Γράφει ο δρ Βαγγέλης Α. Μπούρμπος
Γεωπόνος ερευνητής, οικοτοξικολόγος
Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) γνωστές και ως «ήπιες» ή «πράσινες» θεωρούνται περιβαλλοντικά πιο καθαρές και οικολογικά περισσότερο αποδεκτές. Αποτελούν την ελπίδα αντιμετώπισης του ενεργειακού προβλήματος που χειροτερεύει μέρα με τη μέρα εξαιτίας της επερχόμενης εξάντλησης των ορυκτών καυσίμων.
Εκτιμάται ότι το 2100 οι ΑΠΕ θα καλύψουν πάνω από το 70% της παγκόσμιας ενεργειακής κατανάλωσης. Η Κρήτη παρουσιάζει το μεγαλύτερο δυναμικό ανάπτυξης των ΑΠΕ στη ζώνη της Μεσογείου.
Μία κατηγορία από τις ΑΠΕ είναι και η αιολική ενέργεια, η οποία εκμεταλλευόμενη τον πνέοντα άνεμο, μετατρέπεται από κινητική σε μηχανική και με τη βοήθεια μιας γεννήτριας σε ηλεκτρική. Σε επίπεδο κόσμου η ισχύς του ανέμου υπολογίζεται σε 6Χ109 MW (Μεγαβάτ). Η διαθέσιμη ισχύς αντιπροσωπεύει μόνο το 1% δηλαδή 175Χ1012 KWH (Κιλοβατώρια). Η αιολική ενέργεια προέρχεται από την ηλιακή που σε ποσοστό 2% κατά μέσο όρο μετατρέπεται σε κινητική. Παλαιότερα η αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας έβρισκε ευρεία εφαρμογή στη ναυσιπλοΐα για την κατασκευή των ιστιοφόρων και στη γεωργία για την άντληση νερού και την άλεση. Υποκαταστάθηκε όμως με τη χρησιμοποίηση των ορυκτών καυσίμων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει ιδιαίτερη προτεραιότητα στην αιολική ενέργεια. Την περίοδο 2003 – 2010 παρουσίασε τον υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης σε σχέση με τις άλλες κατηγορίες των ΑΠΕ. Ο ρυθμός αυτός έφτασε στο 210.7%.
Η χώρα μας εξαιτίας της μεγάλης ακτογραμμής και των πολλών νησιών παρουσιάζει υψηλό εκμεταλλεύσιμο αιολικό δυναμικό. Υπολογίζεται πως με την αξιοποίησή του μπορεί να καλύψει το 13.6% των αναγκών της σε ηλεκτρική ενέργεια.
Η «ανεμόεσσα» και «αερίη» Κρήτη εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης και των γεωλογικών και κλιματικών χαρακτηριστικών της αναγνωρίζεται ως μία περιζήτητη περιοχή για την ανάπτυξη συστημάτων αιολικής ενέργειας. Πολλές εταιρίες έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για την εγκατάσταση κολοσσιαίων αιολικών πάρκων με 1.200 – 1.700 ανεμογεννήτριες των οποίων η συνολική ισχύς θα ξεπερνάει τα 3000 MW. Έχουν χωροθετηθεί πάνω από 70 θέσεις με επίκεντρο τις κορυφογραμμές των βουνών της Κρήτης. Ήδη έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν 28. Τα πλωτά θαλάσσια αιολικά πάρκα λόγω του μεγάλου βάθους της θάλασσας σε απόσταση 1.500 μέτρα από τις ακτές και της δαπανηρής μεταφοράς της ενέργειας είναι πολύ δύσκολο να αποτελέσουν αντικείμενο προγραμματισμού.
Δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που χαρακτηρίζουν την Κρήτη ως τη «γη της Επαγγελίας» για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας. Γράφονται άρθρα επί των άρθρων για τα πλεονεκτήματα της ενέργειας αυτής προκειμένου να εμπεδώσουν τη θεωρία του «Κρητικού αιολικού παραδείσου». Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως ο άνεμος η βασική πηγή της αιολικής ενέργειας αποτελεί ανεξάντλητο και δωρεάν παρεχόμενο φυσικό πόρο. Είναι γνωστό επίσης πως τα συστήματα της αιολικής ενέργειας διαθέτουν αρκετά ώριμη τεχνολογία και θεωρούνται από πολλούς οικονομικά πιο ανταγωνιστικά και πιο φιλικά προς το περιβάλλον σε σύγκριση με τα συμβατικά. Μαζί με τις άλλες κατηγορίες των Ήπιων Μορφών Ενέργειας (ΗΜΕ) η αιολική ενέργεια αποτελεί μπορεί να συμβάλει στην προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, αφού δεν απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα ρύπους που επιδεινώνουν το νομοτελικό ρόλο του φαινόμενου του θερμοκηπίου. Ακόμα σε τοπικό επίπεδο τα συστήματα αιολικής ενέργειας σε αντίθεση με τα συμβατικά δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον με τους επικίνδυνους ρύπους του μονοξειδίου του άνθρακα (CO), του διοξειδίου του θείου (SO2) και των καρκινογόνων μικροσωματιδίων. Εκτιμάται πως το κάθε KWH αιολικής ενέργειας μειώνει την εκπομπή των αερίων θερμοκηπίου κατά 1 kg το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), 0.0015 kg τα οξείδια του Αζώτου (NOx) και 0.012 kg το διοξείδιο του θείου (SO2).
