Οι κοινωνίες, σε όλες τις εποχές, έχουν έναν αντανακλαστικό και αδίστακτο τρόπο να απομακρύνουν και να περιθωριοποιούν τους διαφορετικούς. Ισως επειδή το διαφορετικό φοβίζει. Ισως επειδή η ομοιομορφία προκαλεί κάποιου είδους σιγουριάς. Ισως από άγνοια και έλλειψη παιδείας. Στο ίδιο πλαίσιο, καθίσταται σαφές πως η κοροϊδία είναι πιο εύκολη από την κατανόηση και την αποδοχή. Και σε κάθε περίπτωση, οι διαφορετικοί, καταλήγουν απόκληροι και δυστυχείς.
Φρικιό, εξάμβλωμα της φύσης, έκτρωμα, αποτροπιαστικό τέρας… Αυτοί ήταν μερικοί μόνο από τους χαρακτηρισμούς που τον ακολουθούσαν στη σύντομη ζωή του. O Joseph Carey Merrick γεννήθηκε στις 5 Αυγούστου στου 1862, στο Λέστερ της Αγγλίας. Γιός της Μαίρη Τζέην και του Ανταμ Ρόκλεϊ Μέρικ, είχε έναν μικρότερο αδελφό και μια αδελφή. Σε ηλικία δύο χρονών, καθώς αναπτυσσόταν, το σώμα και το πρόσωπό του αποκτούσαν σαρκώδεις όγκους, φριχτά εξογκώματα, τραχιές επιφάνειες με γκρίζα απόχρωση, που χειροτέρευαν όσο το αγόρι μεγάλωνε. Οι γονείς του, προσπαθώντας να εξηγήσουν το «φαινόμενο» έλεγαν πως για όλα έφταιγε ένας ελέφαντας, που τρόμαξε τη μητέρα του όταν ήταν έγκυος.
Ο Τζόσεφ συνέχισε να πηγαίνει στο σχολείο προσπαθώντας να ζει όσο κανονικά του επέτρεπαν οι συνθήκες. Σε ηλικία 11 ετών η μητέρα του πέθανε από βρογχοπνευμονία. Κατά διάφορες πηγές, είχε και εκείνη ορισμένες δυσμορφίες, ωστόσο δεν υπάρχουν φωτογραφίες της που να πιστοποιούν αυτές τις θεωρίες. Μετά τον θάνατο της μητέρας του τα πράγματα έγιναν ακόμα πιο άσχημα. Ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε μια γυναίκα που καθόλου δεν ήθελε τον Τζόσεφ. Ο μικρός αναγκάστηκε να αφήσει το σχολείο και να βρει δουλειά για να φέρνει χρήματα στο σπίτι κι έτσι να είναι «ανεκτή» η παρουσία του εκεί. Ξεκίνησε να δουλεύει σε μια καπνοβιομηχανία, αλλά οι δυσμορφίες του χειροτέρευαν και του δυσκόλευαν τη ζωή. Το ένα χέρι του δεν ήταν λειτουργικό από την παραμόρφωση και τελικά, λίγο αργότερο τον έδιωξαν από τη δουλειά. Στη συνέχεια προσπάθησε να πωλεί ρούχα στον δρόμο, αλλά η όψη του φόβιζε τους περαστικούς, που έτρεχαν μακριά του. Στα δεκαεπτά ο Τζόσεφ έφυγε από το σπίτι του –εξάλλου είχε γίνει σαφές πως ήταν βάρος στην οικογένειά του- και πήγε να ζήσει με έναν θείο του. Ούτε εκεί είχε τύχη και αποφάσισε να καταφύγει σε πτωχοκομείο.
Ορισμένες πηγές αναφέρουν πως στο πτωχοκομείο ο Μέρικ συνάντησε τον Σαμ Τορ, ιδιοκτήτη αίθουσας σόου, στο Λέστερ. Ο Τορ έψαχνε -και είχε μαζέψει- όλους τους «διαφορετικούς», τους «παράξενους» και άρα τους απόκληρους δημιουργώντας ένα freak show που «έσπαγε ταμεία». Γρήγορα ο Μέρικ συμφώνησε να δουλέψει για τον Τορ, εμφανιζόμενος ως «ο Ανθρωπος Ελέφαντας». Κατά άλλες πηγές ήταν ο Μέρικ που προσέγγισε τον Τορ. Όμως όπως και να έγινε η γνωριμία τους, σημασία έχει πως από αυτήν «γεννήθηκε» ο διάσημος Ανθρωπος Ελέφαντας. Το νούμερο έγινε γρήγορα τεράστια επιτυχία. Ο Μέρικ ήταν το νέο αστέρι, το φρικιό που όλοι έτρεχαν να δουν. Περιόδευε σε πόλεις της Αγγλίας, πάντα με καλυμμένο το κεφάλι του όταν δεν έδινε παράσταση, για να μην τρομάζει τον κόσμο, και σύντομα έφτασε και στο Λονδίνο. Οι παραστάσεις γίνονταν ακριβώς απέναντι από το κεντρικό νοσοκομείο της πόλης και έτσι ανάμεσα στους «περίεργους» ήταν και πολλοί γιατροί και φοιτητές ιατρικής. Από αυτούς, ο Φρέντερικ Τρεβς, γιατρός στο νοσοκομείο, ενδιαφέρθηκε ειλικρινά για την περίπτωση του Μέρικ.
