Πολλές φορές στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας, η χώρα βρέθηκε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Και πέντε φορές επτώχευσε. Η συγκυρία που οδήγησε τη χώρα μας στην πτώχευση του 1932 ήταν η παγκόσμια οικονομική κρίση που ακολούθησε το κράχ του ´29 . Γεγονός που θυμίζει την παγκόσμια οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων, η οποία έχει οδηγήσει τη χώρα μας στο χείλος του γκρεμού και στις ασφυκτικές πιέσεις της τρόικας και των Ευρωπαίων εταίρων.
Ο τότε πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, λίγους μήνες πριν τη χρεοκοπία, δημοσίευσε ένα άρθρο στην εφημερίδα “Ελεύθερο Βήμα” (20 Μαρτίου 1932) στο οποίο χαρακτηριστικά αναφέρει: “Και αν μας λείψη η εξωτερική επικουρία, δεν υπάρχει φόβος να καταστραφώμεν”.
Το συγκεκριμένο άρθρο, εξαιρετικά επίκαιρο κι ας έχουν περάσει 80 χρόνια από την πρώτη δημοσίευσή του, αποτέλεσε προ ημερών θέμα άρθρου του δημοσιογράφου Γεώργιου Μαλούχου στην ιστοσελίδα του “Βήματος”.
Οπως είχε σημειώσει ο κ. Μαλούχος, «αν και πάρα πολλά διαφέρουν, επίσης πολλά παραπέμπουν έντονα στο σήμερα -πάντως, η πτώχευση του 1932 είναι από κάθε άποψη η πιο «κοντινή» στις σημερινές συνθήκες από κάθε άλλη που γνώρισε η Ελλάδα.
Ηταν ακριβώς πριν από ογδόντα χρόνια, τον Ιανουάριο του 1932, όταν ο τότε πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος προετοιμαζόταν για μια καθοριστικής σημασίας περιοδεία στη Ρώμη, το Παρίσι και το Λονδίνο με σκοπό να πετύχει την οικονομική στήριξη της Ελλάδας που ήταν έτοιμη να καταρρεύσει υπό το βάρος του χρέους προς τους ξένους ομολογιούχους.
Το ταξίδι του Βενιζέλου, που πραγματοποιήθηκε το τελευταίο δεκαήμερο του Ιανουαρίου, τελικά, δεν έφερε αποτελέσματα. Οι τρεις πρωτεύουσες αρνήθηκαν το δανεισμό. Την ίδια στιγμή, οι επιπτώσεις του Κραχ του 1929 δεν άφηναν περιθώρια για ανάλογες ενέργειες προς τις ΗΠΑ, ενώ η Γερμανία προετοιμαζόταν ήδη για τη δική της πτώχευση κυρίως λόγω των αποζημιώσεων του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Λίγο αργότερα, τον Απρίλιο του ίδιου έτους, το θέμα της Ελλάδας είχε πλέον παραπεμφθεί στην Κοινωνία των Εθνών που συνεδρίαζε στη Γενεύη, όπου επίσης ταξίδεψε ο Βενιζέλος, χωρίς πάλι να πετύχει ευνοϊκή για τη χώρα απόφαση στο αίτημά του για πενταετή καθυστέρηση πληρωμών και διεθνές δάνειο 50 εκ. δολαρίων. Ηταν η τελευταία προσπάθεια…».
Η άρνηση που εισέπραξε η Ελλάδα στη Γενεύη οδήγησε τελικά σε κυβερνητική κρίση με την παραίτηση του υπουργού Οικονομικών Γεωργίου Μαρή στις 22 Απριλίου και την ανάληψη του υπουργείου από τον Κυριάκο Βαρβαρέσο, ο οποίος, λίγο μετά, στις 21 Μαΐου, κήρυξε τη χώρα σε πτώχευση.
Πέντε μέρες αργότερα, η κυβέρνηση Βενιζέλου πέφτει και σχηματίζεται κυβέρνηση Αλέξανδρου Παπαναστασίου.
Οπως ακόμη σημειώνει ο κ. Μαλούχος, “στις 20 Μαρτίου 1932, το «Ελεύθερον Βήμα» δημοσιεύει το αναδημοσιευόμενο εδώ κείμενο του Ελευθερίου Βενιζέλου σχετικά με το ζήτημα.
Σε αυτό, ο πρωθυπουργός περιγράφει τις προσπάθειές του στην Ευρώπη, καλεί σε σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης αλλά, το κυριότερο, κατακεραυνώνει, από την πρώτη κιόλας φράση του, το κλίμα ηττοπάθειας της εποχής, εκτιμώντας ότι, τελικά, «και αν μας λείψει η εξωτερική επικουρία, δεν υπάρχει φόβος να καταστραφώμεν»…
Η πτώχευση τελικά επήλθε. Ομως, στην ουσία, τα πιο σοβαρά προβλήματα, εντοπίστηκαν στη συρρίκνωση του τραπεζικού τομέα με το κλείσιμο πολλών τραπεζών μέχρι τα τέλη του έτους.
Στο γενικότερο όμως πλαίσιο, οι εξελίξεις σε πολύ μεγάλο βαθμό δικαιώνουν τον Βενιζέλο: ήδη από το 1933, η οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα καταγράφει αύξηση 6%, η οποία το 1935 εκτινάσσεται στο 13,5%.
