[…]Κι αυτό που ακούω είναι οι φωνές των μαστόρων του μέσα του…»
Νικηφόρος Βρεττάκος
Ο νέος Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (GDPR – 2016/679) της ΕΕ αποτελεί τη μεγαλύτερη αλλαγή στην νομοθεσία περί προστασίας των δεδομένων τα τελευταία 20 χρόνια και έχει άμεση εφαρμογή σε όλα τα κράτη-μέλη από 25/05/2018 χωρίς την προϋπόθεση κρατικής νομοθεσίας. Ο Κανονισμός 2016/679 έχει εφαρμογή σε όλους τους φορείς (ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις, κρατικές αρχές, συλλόγους, κλπ.) που διαχειρίζονται, επεξεργάζονται, αποθηκεύουν και διακινούν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, είτε έχουν έδρα και δραστηριότητα σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε όχι, εφόσον τα δεδομένα αφορούν Ευρωπαίους πολίτες ή σχετίζονται με οποιουδήποτε είδους υπηρεσίες και αγαθά προς Ευρωπαίους πολίτες.
Τα κόμικς είναι ένα υβριδικό είδος μεταξύ λογοτεχνίας, ζωγραφικής και κινηματογραφικών τεχνικών. Υιοθετούν λοιπόν τις συμβάσεις αυτών των τεχνών σε ένα δικό τους πρωτότυπο συνδυασμό. Η διάχυση των οπτικών λεπτομερειών της εικόνας και η πυκνότητα του κειμένου, ενταγμένα στη οργάνωση του κάδρου, συντελούν στην κινηματογραφική απεικόνιση της ιστορίας. Η γραμματική του κάδρου υιοθετεί όλες τις τεχνικές του.
Δύο διακεκριμένοι επιστήμονες του ΙΤΕ ο Δημήτρης Γραμμένος, κύριος ερευνητής του Ινστιτούτου Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στον τομέα της Επικοινωνίας Ανθρώπου-Υπολογιστή (HCI) και η Ανθή Στρατάκη, φυσικός με μεταπτυχιακές σπουδές στη Διοίκηση Ολικής Ποιότητας (TQM) και εργάζεται ως ειδικός τεχνικός επιστήμονας στο ITE εμπνεύστηκαν την απόδοση της σημασίας και του περιεχομένου του νέου γενικού κανονισμού Προστασίας Δεδομένων, σε ένα πρωτότυπο βιβλίο για παιδιά και για μεγάλους με τον τίτλο «Ο GDPR ΚΑΙ ΟΙ 40 ΚΛΕΦΤΕΣ» με την παγκόσμια γλώσσα του comic!!! Το βιβλίο τιμήθηκε με το βραβείο Αναγνώστη 2021 στην κατηγορία «βιβλίο γνώσεων» και εκδόθηκε από τις πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης. Ο Νικόλας Στεφαδούρος φιλοτέχνησε τους δύο συγγραφείς ως γοητευτικούς χαρακτήρες του comic που συνδιαλέγονται με αφορμή το ευαίσθητο θέμα της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ιδιωτικότητας που ακουμπά κάθε πτυχή της ζωής μας σήμερα σε ό,τι σχετίζεται με το ψηφιακό τοπίο.
Το βιβλίο προσφέρει μια διασκεδαστική πρόκληση διαλογικής ανάγνωσης που υπηρετεί πρωτότυπα τη δημιουργική σκέψη του αναγνωστικού κοινού, επιστρατεύοντας έξυπνους διαλόγους ανάμεσα σε πρωταγωνιστές γνωστών παραμυθιών . «Ο GDPR ΚΑΙ ΟΙ 40 ΚΛΕΦΤΕΣ» προσφέρεται και ως διαδικτυακό διαδραστικό εργαστήριο που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και έχει στόχο να διαμεσολαβήσει σε μια εμπειρία μάθησης και απόλαυσης.
Οι δύο συγγραφείς μιλούν με χαρά για την ιδέα και την ταυτότητα του βιβλίου τεκμηριώνοντας εύστοχα, τόσο το σκεπτικό των πρωταγωνιστών του που ακτινοβολεί απολαυστικό χιούμορ, αλλά και τη δημιουργικότητα της αλληλεπιδραστικής σχέσης δύο συνοδοιπόρων και στη ζωή, οι οποίοι τολμούν να εκφραστούν συμμετοχικά με μια ανατρεπτική οπτική γλώσσα…Μετατρέπονται σε κωμικούς χαρακτήρες με την κοινωνική καρικατούρα για να προσελκύσουν με ένα εκφραστικό ποιοτικό αποτέλεσμα και τους πιο απαιτητικούς αναγνώστες για ένα ευαίσθητο θέμα. Η ενσυνείδητη επιλογή του κώδικα του κόμικ από τους συγγραφείς, με πρωταγωνιστές τους ίδιους, καθιερώνει το εγχείρημα της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για τον GDPR – 2016/679 σε μια ζωντανή διαχρονικά πρωτότυπη διαλογική εμπειρία μάθησης:
1.Πώς ο ευρωπαϊκός γενικός κανονισμός προστασίας προσωπικών δεδομένων μπορεί μέσα από τη γλώσσα των κόμικς να επικοινωνήσει αποτελεσματικά με τους πολίτες? Το βιβλίο σας σε ποια ομάδα στόχο απευθύνεται?
