Τα πτηνά της οικογένειας των κορακοειδών είναι εξίσου έξυπνα με τους χιμπαντζήδες – και μάλιστα τους ξεπερνούν σε ορισμένα σημεία. Αυτό είναι το εκπληκτικό συμπέρασμα πειραμάτων που έγιναν με κουρούνες, κοράκια, καρακάξες και άλλα συγγενικά τους είδη. Η εξέλιξη φαίνεται ότι βρήκε πολλούς δρόμους για την υψηλή νοημοσύνη – και αυτό είναι μια πρόκληση για την άποψη που θέλει τον άνθρωπο μοναδικό.
Οι κουρούνες, τα κοράκια, οι κάργιες και άλλα κορακοειδή μπορούν να σχεδιάζουν το μέλλον, να σκέφτονται λογικά και να λύνουν περίπλοκα προβλήματα, που παρόμοιά τους δεν είχαν αντιμετωπίσει στο παρελθόν. Μπορούν να αναγνωρίζουν άλλα ζώα, να συνεργάζονται, καθώς και να κατασκευάζουν εργαλεία, τα οποία μάλιστα είναι πιο προηγμένα από εκείνα των χιμπαντζήδων. Αλλά ο κατάλογος των ικανοτήτων τους δεν τελειώνει εδώ. Τα κορακοειδή έχουν επίσης τη δυνατότητα να κατανοούν τις προθέσεις και τους στόχους των άλλων, διαθέτουν δηλαδή μια προηγμένη νοητική ικανότητα, που πολλοί ερευνητές τη θεωρούν απόδειξη ύπαρξης συνείδησης.
Θυμούνται ημερομηνίες λήξης
Ερευνητές έδωσαν σε πουλιά του γένους Aphelocoma δύο είδη τροφής: καρύδια, που διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα, και προνύμφες, που δε διατηρούνται πολύ. Αφού έδωσαν χρόνο στα πουλιά να κρύψουν την τροφή τους, τα έβαλαν σε κλουβιά και τα άφησαν από τέσσερις ώρες έως και πέντε ημέρες. Αποδείχθηκε ότι ο χρόνος ήταν καθοριστικός για το ποιο είδος τροφής θα ξέθαβαν τα πουλιά. Όταν είχαν περάσει μόλις τέσσερις ώρες, τα πουλιά προτιμούσαν τις προνύμφες, ενώ μετά από πέντε ημέρες απέφευγαν εντελώς τα σημεία όπου είχαν κρύψει προνύμφες. Φάνηκε ότι τα πουλιά όχι μόνο θυμούνταν πού είχαν κρύψει το κάθε είδος τροφής αλλά και γνώριζαν ποιο είδος τροφής ήταν ακόμη βρώσιμο.
Ειδικεύονται στην εξαπάτηση
Μια σημαντική πλευρά της κοινωνικής ζωής των κορακοειδών είναι η κλοπή και η απάτη. Πολλά κορακοειδή κρύβουν αποθέματα τροφών –ορισμένα είδη πάνω από 30.000 μεμονωμένα αντικείμενα–, αλλά δεν ξεχνούν ότι μπορούν να γλιτώσουν από πολύ κόπο αν κλέψουν τα αποθέματα των ομοειδών τους.
«Ένας κλέφτης πιστεύει ότι όλοι κλέβουν» λέει μια παροιμία, και αυτό είναι το κεντρικό σύνθημα των κορακοειδών. Όταν ένα πουλί κλέψει από ένα άλλο, ο δράστης δεν ξεχνά τι έχει κάνει. Και όχι μόνο αυτό, αλλά εντείνει την προσοχή του και για το τι μπορούν να σκαρφιστούν τα άλλα πουλιά. Εδώ αρχίζει ένα εντυπωσιακό ψυχολογικό παιχνίδι στρατηγικής, στο οποίο κλέφτες προσπαθούν να ξεγελάσουν άλλους κλέφτες.
Μια άλλη εκδήλωση της υψηλής νοημοσύνης αυτών των πουλιών, την ύπαρξη της οποίας έχουν αποδείξει οι ερευνητές, είναι ότι μπορούν να κάνουν υποθέσεις. Σε ένα πείραμα, οι βιολόγοι Thomas Bugnyar και Bernd Heinrich δοκίμασαν την εφευρετικότητα των κορακιών: Κρέμασαν από ένα ξύλο ένα σπάγκο με ένα κομμάτι κρέας, προκειμένου να δουν τι θα σκαρφιστούν τα πουλιά για να πιάσουν την τροφή. Κανένα από τα κοράκια δεν είχε δοκιμάσει κάτι παρόμοιο παλιότερα, αλλά τα 5 από τα 6 βρήκαν σύντομα τη λύση: Κάθισαν στο ξύλο και τράβηξαν πάνω το σπάγκο. Ακούγεται απλό, αλλά στην πραγματικότητα περιλαμβάνει μια σειρά ενέργειες, που πρέπει να εκτελεστούν με τη σωστή σειρά: Το πουλί πρέπει να πιάσει το σπάγκο με το ράμφος, να τον τραβήξει λίγο πάνω, να τον κρατήσει με τα νύχια του, να τον αφήσει από το ράμφος του, να τον πιάσει με το ράμφος του από πιο κάτω κ.ο.κ.
Το πραγματικά εντυπωσιακό εδώ ήταν ότι τα περισσότερα κοράκια έλυσαν το πρόβλημα αφού πρώτα κάθισαν και παρατήρησαν τη διάταξη αυτή για αρκετά λεπτά. Στη συνέχεια, πέταξαν απευθείας στο ξύλο και άρχισαν να τραβούν πάνω το κρέας. Αυτό μαρτυρά την ύπαρξη προηγμένων νοητικών ικανοτήτων: Τα πουλιά εξετάζουν νοερά κάποιες υποθέσεις προτού καταλήξουν στη σωστή λύση.
Κατασκευάζουν εργαλεία
Τα κορακοειδή ξέρουν να χρησιμοποιούν εργαλεία. Η κουρούνα της Νέας Καληδονίας είναι η πιο εφευρετική όσον αφορά την κατασκευή εργαλείων. Στα νησιά που ζουν αυτές οι κουρούνες υπάρχουν θα λέγαμε και διαφορετικές «παραδόσεις» όσον αφορά την κατασκευή εργαλείων – κάτι σαν τους πολιτισμούς κατασκευής εργαλείων του πρωτόγονου ανθρώπου. Σε μια από τις παραδόσεις αυτές, τα πουλιά φτιάχνουν κάτι σαν γάντζο για να βγάζουν προνύμφες και έντομα από σχισμές και τρύπες, εκεί που δε φτάνει το ράμφος τους. Σε μια άλλη παράδοση, κάνουν ένα φύλλο οδοντωτό, προκειμένου να το χρησιμοποιήσουν για τον ίδιο σκοπό. Και οι δύο τύποι εργαλείων είναι πολύ πιο προηγμένοι από τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι χιμπαντζήδες για να πιάνουν τερμίτες.