Η επιχειρούμενη όμως στο βωμό της φρενοκέρδειας μεγιστοποίηση των πλεονεκτημάτων του συστήματος αυτού και ελαχιστοποίηση ή στρέβλωση ή παραποίηση ή και απόκρυψη των μειονεκτημάτων με πληρωμένες μελέτες πληγώνει το φιλότιμο της τοπικής κοινωνίας, την ξεσηκώνει και την καθιστά «πολέμια» μιας τέτοιας πρωτοβουλίας. Η εναντίωση αυτή στην ανεξέλεγκτη επέκταση των αιολικών πάρκων δεν είναι τυχαία. Οι άνθρωποί της βιώνουν από κοντά και από «πρώτο χέρι» το «ξεπροστούριασμα» του τόπου τους. Εκείνοι είναι που στο τέλος θα σηκώσουν το βάρος των επιμελώς κρυπτόμενων μειονεκτημάτων των αιολικών πάρκων. Αυτή ακριβώς η εσκεμμένη διόγκωση των πλεονεκτημάτων και η μελετημένη παρασιώπηση των μειονεκτημάτων της αιολικής ενέργειας έφερε στο φως της δημοσιότητας το περίφημο βιβλίο του οικολόγου καθηγητή John Etherington με το βαρύγδουπο τίτλο η «απάτη του αιολικού πάρκου» (The wind farm scam, 2009).
Ας δούμε ποια είναι η αλήθεια. Γιατί μόνο έτσι η τοπική κοινωνία θα συναινέσει και θα συμμετάσχει στη λήψη αποφάσεων για την ανάπτυξη των συστημάτων της αιολικής ενέργειας.
Το φυσικό περιβάλλον της Μεγαλονήσου είναι μοναδικό. Διακρίνεται για την πλούσια χλωρίδα και πανίδα και τη μεγαλειώδη εναλλαγή των φυσικών της καλλονών. Πράγματι έχουν καταγραφεί 1800 περίπου φυτικά είδη από τα οποία το 10% είναι ενδημικά. Πολλά από τα ενδημικά αυτά είδη χαρακτηρίζονται ως στενοενδημικά. Το απομονωμένο της Κρήτης βοήθησε επίσης και στη διατήρηση της έντονης γενετικής διαφορετικότητας και της στενοενδημικότητας της πανίδας. Υπάρχουν πάνω από 2000 σπήλαια, θεματοφύλακες της ιστορίας και του μύθου και 250 χιλιοτραγουδισμένα φαράγγια. Μόνο στην Περιφερειακή ενότητα των Χανίων συναντάει κανείς γύρω στα 68 πανέμορφα φαράγγια. Το Ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο Natura 2000 βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση στην προσπάθεια ένταξης των περιοχών της Κρήτης. Δεν ήξερε ποια περιοχή έπρεπε να συμπεριλάβει και ποια να αφήσει εκτός. Κι αυτό γιατί η μια περιοχή ήταν καλύτερη από την άλλη. Με απλά λόγια το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης αποτελεί ιδιαιτερότητα και εγκλείει εύθραυστα σε οποιαδήποτε μη ελεγχόμενη έξωθεν παρέμβαση οικοσυστήματα.