ΔΗΜΗΤΡΗΣ: Σε σχέση με ένα «παραδοσιακό» βιβλίο, το κόμικ προσφέρει μια πιο «ζωντανή» και διαλογική εμπειρία στον αναγνώστη. Επίσης, είναι εξαιρετικό ως μέσο «πρώτης επαφής» με ένα θέμα, καθώς παρέχει πληροφορίες με εύληπτο και ανάλαφρο τρόπο, ο οποίος συντελεί στην κατανόησή του. Τέλος, έχουμε συνειδητά επιλέξει το χιούμορ ως βασικό στοιχείο της εκπαιδευτικής μας προσέγγισης και τα κόμικς υπηρετούν εξαιρετικά τον σκοπό αυτό.
ΑΝΘΗ: Το βιβλίο – όπως και το ομώνυμο εργαστήριο – απευθύνεται σε όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας και γνωστικού υποβάθρου. Είναι γραμμένο έτσι ώστε να είναι κατανοητό, προσιτό και ενδιαφέρον τόσο για παιδιά, όσο και για ενήλικες, ενώ δεν απαιτεί οποιαδήποτε προϋπάρχουσα γνώση για τα προσωπικά δεδομένα. Και αυτό χωρίς να έχει γίνει καμία «έκπτωση» όσον αφορά στην πληρότητα ή την ακεραιότητα του περιεχομένου.
2. Επενδύετε στο ότι τα κόμικς αναπτύσσονται σε μια γλώσσα παγκοσμίως κατανοητή και οι αποδέκτες αποθηκεύουν και αποκωδικοποιούν πληροφορίες με διπλό τρόπο σε δύο συστήματα μνήμης τη γλώσσα και τις εικόνες. Πώς θα προσδιορίζατε την επίτευξη της αποστολής του συγκεκριμένου βιβλίου?
ΔΗΜΗΤΡΗΣ: Στην περίπτωσή μας, το κόμικ ήταν η καταλληλότερη προσέγγιση προκειμένου να επικοινωνήσουμε αυτό που θέλαμε, με τον τρόπο που θέλαμε. Αφενός, η εξαιρετικά θετική ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού όλων των ηλικιών (συμπεριλαμβανομένων ειδικών του χώρου) και αφετέρου, η πρόσφατη βράβευσή του στα λογοτεχνικά Βραβεία Αναγνώστη, μαρτυρούν ότι το βιβλίο πετυχαίνει την αποστολή του, καταφέρνοντας να είναι ένα ευχάριστο ανάγνωσμα και ταυτόχρονα ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό βοήθημα.
3. Ποια ανάγκη γέννησε αυτή την ιδέα σας να προσφέρετε με πρωτότυπο τρόπο ένα τόσο μεγάλο εύρος πληροφοριών για την ιδιωτικότητα στην ψηφιακή εποχή? Υπήρξαν εμπειρίες προσωπικές που σας προβλημάτισαν?
ΑΝΘΗ: Η αρχική ιδέα ξεκίνησε από εμένα. Όταν ανέλαβα Υπεύθυνη Προστασίας Δεδομένων (DPO) του ΙΤΕ, ένα από τα καθήκοντά μου ήταν να ενημερώνω και να εκπαιδεύω, τόσο το προσωπικό του Ιδρύματος, όσο και το ευρύτερο κοινό, σχετικά με την έννοια των Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, των τρόπων προστασίας από τους κινδύνους που ελλοχεύουν και των δικαιωμάτων που προσφέρει η σχετική νομοθεσία, δηλ. ο GDPR. Το θέμα, ωστόσο, ήταν αρκετά δυσνόητο και δύσκολο να επικοινωνηθεί με τρόπο που να προκαλεί και να διατηρεί το ενδιαφέρον. Τότε ζήτησα από τον Δημήτρη να συνεργαστούμε, με στόχο τη δημιουργία ενός διαδραστικού εργαστηρίου που να εισάγει το αντικείμενο με τρόπο πιο ελκυστικό. Το εργαστήριο που προέκυψε είχε μεγάλη επιτυχία από την αρχή της παρουσίασής του στο κοινό, πράγμα που σύντομα οδήγησε στη μεταφορά του σε webinar στην ψηφιακή εκπαιδευτική πλατφόρμα Mathesis των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (ΠΕΚ). Ήταν μεγάλη χαρά για εμάς το ότι και ως webinar είχε τεράστια αποδοχή, αφού μέχρι σήμερα το έχουν παρακολουθήσει περισσότερα από 5.000 άτομα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ: Οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο έθεταν συχνά το ζήτημα ύπαρξης ενός εγχειριδίου για περεταίρω μελέτη και εμπέδωση. Από την πλευρά μας, θεωρήσαμε ότι αν δημιουργούσαμε ένα τυπικό ακαδημαϊκό σύγγραμμα, τότε ουσιαστικά θα ακυρώναμε την διαλογική και παιχνιώδη προσέγγιση του εργαστηρίου. Οπότε αποφασίσουμε να προτείνουμε στις ΠΕΚ τη δημιουργία ενός βιβλίου με τη μορφή κόμικ. Τον Μάρτιο του 2020 το βιβλίο μας ήταν γεγονός!
