Φωτογραφίες, δίσκοι μουσικής και μηχανήματα ήχου αλλά και όπλα-κειμήλια και…υλικό πολέμου. Συλλεκτικά είδη που συγκεντρώθηκαν με πολλή προσοχή, μεράκι και ειλικρινή αγάπη από ανθρώπους με πάθος για τα συγκεκριμένα αντικείμενα. Στις σημερινές ´διαδρομές´ παρουσιάζουμε το δεύτερο μέρος των Χανιωτών Συλλεκτών.
Συλλέκτης από υπαρξιακή αγωνία
Κάθε φωτογραφία αποτελεί ένα μοναδικό κομμάτι. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για φωτογραφίες άλλων εποχών που αποκαλύπτουν το βαθύτερο πρόσωπο μιας πόλης, των κτηρίων και των ανθρώπων της, τα ίχνη των οποίων χάθηκαν μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Ο ιστορικός ερευνητής κ. Μανώλης Μανούσακας ξεκίνησε το ταξίδι του ως συλλέκτης από υπαρξιακή αγωνία όπως αναφέρει ο ίδιος και κατέληξε να συγκεντρώσει, μεταξύ άλλων σπάνιων αντικειμένων, χιλιάδες πολύτιμες φωτογραφίες – ντοκουμέντα, ψηφίδες του ξεχωριστού μωσαϊκού που αποτελεί η σύγχρονη ιστορία της Κρήτης.
Η αφετηρία… Οι ρίζες αυτής της αναζήτησης αρχίζουν από την εφηβεία μου.
Κατά βάση ξεκίνησε ως υπαρξιακή αναζήτηση η οποία κατέληξε σε συλλογή. Αρχισα να ενδιαφέρομαι για την ιστορία και τις ρίζες μου γιατί είχα ακούσει διάφορα αλλά ήθελα να βρω σημαντικά στοιχεία που να μου απαντήσουν στο ποιος είμαι.
Ετσι ξεκίνησα να ασχολούμαι με τα ιστορικά θέματα και παράλληλα σε ηλικία 13-14 χρονών άρχισα να γυρίζω στα σοκάκια αναζητώντας το πρόσωπο του τόπου μου.
Θυμάμαι τα Χανιά της δεκαετίας του 1969-1970 που τότε άρχισα να τα ανακαλύπτω.
Τη φωτογραφική όμως συλλογή την ξεκίνησα 10-15 χρόνια πριν, όταν μπόρεσα και είχα την οικονομική δυνατότητα να αποκτήσω το υλικό μου.
Τι αποκαλύπτει μια φωτογραφία… Ενα κομμάτι του χαμένου παζλ.
Μέσα μου είχα πάντα την απορία πώς ήταν τα Χανιά πριν αρχίσω να τα ανακαλύπτω ο ίδιος. Το να είσαι συλλέκτης είναι ένα ´τριπάκι´, όπως το λένε μερικοί, που χώνεσαι ολοένα και πιο βαθειά. Ανακαλύπτεις πράγματα και όσο ανακαλύπτεις τόσο νιώθεις ότι προχωράς προς την πηγή και αισθάνεσαι πιο πλούσιος σε γνώσεις και αξίες.
Οι θυσίες… Οι θυσίες για τη συγκέντρωση του υλικού ήταν αρκετές. Το οικονομικό ήταν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι και υπήρξαν εποχές που είχα τη δυνατότητα να τις κάνω. Από εκεί και πέρα θέλει έρευνα, μελέτη, χρόνο. Αν όμως κάτι το αγαπάς, ασχολείσαι μαζί του. Δημιουργείς έναν πίνακα στο μυαλό σου και απλά γεμίζεις τα κενά.
Η περιπέτεια της αναζήτησης… Οι καρτ-ποστάλ δεν με παίδεψαν τόσο πολύ να τις αποκτήσω. Ηταν σχετικά εύκολο να τις βρεις από διάφορους παλαιοπώλες στα Χανιά και την Αθήνα. Οι φωτογραφίες με ταλαιπώρησαν και μου δημιούργησαν τη μανία της αναζήτησης γιατί είναι μοναδικές. Περιπετειώδης ήταν για παράδειγμα η απόκτηση μιας συλλογής φωτογραφιών με τρία άλμπουμ που είναι μια φωτογραφική απεικόνιση των Χανίων από τις δεκαετίες του ’20 και ’30. Μου κόστισε πάρα πολλά λεφτά και την παζάρευα πάνω από ένα χρόνο για να την πάρω.
Τα πιο δύσκολα στην απόκτηση… Είναι τα κομμάτια που δεν απέκτησα ακόμα.
