Στις 27 του Σεπτέµβρη συµπληρώνονται 83 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ, του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, που συσπείρωσε τη µεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού και µε την καθοδήγηση του ΚΚΕ οργάνωσε την αντίσταση του λαού µας ενάντια στο γερµανικό φασισµό.
Όταν τα στρατεύµατα της Γερµανίας, της Ιταλίας και της Βουλγαρίας κατέκτησαν την Ελλάδα και οι Γερµανοί µπήκαν στην Αθήνα (27 Απρίλη 1941), οι κοµµουνιστές που δραπέτευσαν από τους τόπους εξορίας, όπου τους κρατούσε η κυβέρνηση Μεταξά, καθώς και άλλοι, που δρούσαν στην παρανοµία, έσπευσαν να ανασυγκροτήσουν το ΚΚΕ και να οργανώσουν την Αντίσταση κατά των κατακτητών.
Στις 31 Οκτώβρη 1940 το (πρώτο) «ανοιχτό γράµµα προς τον ελληνικό λαό» του Νίκου Ζαχαριάδη, Γενικού Γραµµατέα της ΚΕ του ΚΚΕ, από τα µπουντρούµια της Κρατικής Ασφάλειας, χάραξε τη γραµµή της πάλης στον ελληνοϊταλικό πόλεµο. Το πρώτο ανοιχτό γράµµα δηµοσιεύτηκε στις 2 Νοέµβρη 1940 και ανάµεσα σε άλλα, καλούσε «(…) ∆ίπλα στο κύριο µέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ. (…) Έπαθλο για τον εργαζόµενο λαό και επιστέγασµα για το σηµερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, µια καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, λυτρωµένη από κάθε ξένη ιµπεριαλιστική εξάρτηση, µ’ έναν πραγµατικά παλλαϊκό πολιτισµό (…)».
Στη γραµµή του «ανοιχτού γράµµατος» κινήθηκε στη συνέχεια η δράση του ΕΑΜ.
Το ΚΚΕ είχε βγει βαριά χτυπηµένο από τη βασιλοµεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936. Η Κρατική Ασφάλεια µπόρεσε να συγκροτήσει τη χαφιέδικη «Προσωρινή ∆ιοίκηση» σε ρόλο καθοδηγητικού οργάνου του Κόµµατος, που εξέδιδε τον κατευθυνόµενο «Ριζοσπάστη».
Στο ίδιο διάστηµα, µε πρωτοβουλία στελεχών του ΚΚΕ, είχε συγκροτηθεί η «Παλιά Κεντρική Επιτροπή», που λειτουργούσε ως καθοδηγητικό όργανο του Κόµµατος.
Το ΚΚΕ είχε στερηθεί τις σηµαντικές υπηρεσίες εκατοντάδων στελεχών του, που η κυβέρνηση Μεταξά παρέδωσε στους Γερµανούς, καθώς και του Γενικού Γραµµατέα της ΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, που επίσης τον παρέδωσε στην Γκεστάπο και αυτή τον έστειλε στο στρατόπεδο Νταχάου. Μπόρεσε ωστόσο να ξεπεράσει τις δυσκολίες και σε πολύ λίγο χρόνο µετατράπηκε σε ισχυρό και µαζικό Κόµµα.
Την 1η του Ιούλη 1941, συγκροτείται η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ και συνέρχεται η 6η Ολοµέλειά της. Το θέµα της συζήτησης ήταν: «Η τρέχουσα στιγµή και τα καθήκοντα των Ελλήνων κοµµουνιστών – έκκληση προς τα µέλη του ΚΚΕ».
Πράγµατι, τα αποτελέσµατα της δράσης του ΚΚΕ µε βάση αυτήν την απόφαση δεν άργησαν να ‘ρθουν. Άλλωστε, η λαϊκή πάλη για την απελευθέρωση είχε ήδη αρχίσει να οργανώνεται πριν την Ολοµέλεια, µε πρωτοβουλίες που έπαιρναν κατά περιοχές οι κοµµουνιστές. Το ζητούµενο ήταν να πάρει πανελλαδικά χαρακτηριστικά, να καθοδηγηθεί κεντρικά, να αποκτήσει ενιαίο προσανατολισµό, να γίνει πιο αποτελεσµατική.
Ήδη, από το Μάη – Ιούνη, ακόµη, του ‘41, είχαν δηµιουργηθεί πλατιές εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις: Στη Μακεδονία η οργάνωση «Ελευθερία», στην Ήπειρο το «Πατριωτικό Μέτωπο», στην Καλαµάτα η «Νέα Φιλική Εταιρεία», στον Πύργο το «Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο» κ.ο.κ. Η πρώτη, όµως, πανελλαδική εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση ήταν η ΕΘΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, που ιδρύθηκε στην Αθήνα στις 28 του Μάη του 1941.