4. Υπάρχουν φανατικοί των κόμικς αλλά και πολέμιοι ακόμη και σήμερα οι οποίοι τα κατατάσσουν στην παραλογοτεχνία. Πώς διαχειρίζεστε αυτή την ομάδα αναγνωστών? Με ποιους άλλους τρόπους προσεγγίζετε και διαχέετε τις αρχές του κανονισμού των «Προσωπικών Δεδομένων» στο ψηφιακό τοπίο?
ΑΝΘΗ: Δε μας απασχόλησε ποτέ το θέμα της διαχείρισης αναγνωστών. Αν κάποιος είναι τόσο αρνητικά προκατειλημμένος που δεν θα τολμούσε καν να αγγίξει ένα βιβλίο-κόμικ λόγω της μορφής του, δεν μπορούμε να τον αναγκάσουμε. Από την άλλη, αν κάποιος αποφασίσει να του δώσει μια ευκαιρία, ίσως να ανακαλύψει έναν νέο κόσμο. Εμείς απλώς επιλέξαμε αυτό που θεωρήσαμε ότι ήταν το πιο κατάλληλο μέσο προκειμένου να παρέχουμε μια υψηλής ποιότητας και αισθητικής εκπαιδευτική εμπειρία και τα δεδομένα ως τώρα δείχνουν ότι το πετύχαμε.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ: Εκτός από το βιβλίο, διεξάγουμε βιωματικά εργαστήρια (δια ζώσης και διαδικτυακά), δημιουργήσαμε το webinar στο Mathesis και επιπλέον προσφέρουμε ψηφιακό υλικό που μπορούν οι εκπαιδευτικοί να αξιοποιήσουν στην τάξη.
5. Πόσο δύσκολο είναι δύο ερευνητές με διαφορετικά επιστημονικά πεδία να συναντηθούν και να συμπορευτούν δημιουργικά με αφετηρίες από ένα αρκετά σύνθετο θέμα που προφανώς επικαιροποιείται ταχύτατα ακολουθώντας την ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας?
ΑΝΘΗ: Το γεγονός ότι είμαστε παντρεμένοι πολλά χρόνια, σημαίνει ότι μάλλον έχουμε ανακαλύψει τον τρόπο να συνεννοούμαστε και να συμπορευόμαστε γενικότερα στη ζωή. Επομένως, το να μπορούμε να «παντρεύουμε» και τα επιστημονικά και δημιουργικά μας ενδιαφέροντα αποτελεί μάλλον το κερασάκι παρά την τούρτα. Η συνδημιουργία μάς γεμίζει και μάς διασκεδάζει.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ: Όσον αφορά τη δυσκολία του εγχειρήματος, η δημιουργικότητα εξ ορισμού προαπαιτεί τον συγκερασμό ετερόκλητων – ακόμα και φαινομενικά εντελώς άσχετων – πεδίων. Η πρόκληση ήταν μεγάλη, αλλά γνωρίζαμε πως, εάν τα καταφέρναμε, το επίτευγμά μας θα ήταν σημαντικό. Οπότε τελικά, ο μεγάλος βαθμός δυσκολίας λειτούργησε περισσότερο ως κίνητρο, παρά ως αποτρεπτικός παράγοντας.
• Θερμές ευχαριστίες στον Δημήτρη Γραμμένο και την Ανθή Στρατάκη για τον χρόνο που μου αφιέρωσαν καθώς και για το φωτογραφικό υλικό που παραχώρησαν για τις ανάγκες της σελίδας!!Καλή συνέχεια στο δημιουργικό σας έργο!
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:
https://www.culturenow.gr/o-gdpr-kai-oi-40-kleftes-dimitris-grammenos-anthi-strataki/
https://bit.ly/3boIKgK
https://mathesis.cup.gr/courses/course-v1:Law+GDPR+19E/about
https://ec.europa.eu/info/law/law-topic/data-protection/data-protection-eu_el
General Data Protection Regulation (GDPR)
https://www.gdprgreece.com/article/5/gdpr
https://www.politeianet.gr/books/9789605245733-grammenos-dimitris-pek-panepistimiakes-ekdoseis-kritis-o-gdpr-kai-oi-40-kleftes-310394
Νικηφόρος Βρεττάκος , Φιλοσοφία των λουλουδιών, Artigraf, Αθήνα 1990 στο
https://archeia.moec.gov.cy/sm/13/vivlio_mathiti_b_gymn_2014.pdf