Οσο για τα αποθεματικά της Τράπεζας της Ελλάδος, από 7,5 εκατομμύρια δολάρια που ήταν κατά την περίοδο της πτώχευσης, φτάνουν στα 44,7 εκατομμύρια δολάρια μόλις μέσα σε δύο χρόνια, το 1934. Και η νομισματική κυκλοφορία από το 1932 μέχρι το 1939 υπερδιπλασιάζεται, για να ξεπεράσει τα 9 δισ. δολάρια τη χρονιά πριν η Ελλάδα μπει στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Ελλάδα, όπως προέβλεψε ο Βενιζέλος, δεν διαλύθηκε τελικά από την πτώχευση του ?32, ενώ η κοινωνία γρήγορα ορθοπόδησε και πάλι…”.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ
Στο άρθρο του ο Ελευθέριος Βενιζέλος αρχικώς είχε αναφερθεί στο κλίμα καταστροφολογίας που επικρατούσε εκείνη την εποχή, σημειώνοντας χαρακτηριστικά:
«Η ηττοπάθεια θριαμβεύει πάλιν. Η Ελλάς κατ´ αυτήν οδηγείται εις καταστροφήν. Το κράτος θ´ αποκηρύξη τας υποχρεώσεις του. Τα φιλανθρωπικά μας ιδρύματα θα χάσουν τας περιουσίας των. Ως καλλιτέρα απόδειξις τούτου προβάλλεται ότι ο πρωθυπουργός, απελπισθείς και αυτός, ζητεί με κάθε τρόπον να ρίψη από τους ώμους του τα βάρη και τας ευθύνας της εξουσίας.
Οτι διερχόμεθα δύσκολους στιγμάς κανείς δεν ημπορεί να το αρνηθή. Η παγκόσμιος κρίσις δεν ημπορούσε να μας αφήση αθίκτους μέχρι τέλους. Προ πάντων η απομάκρυνσις της αγγλικής λίρας από την χρυσήν βάσιν απετέλεσε δι´ όλον τον κόσμον σεισμόν, από τας συνεπείας του οποίου δεν συνήλθεν ακόμη η Ελλάς, η οποία εις τόσον στενούς οικονομικούς δεσμούς ευρίσκεται με την αγγλικήν αγοράν.
Αλλ´ ενώ τούτο είνε αληθές, αληθές είνε επίσης ότι ολίγισται χώραι ημπόρεσαν μέχρι σήμερον ν´ αντιμετωπίσουν την παγκόσμιον αυτήν κρίσιν περισσότερον αποτελεσματικά».
Στη συνέχεια ο Ελευθέριος Βενιζέλος έκανε αναλυτική αναφορά στην παγκόσμια κρίση επισημαίνοντας ότι «η παγκόσμιος δε κρίσις, με την επίτασον που επέφερε πρώτον η γερμανική κρίσις, έπειτα η μεσευρωπαϊκή και τελευταίον η αγγλική, κατέστησεν όλως διόλου προβληματικήν την συνέχισιν της δι´ εξωτερικών δανείων χρηματοδοτήσεως των παραγωγικών έργων και επέτεινε, κατ? αναγκαίαν συνέπειαν και της νομισματικήν μας κρίσιν».
Σε άλλο σημείο του άρθρου του είχε σχολιάσει τις επικρίσεις που και τότε είχε δεχτεί η χώρα μας και παράλληλα είχε αναφερθεί στις ενέργειες της κυβέρνησής του για την αντιμετώπιση της κρίσης για να καταλήξει:
«Αλλά και αν μας λείψη η εξωτερική επικουρία, δεν υπάρχει φόβος να καταστραφώμεν. Η χώρα τότε θ´ αναγκασθή να επιδιώξη, και κανείς φόβος δεν υπάρχει ότι δεν θα επιτύχη, λύσεις αι οποίαι θα της επιτρέψουν να συμπληρώση το έργον της οικονομικής της ανασυγκροτήσεως, ώστε εντός πενταετίας να ευρεθή εις θέσιν να συνεχίση την ακεραίαν πληρωμήν και των εξωτερικών της υποχρεώσεων.
Η μόνη διαφορά θα είναι ότι τας λύσεις ταύτας πρέπει να επιδιώξη νέα κυβέρνησις, χαρακτήρος και αυτή ευρυτάτου, όσον το δυνατόν εθνικού συνασπισμού.
Οχι διότι εγώ δεν θέλω να μετάσχω των ευθυνών της νέας ταύτης κυβερνήσεως, αλλά διότι της τιμής του να ηγηθώ τοιαύτης κυβερνήσεως με στερεί το περιεσόμενον του προς τας δυνάμεις υποβληθέντος υπομνήματός μου.
Αλλωστε, εδήλωσα ήδη ότι, αν τα λοιπά κόμματα θέσουν τούτο ως όρον της εκ μέρους των αναλήψεως της αρχής, δεν θα διστάσω να μετάσχω της κυβερνήσεως αυτής, ως απλούν αυτής μέλος.
Και τούτο δεν θα εσήμαινε βέβαια προσπάθειαν αποφυγής ευθυνών».
Γ.Λ.-Ε.Κ.
Προέλευση: Αρχείο Εθνικού Ιδρύματος “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”.
