωση, το επίπεδο των μελών της μειονότητας και την συχνότητα της φτώχειας. Μεταξύ των γυναικών, υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας παρατηρούνται στις γυναίκες με χαμηλό εισόδημα και χαμηλή μόρφωση. Η σχέση παχυσαρκίας και κοινωνικό-οικονομικής κατάστασης είναι λιγότερο σταθερή και αλληλένδετη στους άντρες. Σε επίπεδο περιβάλλοντος, τα ποσοστά παχυσαρκίας είναι υψηλότερα στις χαμηλού εισοδήματος γειτονιές και στις επαρχίες. Αν και η παχυσαρκία δείχνει να αυξάνεται σταδιακά και στα δύο φύλα, σε όλες τις ηλικίες, σε όλες τις φυλές, σε όλα τα μορφωτικά επίπεδα, οι υψηλότεροι ρυθμοί παρουσιάζονται στις λιγότερο ευνοημένες ομάδες. Οι εθνικές μειονότητες και τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα έχουν καθαρό πρόβλημα όταν τίθεται θέμα υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συνηθειών. Τα υγιεινά τρόφιμα κοστίζουν αρκετά περισσότερο συγκριτικά με τα θερμιδογόνα, λιπαρά, πλούσια σε ζάχαρη προϊόντα. Ερευνες έχουν δείξει ότι οι χαμηλά κοινωνικό-οικονομικά τάξεις επιλέγουν κυρίως τους χώρους έτοιμου φαγητού, τα φτηνά τρόφιμα και δεν ασκούνται ιδιαίτερα. Αντίθετα, τα πιο εύπορα άτομα έχουν την δυνατότητα να επιλέγουν πιο θρεπτικά τρόφιμα και να ασκούνται περισσότερο. Η χαμηλού κόστους διατροφή τελικά φαίνεται ότι αποτελεί έναν από τους παράγοντες παχυσαρκίας. Όσον αφορά τα αίτια της παχυσαρκίας, έχει δοθεί τεράστια έμφαση στα γονίδια, τη φυσιολογία, την εθνικότητα, την προσωπική ευθύνη και την ελευθερία της επιλογής. Κάποια άτομα που ασχολούνται με την Δημόσια Υγεία στην Αμερική, υποστηρίζουν ότι οι περισσότεροι Αμερικάνοι μπορούν να ακολουθήσουν ένα υγιεινό τρόπο διατροφής αλλά είναι επιλογή τους να μην το κάνουν. Η έμφαση έχει δοθεί κυρίως σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες και στην ετοιμότητα για αλλαγή. Σε όλο αυτό υπάρχει μια ανείπωτη υπόθεση ότι τα υγιεινά τρόφιμα είναι οικονομικά και ότι όλα τα Αμερικάνικα νοικοκυριά έχουν πρόσβαση σε αυτά, παρόλο το εισόδημα.
Είναι καιρός πια να αναφερθεί ότι η παχυσαρκία είναι οικονομικό ζήτημα
Η απότομη αύξηση των τιμών στα τρόφιμα τελευταία, έδειξε, ότι η υγιεινή διατροφή δεν είναι απλά ένα θέμα επιλογής. Είναι και θέμα οικονομικής ευχέρειας. Οι διατροφικές επιλογές βασίζονται κυρίως στην γεύση και το κόστος και λιγότερο στη θρεπτικότητα και την ποικιλία. Τα επεξεργασμένα δημητριακά, τα πρόσθετα σάκχαρα και τα λίπη είναι πολύ πιο γευστικά, και πιο οικονομικά. Από την άλλη πλευρά όμως τα χαμηλού κόστος τρόφιμα και οι οικονομικές δίαιτες περιέχουν αρκετές θερμίδες αλλά είναι ελάχιστα θρεπτικές. Το χαμηλό κόστος και η γευστικότητα των θερμιδογόνων τροφίμων, μαζί με την εύκολη πρόσβαση σε τέτοια τρόφιμα μπορεί να εξηγήσει γιατί τα υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας βρίσκονται ανάμεσα στις λιγότερα ευνοημένες τάξεις. Η αγροτική ανάπτυξη και η πρόοδος στην τεχνολογία τροφίμων έχει οδηγήσει, τα υψηλά σε θερμίδες τρόφιμα να είναι προσβάσιμα σε πολύ χαμηλή τιμή.
Τα λίπη, τα έλαια, τα επεξεργασμένα δημητριακά, οι πατάτες και τα όσπρια, δίνουν ενέργεια με πολύ χαμηλό κόστος.
