Γράφει ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΚΑΚΗΣ*
Αναλογιζόμενος κανείς τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις που έχει η εξόρυξη, εμπορεία και χρήση των υγρών καυσίμων (πετρέλαιο κ.ά..), τόσο στις περιοχές εξόρυξης (πόλεμοι, εκμετάλλευση τοπικών κοινοτήτων, υποβάθμιση γόνιμων εκτάσεων, ασθένειες και παθήσεις) όσο και πέραν αυτών (κόστος μεταφοράς, ρύπανση κατά τη μεταφορά και τη χρήση κ.ά..) δεν μπορεί παρά να δεχτεί την ανάγκη για αξιοποίηση και άλλων μορφών ενέργειας.
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ: αιολική, ηλιακή, υδροηλεκτρική κ.ά..) έχουν δικαίως προταθεί ως οι πιο ενδεδειγμένες εναλλακτικές, καθώς υπό συνθήκες μπορούν να μετριάσουν τις επιπτώσεις της παραγωγής και χρήσης ενέργειας. Οι προϋποθέσεις δεν πληρούνται πάντα και υπάρχουν πολλές περιπτώσεις παγκοσμίως που αποδεικνύουν πως η αξιοποίηση των ΑΠΕ μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά υποβαθμίζοντας σημαντικά το περιβάλλον.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΥΧΤΕΡΙΔΕΣ
Από τις πιο γνωστές μορφές περιβαλλοντικού κόστους είναι η υποβάθμιση οικοσυστημάτων κατά την εγκατάσταση αιολικών πάρκων (ΑΙΟΠΑ: π.χ. αποψίλωση δασών, διάνοιξη τεράστιων δρόμων και απόρριψη μπαζών) και οι θανατώσεις μεγάλων αριθμών πουλιών. Πολλές όμως φορές εξίσου σημαντικές είναι και οι επιπτώσεις στους πληθυσμούς των νυχτερίδων. Μία τέτοια περίπτωση αποκαλύφθηκε και σε εννέα ΑΙΟΠΑ που λειτουργούν σε δασική έκταση βόρεια της Αλεξανδρούπολης, στη Θράκη. Κατά τη διάρκεια 12μηνης μελέτης που έγινε από το WWF Ελλάς σε συνεργασία με το γράφοντα και άλλους ειδικούς επιστήμονες (1), στις 88 από τις 163 ανεμογεννήτριες της ευρύτερης περιοχής βρέθηκαν 183 τραυματισμένες και νεκρές νυχτερίδες. Οι νυχτερίδες που βρέθηκαν ανήκουν σε εννέα είδη αλλά το 31% εξ? αυτών ανήκει σε ένα μόνο είδος και το 60% σε τρία είδη. Οι πραγματικές απώλειες από τη λειτουργία των ανεμογεννητριών της Θράκης είναι σαφώς πολλαπλάσιες, αφού μελετήθηκαν ορισμένες μόνο από αυτές και χωρίς να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα των ερευνητών και ο ρυθμός με τον οποίο τα πτωματοφάγα ζώα (κουνάβια κ.ά..) απομακρύνουν τα ´θύματα´. Με μία μετριοπαθή εκτίμηση, τουλάχιστον 10.000 νυχτερίδες θα σκοτωθούν στην περιοχή κατά τη διάρκεια λειτουργίας των εν λόγω ΑΙΟΠΑ (25 περίπου χρόνια). Η έλλειψη των απαραίτητων πόρων δεν επέτρεψε τον υπολογισμό του μεγέθους των πληθυσμών των νυχτερίδων ώστε να μπορούμε να εκτιμήσουμε τον κίνδυνο εξαφάνισής τους στην περιοχή.
Ο αριθμός όμως των θανάτων, σε συνδυασμό με το ότι σκοτώνονται κυρίως οι ενήλικες αρσενικές από 2-3 είδη, μάλλον θέτει σε κίνδυνο τους τοπικούς πληθυσμούς των ειδών αυτών.
Ο αριθμός των θανάτων θα μπορούσε να είναι πολύ μικρότερος, εάν είχαν γίνει εκ των προτέρων ουσιαστικές μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και χωροθέτησης των ανεμογεννητριών. Επίσης, μετά την ολοκλήρωση της μελέτης σχετικά με τις νυχτερίδες θα μπορούσαν να μετριαστούν σημαντικά οι απώλειες, με μείωση της παραγωγής ενέργειας γύρω στο 1% (οι θάνατοι συγκεντρώνονται σε λίγες από τις ανεμογεννήτριες που μελετήθηκαν, τα καλοκαιρινά βράδια με μικρή ένταση ανέμου). Τίποτα όμως από αυτά δεν έγινε, καθώς
η Πολιτεία (Υπουργείο Π.Ε.Κ.Α.) προς το παρόν ολιγωρεί αντί να ζητάει από τις εταιρείες να λαμβάνουν μέτρα για την πρόληψη ή έστω την εκ των υστέρων περιστολή των επιπτώσεων στις νυχτερίδες. Η αδιαφορία αυτή είναι όχι μόνο ενάντια στο πνεύμα της ευρωπαϊκής και της ελληνικής νομοθεσίας (2), αλλά καταδεικνύει το πως η ιδιότυπη αντίληψη της πολιτείας περί ´Πράσινης Ανάπτυξης´ και περί δικαιοσύνης υποβαθμίζει σε σημαντικό βαθμό τα πλεονεκτήματα της παραγωγής και χρήσης Αιολικής Ενέργειας.
ΑΛΥΣΙΔΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ
Οι νυχτερίδες της Ευρώπης είναι εντομοφάγες και συμμετέχουν σημαντικά στη ρύθμιση των πληθυσμών των εντόμων, καθώς κάθε μία τρώει πολλές εκατοντάδες από αυτά κάθε βράδυ. Συνεπώς, η μείωση των πληθυσμών των νυχτερίδων στη Θράκη μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση των εντόμων που μεταδίδουν ασθένειες και προκαλούν ζημιές στις καλλιέργειες (3) αλλά και να αφαιρέσει από τα δασικά οικοσυστήματα ένα σοβαρό ρυθμιστικό παράγοντα, επίπτωση που μάλλον δεν θα βοηθήσει στην ´αποστολή´ του ΥΠΕΚΑ να αναχαιτίσει την κλιματική αλλαγή… Φυσικά, το Υ.Π.Ε.Κ.Α. κινείται στο πνεύμα της προώθησης και υποστήριξης των ´αναπτυξιακών έργων´ με συνοπτικές διαδικασίες (fast track, one stop shop κ.λπ.). Αποσιωπά δε το ότι οι ξένες εταιρείες που επενδύουν στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν διεξοδικότατες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης και εξονυχιστικούς εκ των υστέρων ελέγχους σε άλλες χώρες, όπως τη Γερμανία που προσέχει ως κόρη οφθαλμού την άγρια φύση της (και γι? αυτό ίσως ´εξάγει´ αλλού τα πυρηνικά της απόβλητα…). Το πρόσφατο δόγμα περί ταυτόχρονης ´προστασίας του κλίματος´, προώθησης της ανάπτυξης και απόσβεσης του χρέους της Ελλάδας [βλ. πρόγραμμα Helios Β. Ελλάδα (4)] εναρμονίζεται απόλυτα με τον τελευταίο νόμο για τις ΑΠΕ (5) (ο οποίος θεσμοθετεί τη χαλάρωση της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης). Συνάδει δε με την προκλητική περιφρόνηση της
περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των προτάσεων διαφόρων περιβαλλοντικών οργανώσεων και επιστημονικών φορέων οι οποίες διατυπωθήκαν κατά τη διεξαγωγή της ´δημόσιας διαβούλευσης´ για τον παραπάνω νόμο.
Τα ΑΙΟΠΑ της Θράκης εγκαταστάθηκαν και τέθηκαν σε λειτουργία πριν η χώρα μας εισέλθει στην παρούσα φάση οικονομικής και πολιτικής κατάντιας. Υπό την σημερινή κατάσταση η ´πράσινη´ ενεργειακή εκβιομηχάνιση της υπαίθρου της Κρήτης και της υπόλοιπης Ελλάδας (6)
επιταχύνεται προβαλλόμενη ως μέρος της λύσης.
Ετσι, η πολιτική διαχείριση των τεχνολογιών αξιοποίησης των ΑΠΕ στη χώρα μας φαίνεται ότι οδηγεί σε σοβαρές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες, τον έλληνα καταναλωτή και φορολογούμενο, την αισθητική αξία της ελληνικής υπαίθρου και την άγρια πανίδα και χλωρίδα, φέρνοντας ανθρώπους, ζώα, φυτά και βουνά αντιμέτωπους με μια κοινή απειλή…
*Δρ. Περιβαλλοντικής Βιολογίας
Οι απόψεις του γράφοντα δεν ταυτίζονται κατ? ανάγκη με αυτές του WWF Ελλάς.
Σημειώσεις – παραπομπές
1. http://www.wwf.gr/images/pdfs/WWF-aiolika-nyhterides2011.pdf
2. Βλ. μεταξύ άλλων: Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, Συνθήκη της Βόννης (CMS), Δασικός Κώδικας και ν. 3937/2011 (Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις)
3. Εκτιμάται ότι στις ΗΠΑ οι νυχτερίδες απαλλάσσουν τους γεωργούς από την ανάγκη χρήσης φυτοφαρμάκων αξίας 3,7 έως 53 δις δολαρίων κάθε χρόνο (http://www.sciencemag.org/content/332/6025/41).
4. http://www.koutipandoras.gr/?p=17046
5. Νόμος 3851/2010 (Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και άλλες διατάξεις σε θέματα αρμοδιότητας
του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής)
6. http://www.rae.gr/geo/
