«Της εντέλειας η χώρα,
Μάνα εσύ παναρμόνια,
των εθνών απολλώνεια
και σαΐτα και λύρα…»
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ/
[Τις χώρες τις χερσώνει…]
Όταν η μουσική διαπερνά το είναι σου , όταν πλουτίζει τον ψυχισμό σου, όταν επιπλέον αισθητοποιείται πολλαπλά στο περιβάλλον της οικογένειας σου, τότε ναι είναι δυνατό να μετουσιωθεί και να εναρμονιστεί ιδεατά με τον εκφραστικό κώδικά και μιας άλλης τέχνης. Η ζωγράφος Σοφία Καλογεροπούλου έχει σπουδάσει μουσική και μάλιστα έχει εμφανιστεί ως σολίστ στην Κρατική Όπερα της Βιέννης. Οι παραμυθένιοι πίνακες της που παρουσιάζονται στον εκθεσιακό χώρο του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος από 8 Μαρτίου, αφηγούνται ιστορίες εμπνευσμένες από μουσικά έργα και από λήμματα του Λεξικού της Ελληνικής Μουσικής του συζύγου της Τάκη Καλογερόπουλου.
Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής κ. Γιώργος Κουμεντάκης μιλώντας για την ιδέα της έκθεσης που αφορμάται από τα σπάνια τεκμήρια του αρχείου του συνθέτη και μουσικού Τάκη Καλογερόπουλου και της Σοφίας Καλογεροπούλου που πρόσφατα περιήλθε στην κατοχή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, επισημαίνει:
«Η Εθνική Λυρική Σκηνή, χάρη στη σημαντική δωρεά της κ. Καλογεροπούλου, απέκτησε πριν από λίγους μήνες το αρχείο του συνθέτη και μουσικού Τάκη Καλογερόπουλου και της Σοφίας Καλογεροπούλου, ένα αρχείο εξαιρετικά σημαντικό και πλούσιο σε υλικό. Περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό πολύτιμων τεκμηρίων, που μπορούν να αποτελέσουν σπουδαία πρώτη ύλη για μελλοντικές εργασίες ερευνητών και ερμηνείες μουσικών. Ανάμεσα σε άλλα, διαθέτει περίπου 250 εκδόσεις μουσικών και μουσικολογικών βιβλίων, μεγάλο αριθμό μουσικών εκδόσεων έργων Ελλήνων και ξένων συνθετών, πλήθος δημοσιευμάτων και καλλιτεχνικών προγραμμάτων και περισσότερες από 250 φωτογραφίες, κάποιες εκ των οποίων είναι εντελώς άγνωστες στην ελληνική μουσική και μουσικολογική κοινότητα.»
Απλά και μόνο ο τίτλος της ατομικής εικαστικής έκθεσης«ΠΑΝΑΡΜΟΝΙΑ» ενεργοποιεί αβίαστα το ονειρικό ταξίδι του κοινού… Η ζωγράφος κ. Σοφία Καλογεροπούλου , έργα της οποίας έχουν παρουσιαστεί σε πλήθος εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σημειώνει σχετικά :
«Ακούγοντας μουσική “βλέπεις” εικόνες. Αυτές τις εικόνες θέλησα να ζωγραφίσω. Τούτη η έκθεση έχει σαν θέμα τη μουσική μας κληρονομιά, ίσως όχι το πιο δημοφιλές κομμάτι της αλλά κατά τη γνώμη μου το πιο πολύτιμο. Οδηγός μου σ’ αυτή τη μουσικοεικαστική περιπλάνηση ήταν το Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής του Τάκη Καλογερόπουλου και το μουσικό παρελθόν μου. Η σειρά αυτών των έργων ονομάζεται Παναρμόνια, από στίχο του Κωστή Παλαμά αλλά και από το όνομα της ορχήστρας σύμβολο νέων μουσικών του ’70, καταμεσής της δικτατορίας, που πίστεψαν ότι η ψυχή ενός λαού είναι ο πολιτισμός και η παιδεία»,
Η έκθεση παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον και πρωτοτυπία όμως ακόμη και γι’ αυτούς που δεν συνδέονται καλλιτεχνικά με τη μουσική, για πολλούς λόγους: Γιατί προσφέρει εναύσματα αφενός στους ερευνητές να αφουγκραστούν τα τεκμήρια του αρχείου και στους συλλέκτες να ονειρευτούν μια πρωτότυπη συνομιλία των τεκμηρίων των συλλογών τους με την οπτική γλώσσα των εικαστικών τεχνών και αφετέρου στους επιμελητές, να σκεφτούν πώς θα μπορούσαν να ερμηνεύσουν, ώστε να πραγματοποιείται από το κοινό αντίστοιχα ενεργητική διαδικασία ερμηνείας, έναν θαυμαστό διάλογο μουσικής και ζωγραφικής που περικλείει κοινό πάθος και προσωπικά βιώματα δύο ανθρώπων που συμπορεύτηκαν στη ζωή.
Η ερμηνεία καλύπτει το κενό μεταξύ του παρόντος και του άγνωστου παρελθόντος , αλλά προσφέρει και μέσα στη ρευστή πολλαπλότητα της ευκαιρίες να κατανοήσει τόσο ο επιμελητής, όσο και το κοινό άγνωστες πτυχές αλλά και τον οικείο κόσμο που ήδη κατανοεί.
