Το Ιστορικό Καφέ «Καφενείον ο Ερμής», που λειτουργεί από το 1800, είναι ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά δείγματα Ιστορικών Καφέ στην Ελλάδα, ένας χώρος-μουσείο που αντανακλά τη ζωντανή ιστορία του τόπου.
Η ιστορία του Καφέ στη Μυτιλήνη ξεκινά το 1922 όταν ο προπάππους της σημερινής ιδιοκτήτριας, Ειρήνης Λάσκαρη, ο Γεώργιος Σπανουδάκης, έφτασε στο νησί μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο Γεώργιος Σπανουδάκης διατηρούσε μαζί με τον αδελφό του στο Αλί Αγάτς της Μικράς Ασίας δύο παραδοσιακά καφενεία -ένα για νέους και ένα για τους μεγαλύτερους. Αναγκάστηκε ωστόσο να αφήσει την περιουσία του και όταν κατέληξε στη Μυτιλήνη, κατά τη Μικρασιατική καταστροφή, πήρε ως ανταλλάξιμο από την τράπεζα τον τούρκικο καφενέ, που βρισκόταν στο νησί και ήδη είχε 120 χρόνια ζωής και ιστορίας!
Ο Γεώργιος Σπανουδάκης λειτούργησε αρχικά τον χώρο ως καφενείο-λέσχη. Στους πελάτες πρόσφερε μόνο όσα αναγράφονται στον παλιό τιμοκατάλογο, που είναι δίγλωσσος -γραμμένος στην ελληνική και την αραβική γραφή- και διασώζεται έως σήμερα: τσάι, ροφήματα, ναργιλέδες, 40-50 στον αριθμό.
Όλοι όσοι θυμούνται αυτό το Καφέ, έλεγαν πως ήταν κάτι το ξεχωριστό. Καταρχάς ήταν πολύ όμορφα διακοσμημένο: μαρμάρινα τραπέζια, ξύλινοι καναπέδες, πολλοί ναργιλέδες. Οι κουρτίνες ήταν βελούδινες, κρεμασμένες σε σκαλιστά κουρτινόξυλα. Στους τοίχους, μεγάλοι καθρέπτες, με βαριές χρυσές κορνίζες και πίνακες, που τότε κανείς δεν ήξερε την αξία τους. Κάποιοι έχουν διασωθεί και σήμερα κοσμούν τον «Ερμή», όπως και το ξύλινο ταβάνι και τα πλακάκια της Ανατολής στο δάπεδο. Τα περισσότερα αντικείμενα προέρχονται από τη Μικρά Ασία, από τους καφενέδες που είχε ο Γεώργιος Σπανουδάκης.
Η σημερινή ιδιοκτήτρια του Καφέ, Ειρήνη Λάσκαρη, και προγονη του Σπανουδάκη, διηγείται χαρακτηριστικά: «όταν Γεώργιος Σπανουδάκης έφυγε από τη ζωή, ο γιος του Νικόλαος ήταν μόλις 10 ετών και κατάφερε να κρατήσει το μαγαζί, με τη στήριξη συγγενών και φίλων. Ο «Ερμής» έμελλε να γίνει η ζωή του όλη. Το 1954 παντρεύτηκε τη γιαγιά μου Ειρήνη, από την οποία έχω πάρει και το όνομά μου. Μαζί απέκτησαν τρεις κόρες, την Αναστασία, τη Μαρία και την Κυβέλη. Όταν τα κοριτσια μεγάλωσαν, η γιαγιά και ο παππούς ξεκίνησαν να λειτουργούν τον Ερμή και ως ουζερί. Από τις πέντε το πρωί σηκωνόταν ο παππούς για ν’ ανοίξει το μαγαζί, που δεν άδειαζε από κόσμο μέχρι τη μία μετά τα μεσάνυχτα, κάποιες φορές και μέχρι τις δύο. Η γιαγιά Ρηνούλα μαγείρευε