Ο νομός Χανίων θεωρείται και είναι προνομιούχος λόγω γεωγραφικής θέσης, τοπογραφικού ανάγλυφου, κλίματος, παραγωγικότητας σε αγροτικά προϊόντα, σε ιστορικά μνημεία, σε τουριστική προτίμηση, αλλά και σε πνευματικές παραγωγές και εκδηλώσεις.
Εχει όμως και τα πρωτεία στα κατεστραμμένα και μη αποκατεστημένα ιστορικά μνημεία.
Καταστροφές ή βλάβες σε ιστορικά μνημεία μπορούν να συμβούν οπουδήποτε ή οποτεδήποτε, αλλά η πολιτεία ή οι αρμόδιοι φορείς έχουν υποχρέωση να τα αποκαθιστούν σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα.
Εδώ θα αναφέρουμε τα πιο αξιόλογα που υπάρχουν στο νομό Χανίων αν και είναι γνωστά στους περισσότερους.
α) Ο ανδριάντας του πρίγκηπα Γεωργίου στη Σούδα
β) Το άγαλμα της ελευθερίας στον Προφήτη Ηλία
γ) Το Γερμανικό πουλί στα Άπτερα
δ) Η πέτρινη γέφυρα του Κερίτη στον Αλικιανό
ε) Το μνημείο της μάχης της Κρήτης στον Γαλατά
στ) Ο Ιταλικός στρατώνας στα Χανιά.
Βέβαια υπάρχουν και άλλα περισσότερο ή λιγότερο σημαντικά όπως:
α) Τα νεώρια στο λιμάνι των Χανίων
β) Το φρούριο Ιτζεντίν
γ) Η βίλα Τρεβιζάν στον Δραπανιά
δ) Η Ροτόντα στις Καλάθενες, ίσως και άλλα.
Τα αίτια των καταστροφών είναι ο χρόνος, οι κλιματολογικές συνθήκες, οι πυρκαγιές, οι ανθρώπινες ενέργειες εσκεμμένες ή όχι, οι πόλεμοι ίσως και άλλα.
Να πούμε τώρα δυο λόγια για τα μνημεία που αναφέρουμε παραπάνω.
α) Ανδριάντας Πρίγκηπα Γεωργίου στη Σούδα
Το πρωί της 9ης Δεκεμβρίου 1898 αφικνείται στη Σούδα ο πρίγκηπας Γεώργιος (γεν.1869) δευτερότοκος γιος του βασιλιά της Ελλάδας Γεωργίου Α’,διορισμένος ύπατος αρμοστής της Κρήτης.
Στη Σούδα γίνεται επίσημη υποδοχή από τους ναυάρχους των Προστατίδων Δυνάμεων.
Στην είσοδο των Χανίων γίνεται πανηγυρική υπόδοχή από τον λαό. Στην Μητρόπολη γίνεται δοξολογία.
Στην μεγάλη αίθουσα του Διοικητηρίου γίνεται παράδοση της εξουσίας. Από τον εξώστη διαβάζεται το διάγγελμα προς τον Κρητικό λαό.
Στη Χαλέπα εγκαθίσταται, ορισθείσα κατοικία του. Εκυβέρνησε περίπου οκτώ χρόνια κατ᾿ άλλους καλώς και κατ᾿ άλλους όχι.
Είναι δύσκολο να κυβερνηθεί ένας λαός ύστερα από 700 χρόνια σκλαβιάς με τα ελαττώματα και τις απαιτήσεις του. Απέκτησε πολλούς υποστηρικτές και φίλους, αλλά και εχθρούς.
Τελικά αναγκάστηκε να παραιτηθεί (Ιούλιος 1906) και να εγκαταλήψει την Κρήτη από μια ερημική παραλία της Χαλέπας. Έζησε στην Γαλλία με την οικογένειά του, πέθανε το 1957 και ετάφη στο Τατόϊ.
Την Κρήτη επισκέφτηκε για δεύτερη και τελευταία φορά τον Μάϊο του 1954 όπου αποκάλυψε το μνημείο της Μεταπολιτευτικής Επιτροπής στις Βρύσες Αποκορώνου.
Ο χρόνος έφερε το αποτέλεσμά του.