Η κ. Διώνη Καλογεροπούλου, (Αρχιτέκτων -Μηχανικός) επιμελήθηκε την έκθεση και καταθέτει αφοπλιστικά για τον ρόλο της : «Η κυριολεκτική σημασία του όρου “επιμέλεια”αποδίδεται ως “η φροντίδα και το ενδιαφέρον για κάτι”. Με αυτή ακριβώς τη βάση, ως ουσιαστική έννοια και όχι τόσο ως τον κυριολεκτικό όρο του “επιμελητή” ως επαγγελματία του είδους, δέχθηκα να αναλάβω το πολύπλοκο αυτό ταξίδι της οργάνωσης μιας έκθεσης ζωγραφικής η οποία θα ήταν παράλληλα και τόσο προσωπική υπόθεση.[…]. Η απάντηση ήρθε με τη λέξη “απλότητα”.[…]. Η έκθεση τιτλοφορείται Παναρμόνια διότι φιλοδοξεί να αποτελέσει μια ενιαία γλώσσα “αρμονίας”, έννοια τελικά τόσο σημαντική για τον άνθρωπο και την ψυχή του».
Η έκφραση της δημιουργού μεταπλάθει το οπτική γλώσσα σε πολύτροπη με την πολύ επιμελημένη και γεμάτη προσοχή απόδοση εκπληκτικών λεπτομερειών σε κάθε σημείο της σύνθεσης , στα κτίσματα , στη φύση , στα πρόσωπα , στον ουράνιο κόσμο, διαμορφώνοντας το προσωπικό της ζωγραφικό χωροχρόνο. Στο εικαστικό σύμπαν της η Σοφία Καλογεροπούλου διαπλέκει και αναδεικνύει αρμονικά και αριστοτεχνικά στοιχεία εμπνευσμένα από τη μυθολογία, το σύγχρονο παρόν και ίσως από το δικό της ενορατικό μέλλον. Όταν πολλά χρόνια πριν είχα μείνει έκθαμβη στην Αίθουσα Τέχνης της Β. Μυλωνογιάννη να παρατηρώ για πολλή ώρα τις εκπληκτικές λεπτομέρειες του έργου της Σοφίας Καλογεροπούλου σε έναν μικρό διαστάσεων ζωγραφικό πίνακα της, δεν πίστευα ποτέ ότι θα ζούσα στην «ΠΑΝΑΡΜΟΝΙΑ» την πρόσληψη με έκσταση τώρα, μεγάλων διαστάσεων έργων της, όπου κανένα χρώμα δεν υποτιμάται, όπου κάθε στοιχείο των ζωγραφικών της συνθέσεων εμφυσά μαγικά ένα νέο παραμύθι ….
Παρέμεινα πολλές ώρες παρατηρώντας ξανά και ξανά σε κάθε ζωγραφική σύνθεση, τους πρωταγωνιστές των ιστοριών της και τα τοπία της που φωτίζονται ακόμη και αν είναι νύχτα, με πινελιές ομιλούσες!!!Τα έργα της αποδίδουν στιγμιότυπα, αλλά η δημιουργός με τις εκπληκτικές λεπτομέρειες που εισάγει σε καθένα, καταφέρνει να «μετακινήσει» την αφήγηση και μαζί και το ενδιαφέρον και την απόλαυση του αποδέκτη, ώστε να αναζητήσει εκείνος ένα άλλο κάδρο και ένα άλλο και ο ίδιος πλέον να φανταστεί τη συνέχεια του γοητευτικού ζωγραφικού συμβάντος.
Ο καθηγητής κ. Στέλιος Λυδάκης, ιστορικός τέχνης , επισημαίνει στον πλούσιο κατάλογο της έκθεσης τεκμηριώνοντας τον ναΐφ χαρακτήρα των έργων της δημιουργού :
« Η θέση της Σοφίας Καλογεροπούλου ανάμεσα στους άλλους αξιόλογους Έλληνες ναΐφ ζωγράφους είναι με το «μικρογραφικό» χαρακτήρα ιδιάζουσα, ακόμα και σε μεγάλα σχήματα.[…] Η εκπληκτικά ζωντανή χρωματικότητα,ο μελωδικός συνδυασμός ψυχρών και θερμών τόνων , η ανεξάντλητη φαντασία, η αφηγηματική εορταστικότητα συμβάλλουν στη δημιουργία εικόνων απίστευτης θαλπωρής. Θαρρείς και ακούς το κελάηδημα ενός πουλιού που κρυμμένο στα δροσερά φυλλώματα ερμηνεύει , χωρίς τον οποιοδήποτε προγραμματισμό, την χαρά της στιγμής….»
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:
https://www.nationalopera.gr/els/alloi-xoroi/item/4223-panarmonia
https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=7&text_id=1831
Βιβλιογραφία-Πηγές φωτογραφικού υλικού
*Κατάλογος της έκθεσης ΣΟΦΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ / ΠΑΝΑΡΜΟΝΙΑ
*Δίγλωσσο έντυπο ΣΟΦΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ/ΠΑΝΑΡΜΟΝΙΑ Αφιέρωμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Οργάνωση: Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ), σε συνεργασία με το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ)
Αίθριο 4ου ορόφου Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος-ΚΠΙΣΝ