Τα πιο αγαπημένα… Υπάρχουν ξεχωριστά κομμάτια στη συλλογή μου από την άποψη των πληροφοριών που δίνουν. Για παράδειγμα η συλλογή με τα τρία λευκώματα φωτογραφιών του 1915 του Γάλλου προξένου που διαδέχθηκε τον Μπλαν. Είναι μια συλλογή που απαθανατίζει μια μεταβατική περίοδο και έχει πολλά να μας πει.
Τα πιο σπάνια… Μια επιστολή του 1616 του Δούκα της Κάντιας όπως λεγόταν τότε το Ηράκλειο, του Φραγκίσκου Μοροζίνη του Πρεσβύτερου, όχι αυτού που κατέστρεψε τον Παρθενώνα αλλά αυτού που έφτιαξε τα λιοντάρια. Είναι μια επιστολή προς ένα Ιταλό πρίγκιπα που δίνει αναφορά για κάποιες αρχαιότητες που του ζήτησε να βρει και που βρήκε.
Στιγμές που μετάνιωσα… Υπήρξαν τέτοιες περιπτώσεις. Πιο πολύ όμως σε περιπτώσεις δημοπρασιών που πίστευα ότι δεν πρέπει να βάλω υψηλή τιμή με συνέπεια να χάσω κάποιες συλλογές. Πάντως δεν υπήρξε κάτι που να χάσω μέσα από τα χέρια μου και να με πονέσει πάρα πολύ. Δεν θα ήθελα να γευτώ αυτού του είδους την απογοήτευση.
Τι είναι για εμένα η συλλογή… Για εμένα είναι θέμα υπαρξιακό. Ανακαλύπτεις κομμάτια του κόσμου και μαζί του εαυτού σου γιατί κι εσύ είσαι κομμάτι αυτού του κόσμου.
Με πάθος για τη μουσική
´Εχω πάνω από 4000 δίσκους, αλλά αυτό δεν νομίζω ότι έχει σημασία. Ενας κορυφαίος συλλέκτης δίσκων όταν τον ρώτησαν πόσους έχει απάντησε πως δεν τους έχει για να τους μετράει αλλά για να τους ακούει´. Για όποιον γνωρίζει τον Γιώργο Βλαζάκη, καταλαβαίνει ότι πρόκειται για τον άνθρωπο-μουσική εγκυκλοπαίδεια στα Χανιά.
Τεράστιες γνώσεις αλλά και τεράστια συλλογή σπάνιων δίσκων αλλά και πικ απ, ηχείων, cd player. Ενας λάτρης της μουσικής, ένα ξεχωριστό δημιουργικό πάθος, μια διαφορετική αντίληψη.
Η αφετηρία… Ηταν ένα μικρόβιο που το είχα από μικρός. Συνέλεγα τα πάντα από κουτιά σπίρτια, μπουκάλια. Οταν μεγάλωσα τα πράγματα έγιναν πιο σοβαρά. Από τη δεκαετία του ’70 συλλέγω δίσκους και τα τελευταία 10 χρόνια μηχανήματα αναπαραγωγής ήχου. Οσο μπαίνεις πιο βαθειά σε αυτό που λέγεται συλλογή καταλαβαίνεις ότι όσο το ψάχνεις, τόσο περισσότερα πράγματα σου εμφανίζονται.
Το Υλικό… Ολες οι δεκαετίες έχουν την ιδιαιτερότητά τους αλλά προσωπικά μου αρέσει η μουσική των ’50, ’60, ’70. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι δίσκοι μου αφορούν αυτά τα χρόνια. Εχω και από παλιές ορχήστρες, δεκαετία ’30-’40, swing, ψυχεδέλεια, κλασσικό ροκ, προγκρέσιβ, σάουντρακ.
Ο πρώτος δίσκος… Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’70 όπως όλοι οι πιτσιρικάδες είχα κασσέτες. Στη συνέχεια ανακάλυψα τον δίσκο και με 500 δρχ. που μου έδινε κάθε μήνα η γιαγιά μου από τη σύνταξή της αγόραζα αμέσως 2 δίσκους. Οι πρώτοι πρέπει να ήταν το ´Breakfast in America´ των Supertramp και το ´Outlandos d´ Amour´ των Police.
Χρήματα… Εχω ξοδέψει αρκετά χρήματα, αλλά ποτέ δεν το έκανα για επένδυση, αγόραζα πάντα δίσκους για τη μουσική. Υπάρχουν συλλέκτες που μαζεύουν πράγματα ως επένδυση με στόχο μετά από 5, 10 χρόνια να τον πουλήσουν σε καλύτερη τιμή. Για μένα πάντα μετρούσε το πάθος που είχα για τη μουσική.