Το 1958 στην πλατεία της Σούδας εστήθη ορειχάλκινος ανδριάντας έργο του γλύπτη Κανακάκη, σε στάση όρθια με το ξίφος εμπρός του.
Το 1982 ύστερα από νίκη των «δημοκρατικών Δυνάμεων», φανατισμένοι «δημοκράτες» αποκαθήλωσαν τον ανδριάντα και τον μετέφεραν σε ένα υγρό νεώριο των Χανίων όπου αναπαύεται, αναμένοντας την επανατοποθέτησή του. Πάλι καλά που δεν κατέληξε σε κάποιο χυτήριο. Προσπάθειες για επανατοποθέτηση απέτυχαν θεωρούμενος ως μέλος της εκπεσούσης και μισητής μοναρχίας.
Μια τσεκουριά στην ιστορία.
Οι Ελλαδίτες εδολοφόνησαν τον πρώτο κυβερνήτη αλλά και του έστησαν ανδριάντες και προτομές και ονομάτισαν οδούς και τον τιμούν όπου και όταν πρέπει.Εμείς οι Κρητικοί τον δικό μας τον αποπέμψαμε, τον στημένο ανδριάντα του τον ανασκολοπίσαμε και τις ονομασίες των δρόμων αλλάξαμε. Ένα κράτος δύο συμπεριφορές.
β) Άγαλμα της ελευθερίας στον Προφήτη Ηλία
Στο μέσο της δεκαετίας του 1930 με πρωτοβουλία έγκριτων χανιωτών, εστήθη στη θέση που τα πλοία των προστάτιδων Δυνάμεων εβομβάρδισαν τους επαναστάτες και κατέριψαν την σημαία, άγαλμα (θεάς) από πωρόλιθο σε υπερφυσικό μέγεθος, έργο του καθηγητή Θωμόπουλου. Τόσο το έργο όσο και ο γλύπτης επέσυραν επικριτικά σχόλια ειδικών και μη.
Μάλιστα λέγεται ότι εξ αιτίας αυτού, πέθανε προτού ολοκληρώσει το έργο του.
Το 1968 κεραυνός προκάλεσε μικρές ζημιές στο μνημείο. Αυτό στάθηκε ευκαιρία για να κατεδαφισθεί το άγαλμα το 1970 και τα τεμάχιά του να πεταχτούν σε μια γωνιά, όσα δεν έχουν κλαπεί ή βανδαλισθεί.
Η γνώμη μου είναι ότι το άγαλμα τοποθετήθηκε στην Οφρύ του υψώματος και ήταν υπερφυσικών διαστάσεων για να θεάται από μεγάλη απόσταση. Αν ήταν τοπικής εμβέλειας, θα ήταν σε άλλη θέση, μικρότερων διαστάσεων και με όψη προς την πλατεία και όχι τα Χανιά. Και εδώ έχουν γίνει πολλές ενέργειες για επανατοποθέτηση αλλά άκαρπες.
Μια ακόμη τσεκουριά στην ιστορία.
γ) Γερμανικό πουλί στα Άπτερα
Αμέσως μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς, η διοίκηση του II Τάγματος του Συντάγματος εφόδου (sturm regiment) το οποίο κατέλαβε τα ….. των Μάλεμε, ανήγειρε ένα αναμνηστικό μνημείο σε ένα χαμηλό λόφο κοντά στον κεντρικό δρόμο στη θέση Άπτερα δηλωτικό της επιχείρησης κατάληψης της Κρήτης.
Ήταν ένας τετράγωνος ορθογωνικός «πύργος» διαστάσεων περίπου 5Χ5Χ10 μέτρων από γωνιόλιθους προερχομένους από βομβαρδισμένα σπίτια των Χανίων.
Επάνω του ετοποθετήθηκε ένας τσιμεντένιος αετός σε στάση εφόρμησης από αέρος.
Σύμβολο των μονάδων αλεξ/στών της Γερμανίας.
Στην όψη, μαρμάρινη πλάκα στα γερμανικά γράφει σύντομο ιστορικό. Για ένα διάστημα η γερμανική κυβέρνηση έδιδε κάποιο ενοίκιο στους ιδιοκτήτες της γης.