Ζήτησε να τον εξετάσει και κατάλαβε γρήγορα πως οι όγκοι πίεζαν ζωτικά του όργανα. Η διάγνωση δεν ήταν αισιόδοξη, ο Μέρικ είχε λίγα μόνο χρόνια ζωής. Οταν ο γιατρός του ζήτησε να μείνει στο νοσοκομείο για περαιτέρω εξετάσεις, ο Μέρικ αρνήθηκε γιατί –παρότι «έκθεμα» σε freak show- του είπε ότι στο νοσοκομείο θα αισθανόταν «σαν ζώο σε ζωοπανήγυρη».
Το 1885 τα freak shows απαγορεύτηκαν στην Αγγλία. Η βικτοριανή κοινωνία, σε μια προσπάθεια politically correct κινήσεων, αποφάσισε πως είναι ποταπό να ενδιαφέρεται κάποιος για τέτοια θεάματα. Ο Τορ δεν πτοήθηκε και μετέφερε το σόου του –μαζί με τον Μέρικ» στο Βέλγιο. Εκεί, όμως, το κοινό μάλλον αδιαφόρησε για την παράσταση και ο Μέρικ επέστρεψε στο Λονδίνο, όπου τον περίμενε αποδοκιμασία και επιθετικότητα. Μάλιστα, στον σταθμό των τρένων, ο κόσμος επιχείρησε να τον λιντσάρει. Συνελήφθη, φυλακίστηκε (!), αλλά για καλή του τύχη, κάποιος φύλακας ανακάλυψε στα ρούχα του την κάρτα του γιατρού Τρεβς. Ο γιατρός ειδοποιήθηκε, πήρε στο νοσοκομείο τον Μέρικ και μετά από μεγάλη προσπάθεια κατάφερε να του εξασφαλίσει εκεί ένα δωμάτιο.
Με την υγεία του κλονισμένη, αδυνατώντας πλέον να δουλέψει ο Μέρικ αφέθηκε στις φροντίδες του γιατρού ο οποίος προσπάθησε να απαλύνει τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Κατά τη διαμονή του στο νοσοκομείο, ο Μέρικ έγραφε ποιήματα και έκανε χειροτεχνίες.
Γιατρός και ασθενής έγιναν φίλοι, αρκετοί «διάσημοι» της εποχής τον επισκέφθηκαν στο νοσοκομείο για συμπαράσταση, αλλά στις 11 Απριλίου 1890, ο «Ανθρωπος Ελέφαντας» πέθανε αθόρυβα στο κρεβάτι του. Μετά τον θάνατό του, ο Τρεβς φύλαξε τα ποιήματα του Μέρικ και έφτιαξε καλούπια από το σώμα του προκειμένου να μελετηθεί η ασθένειά του.
Ο Μέρικ πέθανε σε ηλικία 28 ετών. Κανείς ως τότε δεν είχε αναρωτηθεί από τι έπασχε. Ποτέ κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να ψάξει την ασθένεια που τον παραμόρφωσε. Οι επιστημονικές μελέτες του Τρεβς, αλλά και μεταγενέστερες, έκαναν λόγο για ελεφαντίαση. Όμως τελικά διαπιστώθηκε ότι ο άντρας έπασχε από μια σπάνια γενετική διαταραχή που προκαλεί παραμορφώσεις στο σώμα, γνωστή πλέον ως «σύνδρομο του Πρωτέα».
Σήμερα, περισσότερα από 100 χρόνια από τον θάνατό του, η ζωή του έχει εμπνεύσει ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων. Η ιστορία του έχει γίνει ταινία, θεατρική παράσταση, βιβλίο. Προσπάθεια εξιλέωσης ή επιχείρηση αναβίωσης των “freak show”; Το 1990, τα λείψανά του Μέρικ, τον παραμορφωμένο του σκελετό, επιχείρησε να αγοράσει ο Μάικλ Τζάκσον έναντι αστρονομικού ποσού… Φαίνεται πως τα «φρικιά» γοητεύουν ακόμα.
Πως η αποτρόπαια όψη τους «τραβά» τον κόσμο όλες τις εποχές, όπως η φλόγα τις πεταλούδες. Και τελικά, ακόμη και μετά το φευγιό τους από τη ζωή, οι παρίες, οι διαφορετικοί, οι περιθωριοποιημένοι, συνεχίζουν να αποτελούν θλιβερό «νούμερο» σε ένα απάνθρωπο τσίρκο, όπου οι περισσότεροι που θεωρούν εαυτούς «comme il faut» συνωστίζονται για να αγοράσουν εισιτήριο…
Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε επίσης και τα:
https://web.archive.org/web/20120304041606/http://www.jsitton.pwp.blueyonder.co.uk/elephantman/elephant_man.htm
www.britannica.com/biography/Elephant-Man
www.cnews.fr/monde/2019-05-06/la-tombe-delephant-man-retrouvee-130-ans-apres-sa-mort-837152