Τα κολοσσιαία αιολικά πάρκα θα προκαλέσουν μεγάλες και μη αναστρέψιμες αλλοιώσεις στο φυσικό περιβάλλον της Κρήτης, με πολλαπλές παράπλευρες οικονομικά, οικολογικά και κοινωνικά δυσμενείς επιπτώσεις. Οι χωματουργικές παρεμβάσεις θα βοηθήσουν στη διάβρωση του εδάφους με κίνδυνο να απομακρυνθεί το αβαθές ωφέλιμο επιφανειακό εδαφόστρωμα και στην εξαφάνιση της φτωχής λόγω υψομέτρου φυτικής εδαφοκάλυψης. Το γεγονός αυτό διαχρονικά θα αλλοιώσει τη φυσιογνωμία της φυτοκοινωνίας και θα επιδεινώσει το φαινόμενο της ερημοποίησης, που απειλεί σε έντονο βαθμό τα βουνά της Κρήτης. Επιπλέον η απογύμνωση της επιφάνειας του τοπίου θα περιορίσει ακόμα περισσότερο την υποβαθμισμένη βοσκοϊκανότητά του. Δεν αποκλείεται βέβαια και το ενδεχόμενο της απαγόρευσης της βόσκηση εξαιτίας της ανάγκης ανάπλασης της καταστραμμένης βοσκήσιμης βλάστησης. Κι ακόμα η επιβάρυνση του τοπίου με χιλιάδες τόνους τσιμέντου μπορεί να προκαλέσει ρωγμές στο μητρικό πέτρωμα και να αλλάξει τις υπόγειες φυσικές υδρολογικές διαδρομές. Κάτι τέτοιο συνέβη σε περιοχή της Αγγλίας με την εγκατάσταση αιολικού πάρκου με ανεμογεννήτριες ύψους 50 μέτρων. Τέλος ο συνδυασμός του αιολικού πάρκου με υδροδυναμικά με νερό από γεωτρήσεις συστήματα αποθήκευσης της ενέργειας θα επιφέρει σοβαρή διαταραχή στο υδρογεωολογικό δυναμικό της περιοχής.
Οι κορυφογραμμές της Κρήτης φιλοξενούν σπάνια ενδιαιτήματα πουλιών. Σε πολλές μάλιστα περιοχές αποτελούν αποκλειστικά περάσματα για τα μεταναστευτικά πουλιά. Υπάρχουν σήμερα πολλά παραδείγματα που αποδεικνύουν τον θάνατο πολλών πουλιών από πρόσκρουση στα πτερύγια των ανεμογεννητριών. Οι «θιασώτες» των αιολικών πάρκων προσπαθούν να αποκρύψουν τα ατυχήματα αυτά με μια «ωχαδερφική» συμπεριφορά. «Ε και τι έγινε; Από τους κυνηγούς σκοτώνονται πολύ περισσότερα». Κινδυνεύουν σε μεγαλύτερο βαθμό τα αρπακτικά, που με τις αργές κυκλικές κινήσεις τους για αναζήτηση της λείας τους, μπαίνουν στην περιφέρεια περιστροφής των πτερυγίων. Τότε έχουν στη διάθεσή τους μόνο δύο δευτερόλεπτα για να αποφύγουν την πρόσκρουση. Στην Tarifa της Ισπανίας για παράδειγμα μεταξύ των πουλιών που σκοτώνονται πολλά ανήκουν στα 13 είδη που προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ στο αιολικό πάρκο του Altamont Pass σκοτώνονται κάθε χρόνο 200 – 300 γεράκια, 40 – 60 χρυσαετοί και 7.000 μεταναστευτικά πουλιά. Στην Κρήτη έχουν επιβεβαιωθεί επίσης θάνατοι αρπακτικών πουλιών. Πέρα από τη θανάτωση τα αιολικά πάρκα με τον θόρυβο που προκαλούν μπορεί να εξαφανίσουν σημαντικούς βιότοπους της ορνιθοπανίδας και να περιορίσουν τις θέσεις φωλιοποίησης. Η προβλεπόμενη σε περιβαλλοντικές μελέτες μεταφορά των φωλιών σε γειτονικές θέσεις αποτελεί βάναυσο εμπαιγμό και «στάχτη» στα μάτια των οικολόγων. Γενικά η άγρια ζωή εξαιτίας της υποβάθμισης των οικοτόπων αναστατώνεται και διαταράσσεται η ισορροπία των ειδών με κίνδυνο την αλλοίωση της ποιοτικής και ποσοτικής σύνθεσης της μικρο και μακροπανίδας. Εξίσου ευαίσθητες είναι και οι νυχτερίδες οι οποίες πέρα από την πρόσκρουση με το πλησίασμα στις ανεμογεννήτριες παθαίνουν σοκ και εσωτερική αιμορραγία.