και οι πελάτες παραμιλούσαν με τις νοστιμιές της. Τις συνταγές αυτές διατηρούμε μεχρι και σήμερα, τις νοσταλγικές μικρασιατικές γεύσεις. Ο Νικόλαος Σπανουδάκης έφυγε από τη ζωή το 1994, τη χρονιά που γεννήθηκα εγώ, τη χρονιά που η μητέρα μου, Κυβέλη Σπανουδάκη πήρε την απόφαση να συνεχίσει την οικογενειακή μας παράδοση. Πάση θυσία προσπάθησε να διατηρήσει το χώρο, έτσι ώστε να θυμίζει τον παλιό «Ερμή». Και τα κατάφερε, αφού «άντεχαν» τα οικοδομικά υλικά, με τα οποία ήταν φτιαγμένος. Εντυπωσιάστηκε από το πόσο γερά ήταν τα ξύλα στο ταβάνι και στα κουφώματα, και μακαρίζει την τύχη της, που δεν άκουσε όλους όσοι την προέτρεπαν να τα ξηλώσει όλα. Ενιωσε ως υποχρέωση ν’ «αναστήσει» τον παλιό Ερμή, που είχε εγκαταλειφθεί από τους νοικάρηδες που το δούλευαν όσο ο παππούς ήταν άρρωστος.
Τον καφενέ τον έζησε και τον αγάπησε από μικρό παιδάκι. Όπως και εγω. Στον «Ερμή» διάβαζε τα μαθήματά της η Κυβέλη. Εκεί κοιμόταν πολλές φορές, στον καναπέ απέναντι στον μεγάλο πίνακα, με τα ζεστά χρώματα, που αναπαριστά δύο νύμφες σε μια λίμνη. Όταν άνοιξε το μαγαζί, το 1997, παρατηρούσε εμένα, τη μικρή της κόρη, να κάνω τα ίδια, όπως έκανε κι εκείνη παιδί. Τα πρώτα χρόνια το Καφέ το λειτουργούσε και εκείνη ως καφενείο-ουζερί, σερβίροντας καφέ στη χόβολη και ούζο με μεζεδάκια που έφτιαχνε εκείνη και η γιαγιά Ρηνούλα. Ο κόσμος δεν χόρταινε τα μεζεδάκια και ζητούσε συνεχώς κι άλλα. Κάπως έτσι καταλήξαμε να προσφέρουμε τους μεζέδες και σε μερίδες, για τους καλοφαγάδες! Οι εποχές άλλαξαν, και αργά η γρήγορα βρεθήκαμε κι εμείς αντιμέτωποι με την οικονομική κρίση, προσπαθώντας πολύ σκληρά για να κρατήσουμε τον Ερμή «ζωντανό». Τελειώνοντας τις σπουδές μου στις Οικονομικές Επιστήμες το 2017, αποφάσισα, ως τέταρτη πλέον γενιά, να αναλάβω την επιχείρηση. Σήμερα, έχοντας στο πλάι μου τη μαμα Κυβέλη και έχοντας χάσει πια τη γιαγιά Ρηνούλα, συνεχίζουμε να κάνουμε αυτό που ξέρουμε καλύτερα. Είναι τεράστιο το χρέος απέναντι στους παππούδες μας που διαφύλαξαν για εμάς αυτή την ανεκτίμητης αξίας κληρονομιά», καταλήγει η Ειρήνη Λάσκαρη.
ΚΑΦΕΝΕΙΟΝ “Ο ΕΡΜΗΣ”
Κουρνάρου 2 & Ερμού
Μυτιλήνη 811 00
Ελλάδα
+30 2251 026232
kafeneionoermis@gmail.com
www.facebook.com/HistoricCafesRoute
www.instagram.com/historiccafesroute
@historiccafesroute
* Πηγή φωτογραφιών https://historiccafesroute.com
*H στήλη «Βόλτα» στα Ιστορικά Καφέ του Κόσμου είναι μια συνεργασία των «Χ.Ν» και του Διεθνούς Πολιτιστικού Οργανισμού «Δρόμος Ιστορικών Καφέ».
