Έχουν περάσει σαράντα ημέρες από τότε που αναπάντεχα και ξαφνικά έφυγε από κοντά μας ένας αφανής εργάτης του πολιτισμού στα Χανιά ο αρχαιολόγος Κώστας Ψαράκης.
Τυχαία γεγονότα με έφεραν κοντά του κι αισθάνομαι προνομιούχος γιατί με τίμησε με την φιλία του κοντά του έμαθα να διαβάζω την ιστορία εντελώς διαφορετικά. Έμαθα να εκτιμώ και να συγχωρώ τους ανθρώπους, για κάθε τι προσέφεραν τη ζωή τους και τον πολιτισμό. Και πάνω απ όλα να αγαπήσω την επιστήμη της Αρχαιολογίας που ήταν σχεδόν άγνωστη σε μένα έως τότε. Ανεξίτηλη μένει στη μνήμη μου η μορφή του με το μόνιμο χαμόγελο και καλοσυνάτο γέλιο του. Που πάντα έκανε ανάλαφρη την ατμόσφαιρα ακόμα και στις πιο δύσκολες και γεμάτες ένταση στιγμές που έφερνε ένας χαρακτηρισμός ή μια αντιδικία.
Ανεξίτηλη θα μείνει η ταπεινότητα του χαραχτήρα του σε θέματα γνώσεων. Πάντα επιφυλακτικός για το τι έλεγε Κι για κάθε πληροφορία που μετέδιδε έπρεπε να ήταν εκατό τοις εκατό σίγουρος για την ορθότητα της .Κι αν αμφέβαλλε έστω και στο παραμικρό, παρέπεμπε τον συνομιλητή του σε βιβλιογραφία και πήγες πληροφόρησης για να βεβαιωθεί και να τεκμηριώσει το αληθές των ζητουμένων γνώσεων του. Ποτέ δεν έκανε επίδειξη των γνώσεων και των σπουδών του. Πάντα ταπεινός και πρόθυμος να μάθει και από τον πλέον άσχετο συνομιλητή του οτιδήποτε. Με το αιτιολογικό ότι η ιστορία έχει πολλές πλευρές και σκοτεινές γωνίες που κανένας δεν μπορεί τις γνώριζε όλες.
Οφείλω να αναφέρω λίγα για το τεράστιο επιστημονικό του έργο για τις ανασκαφές τις αναστηλώσεις και τις μελέτες που έκανε σε αρχαιολογικούς χώρους και εκκλησίες στην περιοχή των Χανίων. Νωπές είναι οι μνήμες των ξεναγήσεων του σε όλους τους Χανιώτες τόσο για επωνύμους αλλά όσο και για ανώνυμους στα μνημεία και την ιστορία της πόλης μας. Οφείλω να διηγηθώ ένα αξέχαστο ταξίδι το χώρο τον χρόνο και στην ιστορία που είχα το προνόμιο να ζήσω κοντά του, επισκεπτόμενος τις εκκλησίες και τα μοναστήρια του Γκιώνα και του Αγίου Παύλου στο Ακρωτήρι Σπάθα της Κισσάμου. Σχεδίαζα πολλά χρόνια αυτή την επίσκεψη, οι υποχρεώσεις μου το δύσβατο της διαδρομής, αλλά έχει έλλειψη ενδιαφέροντος από φίλους και συνοδοιπόρους με έκαναν να μου να αναβάλω διαρκώς αυτό το εγχείρημα.
Η φλογερή θέληση της Ολλανδής φίλης μου και φωτογράφου Anna Talman να γνωρίσει αυτό τον τόπο και τις εκκλησίες του. Η θετική συγκατάθεση του δικηγόρου ανιψιού μου Νίκου Λαγουμιτζή να γνωρίσει ο ίδιος και η οικογένειά του την τοπική ιστορία. Αλλά κυρίως η θέληση να έρθει κοντά μας ο αρχαιολόγος Κώστα Ψαράκης που είχε εργασθεί στην περιοχή αυτήν πριν μερικά χρόνια συνετέλεσε στο να επιταχύνω τη διαδικασία του εγχειρήματος αυτού.