Το σοβαρότερο μειονέκτημα των αιολικών συστημάτων, το οποίο δυστυχώς «ωραιοποιείται» από πολλούς επικίνδυνα, είναι η ασταθής, ασυνεχής, μη προβλέψιμη και χαμηλής (αραιής) ροής παραγωγή ενέργειας. Δυστυχώς ο Αίολος είναι εκείνος που αποφασίζει πότε, πως, για πόσο χρόνο και με ποια σφοδρότητα θα πνεύσει ο άνεμος. Σε όλες τις χώρες με ιστορία για την αιολική ενέργεια έχει διαπιστωθεί έντονη διακύμανση της παραγωγής. Η ταχύτητα του ανέμου για να λειτουργήσει μία ανεμογεννήτρια πρέπει να κυμαίνεται από 3-25 (m/s) μέτρα στο δευτερόλεπτο. Σε ταχύτητα του ανέμου έξω από τα όρια αυτά οι ανεμογεννήτριες ακινητοποιούνται και αποσυγχρονίζονται με αποτέλεσμα να σταματάει η παραγωγή ενέργειας και να διαταράσσεται η σταθερότητα του συστήματος. Για την άρση του μειονεκτήματος αυτού και την αποφυγή προβλημάτων διακοπής του ρεύματος επιχειρείται η αποθήκευση της παραγόμενης αιολικής ενέργειας ή η εξαγωγή της περισσευούμενης σε γειτονικές χώρες, όπως γίνεται στη Δανία. Το γεγονός ότι η αιολική ενέργεια δεν μπορεί να παραγάγει φορτίο βάσης υποχρεώνει την υποστήριξη των αιολικών πάρκων με εφεδρικά συστήματα αποθήκευσης της ενέργειας, τα οποία θα αποδίδουν την ίδια ισχύ αυξημένη για λόγους ασφάλειας κατά 20%. Εξαιτίας του γεγονότος αυτού στις δυσμενείς επιπτώσεις του αιολικού συστήματος θα πρέπει να προστεθούν και εκείνες των υποστηρικτικών συστημάτων.
Στα συστήματα αυτά συμπεριλαμβάνονται:
• Οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί που καταναλίσκουν ορυκτά καύσιμα.
• Οι υψηλού κόστους, εξαιτίας της ανάγκης παρουσίας ανορθωτών, μετασχηματιστών και σταθεροποιητών της τάσης για τα μεγάλα αιολικά πάρκα, σειρές συσσωρευτών.
• Τα συστήματα της υδροδυναμικής αποθήκευσης. Στα συστήματα αυτά η περίσσεια ενέργεια στις περιόδους μειωμένης ζήτησης χρησιμοποιείται για την άντληση νερού στην πάνω λίμνη του υδροηλεκτρικού φράγματος. Σε χαμηλή παραγωγή ή άπνοια λειτουργεί ο υδροηλεκτρικός σταθμός με την πτώση του νερού σε υδροστρόβιλο για την παραγωγή της επιθυμητής ενέργειας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί βρόχινο ή γεωτρήσεων ή θαλάσσιο προεπεξεργασμένο νερό. Η απόδοση φτάνει στο 70% αν ο υδροηλεκτρικός σταθμός βρίσκεται στην ίδια περιοχή με τις αιολικές εγκαταστάσεις.
• Το σύστημα παραγωγής υδρογόνου με ηλεκτρόλυση του θαλασσινού νερού. Το παραγόμενο υδρογόνο χρησιμοποιείται ως καύσιμο ή για άμεση απόληψη ηλεκτρικής ενέργειας με ειδικές κυψελίδες. Απαιτείται η παραγωγή μεγάλης ποσότητας υδρογόνου.
• Το σύστημα της υδραυλικοπνευματικής αποθήκευσης με συμπίεση αζώτου ή αέρα.
• Το σύστημα αποθήκευσης σε σφόνδυλο με την εφαρμογή των αιολικών ντίζελ (wind diesel) που εξοικονομούν 50% υδρογονάνθρακες.
• Οι ηλιακοί φωτοβολταϊκοί σταθμοί.
• Τα υβριδικά συστήματα που είναι συνδυασμός των παραπάνω υποστηρικτικών συστημάτων αποθήκευσης.