Διαδίκτυο… Οταν φτιάχνεις μια συλλογή αξιοποιείς και το διαδίκτυο. Παλιότερα γύριζες τα δισκάδικα σε Ελλάδα και εξωτερικό για να βρεις αυτό που ήθελες. Τώρα μπορείς να κατεβάσεις σε ψηφιακή μορφή ότι θέλεις… αλλά η γοητεία του δίσκου δεν συγκρίνεται.
Συλλεκτικό κομμάτι… Ολοι οι δίσκοι της συλλογής μου είναι για μένα ξεχωριστοί. Αν έψαχνα κάτι ιδιαίτερα συλλεκτικό θα έλεγα τον δίσκο των PLG (οι πρώτοι Τερμίτες με τον Μαχαιρίτσα) που η ελληνική του κόπια βγήκε σε 300 μόλις κομμάτια. Για ξένους τώρα δίσκους είναι πάρα πολλοί αυτοί, ποιον να πρωτοδιαλέξεις.
Σε περίπτωση φυσικής καταστροφής ποιόν θα έπαιρνες μαζί σου… Δεν θέλω να απαντήσω! Οσους μπορούσα αλλά δεν θά ’θελα ούτε να το σκεφτώ.
Τρέλες… Το πιο τρελό που έχω κάνει για να αποκτήσω δίσκο είναι όταν έφυγα από εδώ και πήγα μέχρι τα Γιάννινα προκειμένου να αγοράσω ένα συγκεκριμένο δίσκο. Δεν ήταν και το πιο εύκολο πράγμα όταν μιλάμε για δεκαετία ’80. Οταν πήγαμε πενταήμερη στην Κέρκυρα στην Γ’ Λυκείου, εγώ διασκέδαζα ψάχνοντας σε δισκάδικα. Με ρωτούσαν μετά πώς περάσατε και αντί για νυκτερινά μαγαζιά εγώ τους έλεγα για τους δίκους που είχα βρει και αγοράσει.
Παράλληλα… Συλλέγω μηχανήματα που αναπαράγουν μουσική. Ενισχυτές, πικ-απ, cd player, ηχεία. Είναι μηχανήματα που έχω βρει μέσω διαδικτύου από Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, ΗΠΑ. Αυτό μάλλον είναι ένα εξειδικευμένο χόμπι καθώς δεν είναι πολλοί αυτοί που κάνουν κάτι ανάλογο. Γενικά μαζεύω οτιδήποτε έχει να κάνει με μουσική και ήχο.
Κειμήλια Κρητικής Ιστορίας
Η συλλογή όπλων – κειμηλίων του συγγραφέα κ. Σήφη Παπασηφάκη, που αφορά κυρίως την ιστορία της Κρήτης, ξεκινάει πριν από το 1600, δηλαδή πριν ακόμη την ύπαρξη των πολεμικών όπλων, με ένα σπάνιο κρανιοθραύστη και καταλήγει σε γερμανικά όπλα και αντικείμενα που χρονολογούνται από τον πόλεμο του 1940.
Για όλα υπάρχει άδεια οπλοκατοχής κειμηλίων και για αυτό το υλικό όσο και για την ιστορία που το συνοδεύει, ο κ. Παπασηφάκης είναι ιδιαίτερα περήφανος διότι θυμίζουν στις επόμενες γενιές, οπως μας λέει, τις θυσίες για την ελευθερία των ανθρώπων του τόπου μας.
Η αφετηρία… Οταν ήμουν 16χρονών στα Σφακιά, ο πατέρας μου μού έκανε δώρο το τουφέκι με το οποίο ήρθε από τον Αλβανικό πόλεμο. Από τότε άρχισα να ασχολούμαι με την συλλογή όπλων – κειμηλίων.
Η συλλογή… Τα περισσότερα όπλα τα βρήκα κατά την υποχώρηση των Αγγλων το 1943, που καταστρέφανε το πολεμικό υλικό στο Φαράγγι της Ιμπρου για να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών.
Αν και ήμουν πολύ μικρός, σκαρφάλωνα στα γκρεμνά για να βρω τα όπλα και τις μάσκες. Υπάρχει κι ένα κουτί της μάσκας πιλότου Γερμανικού αεροπλάνου που είχε πέσει κατά τη διάρκεια του πολέμου σε φαράγγι στα Σφακιά. Αυτό γράφει από κάτω το όνομα του Γερμανού.
Τα όπλα της συλλογής έχουν μια ιεραρχία: από τα προσθογενή που γέμιζαν από μπροστά, το πρώτο όπλο που βγήκε με κλείστρο, τυφέκια πεζικού, Γκρα αλλά και Μαρτίνι, πολεμικά όπλα με γεμιστήρες κ.ά.. Επειτα είναι το τρίποδο που το 1912 αγόρασε ο Ελληνικός Στρατός από την Αγγλία και έπειτα εγώ σε πληστηριασμό του Στρατού στην Αθήνα. Είναι ένα αντικείμενο που έχει χρησιμοποιηθεί σε δύο παγκόσμιους πολέμους.