Τα ξηρά τρόφιμα είναι αρκετά πιο οικονομικά συγκριτικά με τα ευαλλοίωτα όπως το κρέας, το ψάρι, τα γαλακτοκομικά.
Η επιλογή επεξεργασμένων δημητριακών, πρόσθετων σακχάρων, φυτικών λιπών, μπορεί να υποδεικνύει μία στρατηγική περιορισμού των εξόδων. Φαίνεται ότι η μείωση των εξόδων στο φαγητό σχετίζεται με αύξηση της παχυσαρκίας.
Τι μπορεί να γίνει όμως σε όλη αυτήν την κατάσταση;
? Αν το σκεφτούμε οικονομικά, πρέπει να έχουμε στα υπόψη ότι η παχυσαρκία και οι συνέπειές της κοστίζουν υπερβολικά στα ταμεία υγείας όλων των κρατών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι τα έξοδα λόγω παχυσαρκίας αποτελούν το 2-7% των συνολικών εξόδων για την υγεία παγκοσμίως. Και σε ατομικό επίπεδο είναι πολύ προτιμότερο να φροντίζει ο καθένας να βρίσκεται σε ένα υγιές βάρος και να κοιτάζει να καλύπτει θρεπτικά τον οργανισμό του, παρά να του δίνει κενές θερμίδες, χωρίς τίποτα άλλο και να αυξάνει τις πιθανότητες για παχυσαρκία, διαβήτη και καρδιά. Η πρόληψη κοστίζει πολύ λιγότερο από την θεραπεία και δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει.
? Στην Κρήτη τα ποσοστά παχυσαρκίας και καρδιοπαθειών εμφανίστηκαν όταν ο κόσμος ξέχασε την κρητική διατροφή. Το ?60 που έγινε η μελέτη των Εφτά χωρών, ο κόσμος, παρόλο που δεν είχε την τρομερή οικονομική ευχέρεια, ήταν απίστευτα υγιής. Καιρός πια να ξαναεπιστρέψουμε στην κρητική διατροφή. Ζούμε σε ένα ευλογημένο μέρος, όπου η πλειοψηφία από εμάς έχει από ένα μικρό χωράφι, ή τουλάχιστον έναν συγγενή που να ασχολείται με τα αγροτικά. Οπότε, ας περιορίσουμε τις πίτσες και τα σουβλάκια και ας ξαναθυμηθούμε τα όσπρια, τα φρούτα, τα λαχανικά, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τον ξινόχοντρο, τα ψάρια, τις μικροποσότητες γαλακτοκομικών, το κοτόπουλο, το κουνελάκι, και φυσικά το ελαιόλαδο. Δεν έχουμε τόσο έντονο το πρόβλημα άλλων περιοχών όπως η Αθήνα ή η Θεσσαλονίκη, όπου πρέπει συνεχώς να ψωνίζουμε τα τρόφιμά μας, και καθίσταται αναγκαίο να αναφερθεί σοβαρά το θέμα των τιμών. Εδώ στα Χανιά, ένα κομμάτι γης, το έχουμε οι περισσότεροι από εμάς. Καιρός λοιπόν όσοι δεν το έχουμε αξιοποιήσει να το αξιοποιήσουμε. Αυτό θα βοηθήσει και οικονομικά τον καθένα μας αλλά και σωματικά ως φυσική δραστηριότητα. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι το θέμα της τιμής των υγιεινών τροφίμων δεν συνεχίζει να παραμένει ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, το οποίο απαιτεί άμεση αντιμετώπιση.
? Μην ξεχνάμε την άσκηση. Δεν είναι απαραίτητο να κλειστούμε σε κάποιον χώρο. Είναι πολύ εύκολο να τρέχουμε στην ύπαιθρο, στο στάδιο, στο πάρκο. Αντί για αυτοκίνητο, μηχανάκι, ασανσέρ -το οποίο σημαίνει κόστος λόγω των καυσίμων- ας χρησιμοποιήσουμε το ποδήλατο, το περπάτημα ή τις σκάλες
Επίλογος
Η σημερινή εποχή δεν είναι εύκολη για κανέναν από εμάς. Το οικονομικό ζήτημα είναι στο μυαλό όλων μας. Μένοντας όμως υγιείς, γλιτώνουμε από επιπλέον προβλήματα. Υιοθετώντας και διατηρώντας έναν σωστό και υγιή τρόπο ζωής, προλαμβάνουμε ένα σωρό ασθένειες που θα μας φορτώσουν ένα επιπλέον άγχος, στο ήδη υπάρχον.
Μακρατζάκη Χριστίνα
MSc Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Μέλος της Επιστημονικής Ομάδας ´Διατροφή´