Κατά κανόνα τα αιολικά πάρκα εγκαθίστανται στους λόφους και στις υψηλότερες βουνοκορφές που για την Κρήτη, όπως ήδη αναφέρθηκε, είναι μνημεία απαράμιλλου φυσικού κάλλους και μπορεί να διαθέτουν ιδιαίτερης σημασίας φυσικά οικοσυστήματα. Αποτελούν κατά συνέπεια πόλους έλξης των τουριστών που αρέσκονται στον πράσινο και ενδοχώριο τουρισμό. Στη Μεγαλόνησο ο τουρισμός στην ενδοχώρα στηρίζεται στο αδιατάραχτο φυσικό και πολιτισμικό τοπίο, στο οποίο επικρατεί μία αρμονία της ανθρώπινης δράσης και της φύσης. Σ’ αυτό το περιβάλλον, όταν τηρούνται και οι βασικοί κανόνες της οικολογίας, επιζητεί να αποδράσει ο αστός του οποίου η ποιότητα ζωής υποβαθμίζεται αδιάκοπα στην πόλη που διαμένει. Η «βιομηχανοποίηση» του Κρητικού φυσικού τοπίου με την εγκατάσταση αιολικού πάρκου μαζικής εξάπλωσης και των συνοδών υποβοηθητικών συστημάτων θα υποβαθμίσει τη φυσιογνωμία του. Έτσι με το κυριολεκτικά χωματουργικό «ξεσκοίλιασμα» και τσιμέντωμα της επιφάνειάς του αποβάλλει την αισθητική και οπτική του γοητεία και μετατρέπεται σε ανεπιθύμητη «βιομηχανική ζώνη», πράγμα που θα μειώσει σε επικίνδυνο βαθμό την ελκυστικότητα των επισκεπτών. Η δημοσίευση στο διαδίκτυο φωτογραφιών επισκεψιμότητας των αιολικών πάρκων είναι κατευθυνόμενη και αποσκοπεί στον αποπροσανατολισμό. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στη Δανία, στην Αγγλία και στην Ολλανδία δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση ηλιακών πάρκων σε περιοχές με φυσική ομορφιά. Στις χώρες αυτές η εγκατάσταση συστημάτων αιολικής ενέργειας σε τουριστικές περιοχές είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του τουρισμού τα πρώτα δέκα χρόνια κατά 30%. Δυστυχώς όλοι επαΐοντες και μη ομιλούν για αειφόρο τοπική ανάπτυξη, αλλά κάνουν « τα στραβά μάτια» για την αρνητική επίπτωση προς την κατεύθυνση αυτή της μαζικής εγκατάστασης συστημάτων παραγωγής αιολικής ενέργειας.
Η υποβάθμιση του φυσικού τοπίου έχει ως απόληξη και τη μείωση της αξίας των ατομικών ιδιοκτησιών. Οι οικισμοί που βρίσκονται σε ακτίνα 500 μέτρων από τα αιολικά πάρκα θα δουν με τον καιρό τη μείωση της αξίας των ακινήτων τους. Πέρα από αυτό ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος πρόκλησης ζημιών από τη θραύση εξαιτίας αντίξοων καιρικών συνθηκών των πτερυγίων, που με τη σειρά του επιδρά ουσιαστικά στη μείωση της αξίας της ακίνητης περιουσίας. Το βάρος αυτών των πτερυγίων είναι 30 τόνοι. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς το μέγεθος της ζημιάς που μπορεί να προκληθεί. Στο Μαρμάρι της Εύβοιας το 2003 εκτινάχτηκαν θραύσματα πτερυγίων σε απόσταση 400 μέτρων. Η ελάχιστη απόσταση των 500 μέτρων που ορίστηκε για την προστασία από το θόρυβο δεν εξασφαλίζει τους οικισμούς από ένα τέτοιο ατύχημα. Δεν αποκλείεται τέλος ενδεχόμενη πυρκαγιά στο κιβώτιο ταχυτήτων και στις γραμμές μεταφοράς της ενέργειας, αφού στη χώρα μας το δίκτυο αυτό μεταφοράς είναι εναέριο.
Οι «θιασώτες» των αιολικών πάρκων πάντοτε στις οικονομικές τους εκθέσεις ομιλούν για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Λένε βέβαια τη μισή αλήθεια. Θέσεις δημιουργούνται εκεί που κατασκευάζονται οι ανεμογεννήτριες και όχι στον τόπο εγκατάστασης. Στη Δανία για παράδειγμα το 2005 που παρήγαγε το 40% των ανεμογεννητριών σε όλο τον κόσμο απασχολούνταν 20.000 άτομα. Στην πραγματικότητα ένα τυπικό σύστημα αιολικής ενέργειας λόγω του υπεραυτοματισμού μετά την εγκατάσταση δεν απασχολεί περισσότερους από 3 – 4 εργαζόμενους για τη συντήρησή του. Πόσοι όμως από τους ντόπιους κατοίκους θα δουν τη συμπληρωματική τους απασχόληση στον πράσινο τουρισμό να περιορίζεται με τη μείωση των επισκεπτών στις υποβαθμισμένες αυτές περιοχές;