Τα κειμήλια, ο Χέλμουτ Κολ και ο Στεφανόπουλος… Πολλά από τα όπλα της συλλογής χρησιμοποιήθηκαν για επίδειξη στο πλαίσιο του εορτασμού για τα πενήντα χρόνια της Μάχης της Κρήτης, όπου το ´παρών´ είχε δώσει ο Καγκελάριος της Γερμανίας Χέλμουτ Κολ, ο οποίος εντυπωσιάσθηκε από τα όπλα της συλλογής και τα γερμανικά αντικείμενα όπως ένα φτερό γερμανικού αεροπάνου.
Ιδιαίτερα εντυπωσιασμένος έμεινε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος όταν ήρθε στα Σφακιά, και για πρώτη φορά δωρίθηκε πολεμικό όπλο σε αρχηγό κράτους, ένα Γερμανικό τουφέκι!.
Γιατί όπλα – κειμήλια… Είναι ένας τρόπος για να μαθαίνουν και να διδάσκονται οι νεότερες γενιές την ιστορία της Κρήτης και τις θυσίες των προγόνων. Ιστορία, θρησκεία, ήθη και έθιμα πρέπει να παραμένουν ψηλά για να έχουμε εμείς και τα παιδιά μας, ύπαρξη σε αυτόν τον τόπο.
Το πιο αγαπημένο από
αυτά… Είναι το τουφέκι που μου έδωσε ο πατέρας μου από τον Αλβανικό πόλεμο.
Το πιο σπάνιο… Ο κρανιοθραύστης χρονολογείται πριν από το 1600, πριν δηλαδή την εμφάνιση των πρώτων όπλων. Το βρήκα στα Χανιά όταν ήμουν 18 χρονών. Αποτελείται από ένα ξύλινο χερούλι το οποίο ασφαλίζει με δέρμα στο χέρι. Ακολουθούν δύο αλυσίδες που στην άκρη τους έχουν δύο ξύλινες μπάλες γεμάτες από μπρόκες με τις οποίες πεταλώνανε τα άλογα. Το ιππικό πολεμούσε έχοντας εκείνη την εποχή στα χέρια τους κρανιοθραύστες.
Το πιο ιδιαίτερο… Είναι ένα όπλο που λέγεται φιλανθρωπικό -και χρονολογείται απο την εποχή του Βενιζέλου- του οποίου τα φυσίγγια είναι στρογγυλά, δεν είχαν μύτη έτσι ώστε όταν κτυπούσαν κάποιον άνθρωπο να μην τον σκοτώσουν αλλά μόνο να τον τραυματίσουν. Γι’ αυτό και πήραν την συγκεκριμένη ονομασία.
Στιγμές που μετάνιωσα… Ποτέ δεν ζήλεψα κάτι από κάποια άλλη συλλογή. Κράτησα αυτά τα όπλα και μπορεί να τα δει ο κόσμος στο μαγαζί μου, για να βλέπουν οι επόμενες γενιές πώς αποκτήσαν οι προγόνοι μας την ελευθερία που έχουμε σήμερα και να κρατήσουν ζωντανή τη ιστορία του τόπου μας, σε μια περίοδο που ο τόπος έχει μεγαλύτερη ανάγκη την Ιστορία από ποτέ. Να ξέρουν πόσο αίμα έχει χυθεί στους αγώνες για την ελευθερία, όση δηλαδή μας άφησαν οι Γερμανοί που μας υποδούλωσαν με τα οικονομικά μέτρα του Μνημονίου, που ό,τι δεν πήραν το ’40, θέλουν να το πάρουν τώρα. Τα όπλα αυτά διδάσκουν Ιστορία στα παιδιά…
Του λες: ´Με αυτό πολεμούσε ο παππούς σου και με αυτό ο προπάππους σου´.
Τα όπλα και οι… μαντινάδες…
´Τρίτος Παγκόσμιος πόλεμος, άρχισε στη ζωή μας,
και ας μην ακούμε μπαλωτιές, σκοτώνουν την ψυχή μας.
Διεφθαρμένοι κυβερνούν ολόκληρο πλανήτη,
να τους φωτίσεις σου ζητώ, Χριστέ μου από την Κρήτη.
Με τον καιρό οι Ελληνες θα ελευθερωθούμε,
το γέλιο όπλο να ’χουμε να μην υποταχθούμε.
Η Ιστορία έχει γραφτεί με αίμα αντίς μελάνι,
ο Ελληνας που πολεμά το πόλεμο δε χάνει´.