Το ξεκίνημα έγινε με πρώτο σταθμό το χωριό Ροδωπού που του ο Κώστας ανέλαβε να φωτογραφίσει εικόνες ενός ζωγράφου Πολάκη που υπήρχαν στις εκκλησίες του χωριού και ερευνούσε γιαυτό. Ο ανιψιός μου Νίκος συναντήσει παλιούς γνωστούς του γιατί υπήρξε δημοδιδάσκαλος το χώρο αυτό πριν μερικά χρόνια. Και η φωτογράφος Anna Talman φωτογράφησε την Βενετσιάνικη βίλα που βρίσκεται στο χωριό Ροδωπού. Πολύτιμες πληροφορίες μας είχε δώσει ο Πάπας του χωριού τι θα πρέπει να προσέξουμε, για την ιστορία του τόπου, παλιά και νέα, και μας ενημέρωσε και για τα παρατράγουδα που είχε και έχει ο ανταγωνισμός και η πλεονεξία των βοσκών στην περιοχή. Η διαδρομή ήταν επικίνδυνη μας αποζημίωσε όμως η μαγευτική θέα του Κόλπου της Κισσάμου και του μικρού οροπεδίου που απλώνεται γύρω από το μοναστήρι του Γκιώνα.
Το σφύριγμα του αέρα ο ήχος των κουδουνιών από τα γιδοπρόβατα αλλά και κάθε είδους μυρωδιές του σκήνου, του φλισκουνιού, του θυμαριού έκαναν την ατμόσφαιρα μεθυστική. Κι έτσι μεθυσμένοι στην έκσταση του τοπίου ανοίγουν οι καρδιές για εξομολόγηση. Ο Κώστας άρχισε να θυμάται τις δυσκολίες στις μετακινήσεις και τον εφοδιασμό που είχαν όταν αναστύλωναν τις εκκλήσεις του Γκιώνα και του Αγίου Παύλου. Όλα όμως τα αντιμετώπισε με αυτό το καλοσυνάτο χαμόγελο του χωρίς καμία κακή ανάμνηση.
Όταν φτάσαμε στην Εκκλησία του Αγίου Παύλου άρχισαν μαζί με την Anna την φωτογράφησης της Εκκλησίας. Ανάμεσα στις αγιογραφίες φαινόταν γρατζουνιές άλλοτε στα λατινικά άλλοτε στα ελληνικά και άλλοτε με περιέργεια σχέδια που διαβάζοντας τις μας πληροφορούσαν ότι είχαν πέρασαν από εκεί άρχοντες, πειρατές, λίστες, ναυαγοί, στρατιώτες, καλόγεροι , ιερωμένοι αλλά και απλοί προσκυνητές Μια διαρκής παρέλαση στον χρόνο, ένα μαγικό ταξίδι το χώρο και τον χρόνο κολασμένων αλλά και ευλογημένων θνητών ανθρώπων που προσπαθούν να αφήσουν το ίχνος τους στην αιωνιότητα. Τα παιδιά της παρέας μας άρχισαν να πεινάνε και να διαμαρτύρονται Ο καθένας μας , σέρβιρε ότι κρατούσε. Ο Κώστας άπλωσε μια πίτα που είχε φτιάξει η γυναίκα του η Αννα. Ομολογουμένως δεν είχαμε ξαναφάει νοστιμότερη! έπεσαν όλοι με τα μούτρα και δε θυμάμαι εάν ο Κώστας πρόλαβε να φάει ένα κομμάτι .
Αφού καθίσαμε τον καθαρό αέρα για λίγο, πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Επόμενος Σταθμός η εκκλησία του Γκιώνα όπου μας ξενάγησε ο Κώστας Το τέλος μιας χαρούμενης ημέρες φέρνει πάντα μια λύπη και όπως πάντα ευχόμαστε να είμαστε καλά να το ξαναζήσουμε σύντομα την ίδια χαρά Αλλά δεν αξιωθήκαμε ο Κώστας αναπάντεχα και ξαφνικά έφυγε από κοντά μας σίγουρα θα πήρε μια θέση ανάμεσα με τις χιλιάδες καλούς ανθρώπους στα δεξιά του Κυρίου εκεί που οι ζωγράφοι φανταζόταν και εμείς φωτογραφίζαμε Την επόμενη φορά εάν επαναλάβουμε την εκδρομή θα σε θυμόμαστε φίλε Κώστα και θα ψάξουμε να είσαι κοντά μας και ξεναγός μας
Αιωνία σου η μνήμη