Με πρωτοβουλία του ΚΚΕ αµέσως µετά την έναρξη της Κατοχής, δηµιουργήθηκαν το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ – 16 Αυγούστου 1941).
Στις 27 Σεπτέµβρη του 1941 πραγµατοποιήθηκε η ιδρυτική σύσκεψη του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου µε τη συµµετοχή του ΚΚΕ, του Σοσιαλιστικού Κόµµατος Ελλάδας (ΣΚΕ), του κόµµατος της Ένωσης Λαϊκής ∆ηµοκρατίας (ΕΛ∆), του Αγροτικού Κόµµατος Ελλάδας (ΑΚΕ).
Το Νοέµβρη του 1941, ο Θανάσης Κλάρας (µετέπειτα Άρης Βελουχιώτης) φεύγει από την Αθήνα για τη Ρούµελη µε αποστολή της ΚΕ του ΚΚΕ να ερευνήσει τις δυνατότητες οργάνωσης του ένοπλου αγώνα. Το ∆εκέµβρη ο Κλάρας επέστρεψε και κατέθεσε θετική, ως προς το θέµα, έκθεση στην ΚΕ. Στις αρχές Γενάρη του 1942, συνήλθε η ΚΕ του ΚΚΕ και αποφάσισε την ίδρυση πανελλαδικού απελευθερωτικού στρατού. Στο πλαίσιο αυτής της απόφασης, στις 2 Φλεβάρη του 1942, πραγµατοποιήθηκε η ιδρυτική σύσκεψη του ΕΛΑΣ.
Στις 16 Φλεβάρη του 1942 ιδρύεται ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), το ένοπλο τµήµα του ΕΑΜ. Ήδη, από το καλοκαίρι του ‘41, κοµµουνιστές και άλλοι πατριώτες συγκροτούν ένοπλες αντιστασιακές οµάδες και αντάρτικα τµήµατα σε διάφορα µέρη της χώρας µε απόφαση του Κόµµατος, αλλά η ενοποίησή τους ήταν βασικό ζήτηµα για τη συγκρότηση λαϊκού στρατού ικανού να κατευθύνει ενιαία την ένοπλη πάλη κατά των Γερµανών κατακτητών και του ντόπιου καθεστώτος της άρχουσας τάξης.
Στις 23 Φλεβάρη 1943 ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ), που συσπείρωσε στις γραµµές της την πλειοψηφία της νεολαίας. Τον ίδιο χρόνο συγκροτήθηκε το Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό (ΕΛΑΝ). ∆ίπλα σε αυτές τις οργανώσεις έδρασαν η Εθνική Αλληλεγγύη, η Επιµελητεία του Αντάρτη και η Οργάνωση για την Προστασία του Λαϊκού Αγώνα (ΟΠΛΑ). Το Μάρτη του 1943 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Οµοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ), µε πρωτοβουλία της Κοµµατικής Οργάνωσης Ναυτεργατών του ΚΚΕ (ΚΟΝ).
Με την ανάπτυξη της ένοπλης πάλης του ΕΛΑΣ δηµιουργήθηκαν γρήγορα ελεύθερες περιοχές στην Ελλάδα, οι οποίες εκ των πραγµάτων έπρεπε να διοικηθούν, για να µπορέσουν οι κάτοικοί τους να ζήσουν οργανωµένα, προσφέροντας στον εαυτό τους και στον αγώνα για την Εθνική Απελευθέρωση. Έτσι το ΕΑΜ δηµιούργησε φύτρα εξουσίας στις απελευθερωµένες περιοχές (Αυτοδιοίκηση, Λαϊκή ∆ικαιοσύνη). Τροφοδότησε τη λαϊκή πολιτιστική ανάταση. Στις 10 Μάρτη 1944 ορκίστηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), το κεντρικό πολιτικό όργανο διοίκησης των απελευθερωµένων περιοχών. Μετά από εκλογές (23 Απρίλη 1944), που έγιναν στις συνθήκες της Κατοχής, εκλέχτηκε το «Εθνικό Συµβούλιο» µε έδρα τις Κορυσχάδες (30 Απρίλη 1944). Στις εκλογές ψήφισαν για πρώτη φορά οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρόνων. Συµµετείχαν περίπου 1.800.000 ψηφοφόροι, δίχως να υπολογίζονται τα αποτελέσµατα της Κρήτης, της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης και των νησιών του Αιγαίου. Σηµειώνεται ότι στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1936 είχαν πάρει µέρος 1.000.000 ψηφοφόροι.