Ο μηχανικός και αεροδυναμικός θόρυβος των ανεμογεννητριών, όσο και αν επιχειρείται η μείωσή του με σύγχρονες τεχνολογίες, δεν ενοχλεί μόνο τα πουλιά, αλλά και τους κατοίκους που μένουν κοντά σε αιολικά πάρκα. Η ένταση και η διάδοσή του δεν μπορεί να προβλεφθεί εξαιτίας του ανάγλυφου, της εδαφοκάλυψης και της αντανάκλασης. Όλες κατά συνέπεια οι προσπάθειες παραπλάνησης με τη δημοσίευση «πληρωμένων» αποτελεσμάτων δεν αντέχουν στην κριτική της αξιοπιστίας. Ο θόρυβος αυτός είναι διαπεραστικός και χαμηλής έντασης και θυμίζει τον μπάσο ήχο από διπλανή ντίσκο ή από ελικόπτερο σε απόσταση. Ισχυρίζονται ορισμένοι πως στα 200 μέτρα ο θόρυβος θυμίζει «επαρχιακή πόλη» και στα 500 που είναι και το ελάχιστο όριο για την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών ένα «ήσυχο καθιστικό δωμάτιο»! Μάλιστα δε αν υπάρχει και φυσικό θρόισμα των δέντρων ο θόρυβος αυτός υπερκαλύπτεται εντελώς. Ποιος άραγε ρώτησε τον κάτοικο του διπλανού χωριού αν θέλει να ζήσει στην ηχορρύπανση της «επαρχιακής τους πόλης» και όχι στην κατάνυξη του ήχου των νυχτοπουλιών; Θα πρέπει οι κάτοικοι των γειτονικών οικισμών να κάνουν ιδιαίτερα τη νύχτα σπονδή στον Αίολο να θροΐσει τις φυλλωσιές των δέντρων για να υπερκαλυφθεί ο εφιαλτικός θόρυβος των ανεμογεννητριών; Το «φκιασίδωμα» του θορύβου των ανεμογεννητριών έχει και τα όρια. Έλεος! Τελευταία γίνεται πολύς λόγος για τους υπόηχους που παράγονται από τη λειτουργία των ανεμογεννητριών με συχνότητα της τάξης του 0.01-25 Hz (Χερτζ), είναι μικρότερη από εκείνη που μπορεί να συλλάβει το ανθρώπινο αφτί. Οι υπόηχοι αυτοί διαδίδονται σε μεγάλες αποστάσεις και προκαλούν στρες, ζαλάδες και φαντασιώσεις γιατί η συχνότητά τους είναι παρόμοια με εκείνη των λειτουργιών του εγκεφάλου.
Με τη συνεχή και ενορχηστρωμένη επίθεση στην κοινή γνώμη δημιουργήθηκε η εντύπωση πως η αιολική ενέργεια είναι φτηνή και ανταγωνιστική. Κάθε άλλο. Στην Αγγλία υπολογίζεται πως ένα MWH (μεγαβατώριο) στοιχίζει 50,72 και 38 λίρες για την παραγωγή ενέργειας από άνθρακα, ανεμογεννήτριες και πυρηνικό εργοστάσιο αντίστοιχα. Το κόστος των 72 λιρών θα ήταν πολύ ανασταλτικό για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας αν δεν δίνονταν από την Ευρωπαϊκή Ένωση οικονομική επιχορήγηση που φτάνει και στο 40%. Ακόμα σε εθνικό επίπεδο κάθε κράτος μέλος εγγυάται την πώληση της αιολικής ενέργειας επιβαρυμένη με ειδικό τέλος που το πληρώνει ο καταναλωτής. Τέλος το κόστος παραγωγής της αιολικής ενέργειας ανεβαίνει ακόμα περισσότερο αν συμπεριληφθεί και η δαπάνη των παράλληλων έργων αποθήκευσης, μεταφοράς και διείσδυσής της στο ηλεκτρικό δίκτυο. Έτσι εξηγείται η ε για φτηνή ενέργεια από τα αιολικά πάρκα.
Στην περίπτωση αιολικών πάρκων μαζικής επέκτασης, όταν αυτά εγκαθίστανται κοντά σε οικισμούς η προκαλούμενη σκίαση αποτελεί σοβαρό πρόβλημα. Μία ανεμογεννήτρια ισχύος 3 MW με μήκος πτερυγίου 45 m και πλάτος 2 m προκαλεί λίγο μετά την ανατολή και λίγο πριν από τη δύση σκίαση μέχρι 1.4 Km (χιλιόμετρα).
