Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ήταν μια από τις προτεραιότητες της κυβέρνησης Βενιζέλου τη δεκαετία του 1910. Η πρώτη αποτυχημένη απόπειρα έγινε το 1913, ενώ η δεύτερη προσπάθεια το 1917 στέφθηκε με επιτυχία. Η προσωρινή Κυβέρνηση Βενιζέλου στηριζόμενη στις εισηγήσεις του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας Δημήτρη Γληνού και των Ανώτερων Εποπτών Δημοτικής εκπαίδευσης, Αλέξανδρου Δελμούζου και Μανώλη Τριανταφυλλίδη εισήγαγε τη διδασκαλεία της δημοτικής γλώσσας στις πρώτες τέσσερεις τάξεις του Δημοτικού και την παράλληλη διδασκαλία καθαρεύουσας-δημοτικής στην δύο τελευταίες. Τότε καθιερώθηκαν τα περίφημα αναγνωστικά το «Αλφαβητάρι με τον Ήλιο» (Α’ Δημοτικού) και τα «Ψηλά Βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου (Γ’ Δημοτικού). Η μεταρρύθμιση συνάντησε πολλές αρνητικές αντιδράσεις, λόγω των συγγραφέων των σχολικών εγχειριδίων, της ανεπαρκούς προετοιμασίας των εκπαιδευτικών και της πολιτικής αντιπαράθεσης Βενιζελικών – Αντιβενιζελικών, με αποτέλεσμα να αποτύχει το 1920 με την εκλογική ήττα του Βενιζέλου.
Τέτοιες αντιδράσεις υπήρξαν και στην Κρήτη, οι οποίες εκφράστηκαν δημόσια και συγκεκριμένα στο συνέδριο των δημοδιδασκάλων της Επαρχίας Αμαρίου, το οποίο έγινε στη Μονή Ασωμάτων. Ο βασικός εισηγητής Μιχαήλ Γενεράλης δημοσίευσε στη «Νέα Έρευνα» σε τρεις συνέχειες την ομιλία του («Τα αναγνωστικά βιβλία των Ελληνοπαίδων» 23/7/1920, 28/7/1920 και 3/8/1920).
Ο Γενεράλης ανέφερε ότι ο Επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαίδευσης Δαφέρμος του είχε αναθέσει να εξετάσει και να κρίνει τα αλφαβητάρια του Δημοτικού, καθώς μισό εκατομμύριο παιδιά φοιτούσαν στο Δημοτικό Σχολείο εκείνη τη χρονιά. Ο εισηγητής ανέφερε ότι θα ασχολούταν με το Αλφαβητάριο της Α’ Δημοτικού, εξηγώντας ότι η σύνταξή του ακολούθησε δυο τρόπους, τον αφηγηματικό (ένα πρόσωπο ή ένα γεγονός το οποίο εξελίσσεται) και τον εγκυκλοπαιδικό (με βάση τις πολλαπλές σχέσεις του ανθρώπου με τη θρησκεία, την πατρίδα, τη φύση, κ.λπ.). Ο Γενεράλης στάθηκε πρώτα στα θετικά στοιχεία του αλφαβηταρίου, δηλαδή τις έγχρωμες εικόνες, καθώς και στη συγκέντρωση της ύλης ως ενιαίο διήγημα που βοηθούσαν τόσο το δάσκαλο όσο και τον μαθητή. Το βασικό του μειονέκτημα ήταν ότι οι λέξεις ήταν ενωμένες, ενώ θα έπρεπε να προτάσσονταν σε συλλαβές για την πληρέστερη κατανόηση από τους μικρούς μαθητές και τη λεπτομερέστερη ανάλυση-διδασκαλία από τους εκπαιδευτικούς. Στη συνέχεια, έκανε πολλές παρατηρήσεις για επιμέρους λάθη, σύμφωνα με την άποψή του, αλλά υπεραμύνθηκε της χρήσης της δημοτικής: «[…]Ασχέτως δε προς το όλον ζήτημα τη γλωσσικής μεταρρύθμισης, η εισαγωγή της ομιλουμένης εις το αλφαβητάριον είναι ευεργετική και δια τους μαθητάς και δια τον διδάσκαλον[…]». Κλείνοντας την ομιλία του κατέληξε ότι το αλφαβητάριο δεν είχε νέα διδακτική μέθοδο και ότι είχε «[…]αρκετά και ίσως σοβαρά ελαττώματα».
Πηγές
Χ. Κουλούρη, «Το άδοξο τέλος ενός προοδευτικού οράματος, https://www.tovima.gr/2017/01/06/culture/1917-to-adokso-telos-enos-proodeytikoy-oramatos, 6/8/2020.