Η δράση του ΕΑΜ περιλάµβανε όλες τις µορφές πάλης: Απεργίες, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια, διαβήµατα, ένοπλη οργάνωση. Πλατιά και πολλές φορές πρωτότυπη ήταν η µαζική προπαγανδιστική δουλειά του.
Το ΚΚΕ υπήρξε η ψυχή, η καθοδηγητική δύναµη και ο κύριος αιµοδότης της ΕΑΜικής Αντίστασης. Χιλιάδες κοµµουνιστές και άλλοι ΕΑΜίτες έδωσαν τη ζωή τους. Η Καισαριανή, το Κούρνοβο, το Χαϊδάρι, ο Αϊ-Στράτης, Αγιά είναι µερικοί µόνο από τους τόπους της θυσίας.
Το ΕΑΜ έσωσε το λαό από την πείνα. Χάρη στη δράση του ΕΑΜ δε στάλθηκε ούτε ένας εργάτης για να δουλέψει στα γερµανικά εργοστάσια, µε εξαίρεση αυτούς που είχαν συλλάβει οµήρους οι Γερµανοί. ∆ε στάλθηκε ούτε ένας για να πολεµήσει κατά της Σοβιετικής Ένωσης.
Το έπος του ΕΑΜ, εποµένως, δεν ήταν µόνο η εθνική απελευθέρωση, αλλά και η δηµιουργία φύτρων της λαϊκής εξουσίας στην Ελλάδα. Που µπορεί, βεβαίως, να µην αγκάλιαζε τα τότε αστικά κέντρα, αλλά στην υπόλοιπη Ελλάδα είχε ήδη τη δική της δράση µε τα όργανα λαϊκής αυτοδιοίκησης, τα λαϊκά δικαστήρια, αλλά και µε την κυβέρνηση, την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ). Είχε ακόµη το δικό της λαϊκό στρατό τον ΕΛΑΣ και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού συσπειρωµένη στο ΕΑΜ.
Βεβαίως, η εργατική τάξη, ο λαός, δεν κατάφεραν να κατακτήσουν την εξουσία.
Στις 5 Γενάρη 1945 άρχισε η υποχώρηση του ΕΛΑΣ και χιλιάδων αγωνιστών. Ακολούθησε η απαράδεκτη συµφωνία της Βάρκιζας που αφοπλίστηκε ο λαός.
Για τους κοµµουνιστές, η ΕΑΜική Αντίσταση και συνολικά η ταξική πάλη στη διάρκεια της κρίσιµης δεκαετίας του 1940 αποτελεί παρακαταθήκη για τους αγώνες του σήµερα και του αύριο, µε την προϋπόθεση ότι η ακριβοπληρωµένη σε αίµα και θυσίες πείρα χρησιµοποιείται για την εξαγωγή χρήσιµων ιστορικών διδαγµάτων, τα δύο σηµαντικότερα εκ των οποίων είναι: 1. Ότι ο µαζικά οργανωµένος και εξοπλισµένος λαός είναι σε θέση να ανατρέψει ακόµα και τον πιο αρνητικό συσχετισµό δυνάµεων. Όταν την επαύριον της Κατοχής, οι λίγοι κοµµουνιστές εξόριστοι απέδρασαν από τις φυλακές και τις εξορίες, κανείς δεν θα µπορούσε να υποθέσει ότι µόλις µέσα σε τρία χρόνια οι ανίκητες σιδερόφραχτες στρατιές του Χίτλερ και οι συνεργάτες τους θα αδυνατούσαν να ξεµυτίσουν έξω από µια µικρή περίµετρο στα µεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. 2. Ο αγώνας της ΕΑΜικής Αντίστασης θα µπορούσε να δικαιωθεί µόνο αν βάδιζε ως το τέλος, αν οδηγούσε σε συνολική ανατροπή της αστικής εξουσίας, σε κατάκτηση και εδραίωση της σοσιαλιστικής εξουσίας.
ΠΗΓΕΣ
1. ∆ΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε. 1918-1949
2. ∆ΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε. 1950-1968
3. ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΘΕΛΕΙ ΤΟ Ε.Α.Μ.
4. ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ: Ο ΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΛΑΜΙΑ 22-10-1944
5. Εφηµερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
*Ο Σπύρος ∆αράκης
είναι π .πρόεδρος µαρτυρικής ΜΑΛΑΘΥΡΟΥ
πρώην δήµαρχος Μηθύµνης και µέλος του ∆.Σ.
του ∆ικτύου Μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδος περιόδου 41΄- 45΄
(ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ)