Οι ανεμογεννήτριες παλιάς γενιάς μπορεί να προκαλέσουν με τα κινούμενα πτερύγια αυξομείωση λόγω αντανακλάσεων και ηλεκτρομαγνητικών παρεμβολών του σήματος των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών. Γι’ αυτό και η νομοθεσία αδειοδότησης προβλέπει την τήρηση ελάχιστων αποστάσεων από τις θέσεις των πομπών. Το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο των ανεμογεννητριών προέρχεται κυρίως από την ηλεκτρογεννήτρια και το μετασχηματιστή. Όσο επεκτείνεται ένα αιολικό πάρκο τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη κατασκευής δικτύου υψηλής τάσης για τη μεταφορά και διείσδυση της ενέργειας στα συμβατικά ηλεκτρικά δίκτυα. Τα δίκτυα αυτά μεταφοράς πέρα από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος δημιουργούν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία με τις γνωστές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στον άνθρωπο. Πολλοί υποστηρίζουν πως η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία περιορίζεται σε μικρή απόσταση από το κέλυφος, οπότε δεν διαπιστώνεται στη βάση της ανεμογεννήτριας. Τότε γιατί περιφράσσεται ο μετασχηματιστής; Τι γίνεται στα κολοσσιαία αιολικά πάρκα μαζικής επέκτασης με μετασχηματιστές υψηλής τάσης και με δίκτυο μεταφοράς του υψηλής τάσης ρεύματος;
Είναι γνωστό πως καμιά πηγή ενέργειας δεν αποδίδει το 100% της ισχύος της. Τα σύγχρονα θερμοηλεκτρικά και πυρηνικά συστήματα έχουν μία απόδοση της τάξης του 80 – 90%. Η απόδοση αυτή στις ανεμογεννήτριες κυμαίνεται μεταξύ του 25 – 30%. Αυτό σημαίνει πως η πραγματική ή η ωφέλιμη ισχύς των αιολικών πάρκων υπολείπεται κατά 3.0-3.5 φορές από εκείνη των θερμοηλεκτρικών. Αποτελεί πραγματικό εμπαιγμό και παραπλάνηση η διάχυση της άποψης ότι η αιολική ενέργεια είναι βασικός παράγοντας της ενεργειακής ασφάλειας μιας χώρας. Σε έκθεση γνωστής κατασκευαστικής των αιολικών πάρκων εταιρίας αναφέρεται χαρακτηριστικά πως στη Γερμανία η εγκαταστημένη αιολική ισχύς θα φτάσει στα 48.000 MW για να υποκαταστήσει μόνο τα 2000 MW της θερμοηλεκτρικής ισχύος.
Οι ανεμογεννήτριες ενός αιολικού πάρκου επιτελούν επίσης και το ρόλο των ανεμομικτών του θερμού και ψυχρού αέρα με αποτέλεσμα να αυξάνουν κατά τη νύχτα τη θερμοκρασία στην επιφάνεια του εδάφους κατά 0.72ο C. Η αύξηση αυτή αν είναι χωρικά μεγάλη μπορεί να μεταβάλει τον τοπικό ή περιφερειακό καιρό και να μεταβάλλει σε βάρος των οικοσυστημάτων το μικροκλίμα.
Δεν είναι τυχαίο ότι η αιολική ενέργεια χαρακτηρίζεται από πολλούς ως καθαρή σε εισαγωγικά. Πράγματι τα αιολικά πάρκα χωρίς τα υποστηρικτικά συστήματα δεν παράγουν ούτε γραμμάριο CO2. Η αλήθεια όμως είναι ότι η παραγωγή αιολικής ενέργειας αποτελεί κοινή «ασπιρίνη» στην προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινόμενου της κλιματικής αλλαγής. Ακόμα και αν η αιολική ενέργεια καταφέρει με τον εκσυγχρονισμό της τεχνολογίας της να φτάσει στο 10% της διείσδυσης στο όλο ενεργειακό σύστημα η συνεισφορά στη μείωση του CO2 θα είναι μικρή και πολύ ακριβή. Είναι εντελώς αναληθής ο ισχυρισμός ότι η παραγόμενη από τα αιολικά πάρκα ενέργεια του 1 KWH (κιλοβατώριου) αντικαθιστά αντίστοιχη συμβατική. Αυτό γίνεται μόνο με τη βοήθεια των υποστηρικτικών συστημάτων που δημιουργούν φορτίο βάσης. Το 1 MW κατά συνέπεια αιολικής ισχύος με δεδομένη την παραγωγή στα θερμοηλεκτρικά συστήματα 0.43t CO2/KWH θα αποδώσει στο χρόνο μόνο 2628 KWH και επομένως θα μειώσει κατά 1130 t το CO2. Να γιατί στη Δανία με υψηλό ποσοστό παραγωγής αιολικής ενέργειας δεν διαπιστώνεται μείωση του CO2.
Επιχειρήθηκε στο άρθρο αυτό να παρουσιαστεί χωρίς την «κερδοσκοπική μάσκα» η αλήθεια για την αιολική ενέργεια. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι ΑΠΕ μεταξύ των οποίων και η αιολική ενέργεια μπορούν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, που απειλεί τον κόσμο εξαιτίας της εξάντλησης των ορυκτών καυσίμων. Είναι όμως διακριβωμένο πως οι ΑΠΕ με τη σημερινή τεχνολογία δεν μπορούν να παραγάγουν την ίδια ποσότητα και ποιότητα ενέργειας με τα συμβατικά συστήματα. Το γεγονός αυτό επιβάλλει τη λογική μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης του ενεργειακού προβλήματος. Στο επίκεντρο της λογικής αυτής αποκτά ιδιαίτερη και πρώτιστη σημασία η εξοικονόμηση της ενέργειας με τη σταθεροποίηση και τη μείωση της κατανάλωσης καθώς και με τη στροφή στην ενεργειακή απόδοση. Καθίσταται επίσης επιβεβλημένη η αλλαγή του ισχύοντος σήμερα μοντέλου της παραγωγής της ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα. Τα μικρής κλίμακας ενεργειακά συστήματα αποδέχονται οικολογικότερα και οικονομικότερα την εγκατάσταση των ΑΠΕ και κατά συνέπεια και της αιολικής ενέργειας. Είναι ορατός ο κίνδυνος πρόκλησης από τα μεγάλης κλίμακας συστήματα των ΑΠΕ ανάλογων με τα συμβατικά αρνητικών αποτελεσμάτων στην κοινωνία και στο περιβάλλον.
Δεν υπάρχει Κρητικός «πολέμιος» των ΑΠΕ. Που να μη θέλει να αντιμετωπιστεί η ενεργειακή κρίση που πλήττει τη χώρα μας. Όπως δεν υπάρχει και κανένας που να θέλει να δει τη φυσική ομορφιά και χάρη των Κρητικών τοπίων να θυσιάζεται αλόγιστα στο βωμό ενός αμφισβητούμενου για την ενεργειακή ασφάλεια συστήματος. Η αιολική ενέργεια κατά συνέπεια δεν είναι αποκλειστικό τεχνοκρατικό ζήτημα. Η ανάπτυξη της μορφής αυτής ενέργειας, όσο δελεαστική και αν παρουσιάζεται θα επηρεάσει τη φυσιογνωμία της υπαίθρου και τη ζωή των κατοίκων της. Με βάση τα παραπάνω το υψηλό αιολικό δυναμικό της Κρήτης δεν μπορεί να αποτελέσει άλλοθι στην αβασάνιστη και ανεξέλεγκτη κατασκευή σε όλη την επικράτεια του νησιού και «εν ριπή οφθαλμού» κολοσσιαίων συστημάτων αιολικής ενέργειας. Τα αιολικά πάρκα με τον μεγάλο ρυθμό κατασκευής τους σε όλο τον κόσμο τείνουν να γίνουν «βιομηχανικές ζώνες» με όλες τις δευτερεύουσες επιδράσεις στο περιβάλλον. Δεν πρέπει να λησμονείται πως στην αειφόρο ανάπτυξη κάθε έργο του ανθρώπου έχει επιπτώσεις στη φύση και επιβάλλεται κατά συνέπεια να υπόκειται σε διεξοδική μελέτη, ώστε να επιλέγεται η πιο λυσιτελής για την τοπική κοινωνία και το ίδιο το περιβάλλον λύση. Κι ακόμα δεν είναι επιτρεπτή η μονομερής εστίαση του ενδιαφέροντος, η προσφορά εξαιρετικών ελκυστικών κινήτρων, η έλλειψη σωστής πληροφόρησης της κοινωνίας και η «χαλαρή» νομοθεσία για την αιολική ενέργεια. Η προτιμησιακή αυτή διαχείριση δεν επιτρέπει τη διαβούλευση με την τοπική κοινωνία, την επαρκή και σε βάθος εξέταση των κοινωνικών, οικονομικών, τουριστικών, ιστορικών, πολιτικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την ισορροπημένη αξιολόγηση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων της κατηγορίας αυτής των ΑΠΕ. Η μοναδική μαζική εξάπλωση της αιολικής ενέργειας στην Κρήτη δεν μπορεί να στηρίξει το εθνικό σύστημα ενέργειας και να περιορίσει, όπως επιμελώς διατυμπανίζεται, στον αναμενόμενο βαθμό την επιδείνωση του φαινόμενου του θερμοκηπίου που έχει ως απότοκο την κλιματική αλλαγή του πλανήτη. Κι αυτό γιατί τα αιολικά πάρκα δεν παράγουν χωρίς τα υποστηρικτικά συστήματα ούτε φορτίο βάσης ούτε ρεύμα όσο και όποτε επιζητείται. Μπορεί όμως να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο σε ένα πρόγραμμα ολοκληρωμένης διαχείρισης της ενέργειας. Δεν παραχωρείται κατά συνέπεια σε κανέναν το δικαίωμα στη λήψη βιαστικών και επιπόλαιων αποφάσεων για τη «σπορά» χιλιάδων ανεμογεννητριών σε κάθε λόφο και κορυφογραμμή της Κρήτης.