Σχεδόν σε επαφή με το μνημείο χτίστηκαν κατοικίες, αφού κανείς δεν ενδιαφέρετο γι αυτό. Λίγο αργότερα όταν σταμάτησε η καταβολή ενοικίου, άρχισαν οι ενέργειες απομάκρυνσης του. Με αφορμή μια μικροζημιά από θύελλα στις 28 Νοεμβρίου 2000, το πουλί καθαιρέθηκε από τους προσδοκώντας οικονομικά οφέλη και τα ίχνη του εξαφανίσθηκαν.
Έχουν γίνει πολλές συζητήσεις στον Δήμο όσο και δημοσιεύσεις στον τύπο για την μεταφορά του μνημείου στο νεκροταφείο του Μάλεμε ή κάπου αλλού ή την επανακατασκευή του. Προς το παρόν η βάση του μνημείου και η πρόσβαση από τον δρόμο παραμένουν σε εγκατάλειψη και απαξίωση ….
Μια ακόμη τσεκουριά στην ιστορία.
Μπράβο, πολλά μπράβο στους «ορεσίβιους»Σελινιώτες που δεν κατέστρεψαν το Γερμανικό μνημείο στα Φλώρια και τις τρεις πινακίδες της Καντάνου μοναδικά κατάλοιπα της Γερμανικής παρουσίας.
δ) Μνημείο μάχης της Κρήτης στον Γαλατά
Κάποτε δεκαετία του 1990 έστω και πολύ καθυστερημένα αποφασίστηκε να ιδρυθεί κάπου ένα παγκρήτιο μνημείο της μάχης της Κρήτης. Επιλέχτηκε το ύψωμα Συκολιά λίγο έξω από τον Γαλατά όπου έγιναν φονικές μάχες κατά την κατάληψη.
Η μελέτη έγινε, οι εργασίες άρχισαν και κατασκευάστηκαν οι υποδομές του μνημείου.
Ύστερα τα έργα σταμάτησαν για διάφορους λόγους. Ό,τι κατασκευάστηκε έμεινε έρημο και ανεπιτήρητο, θύμα βανδαλισμών και τόπος βοσκής των αιγοπροβάτων. Και αυτό περιμένει την ολοκλήρωσή του.
Μια ακόμη τσεκουριά στην ιστορία.
Ντροπή, πολλή ντροπή σ᾿ όλη την Κρήτη και κυρίως στους άρχοντες της που δεν είναι να ολοκληρώσουν ένα μνημείο προορισμένο να τιμήσει τους μαχητές και τους νεκρούς της μάχης της Κρήτης. Και πάλι ντροπή.
ε) Γέφυρα Κερίτη
Ένα από τα σημαντικότερα έργα της Κρητικής Πολιτείας ήταν και η κατασκευή της γέφυρας για την ζεύξη του ποταμού Κερίτη στον Αλικιανό. Η γέφυρα κατασκευάστηκε το 1908. Ήταν τρίτοξη, πέτρινη με πέτρινο στηθαίο, μονής κυκλοφορίας. Ήταν ένα ωραίο εμβληματικό κατασκεύασμα εξυπηρετούσε τις ανάγκες της περιοχής αλλά και του ανατολικού Σελίνου.
Την 29/2/2019 σε μια πρωτοφανή κακοκαιρία τα νερά παρέσυραν το μεγαλύτερο τμήμα της γέφυρας και έτσι μένει μέχρι και σήμερα. Αναμένεται η μέριμνα των αρμοδίων για την αποκατάστασή της, παράλληλα με νέα σύγχρονη γέφυρα δίπλα. Ίσως, εάν είχε ληφθεί κάποια μέριμνα να είχε αποφευχθεί η καταστροφή. Στην Ήπειρο, στον άνω ρου του Αράχθου η πέτρινη γέφυρα κατεστράφη από πλημυρα, αλλά σε εύλογο χρόνο αποκαταστάθηκε γιατί υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον της Πλάκας αν και βρίσκεται σε απρόσιτη περιοχή.
στ) Ιταλικός στρατώνας
Ο στρατώνας που βρίσκεται στο κέντρο των Χανίων και εκτός πόλεως τότε, ανεγέρθηκε το 1884-1885 από την τουρκική διοίκηση για τις ανάγκες του τουρκικού στρατού. Ακούγεται ως ιταλικός στρατώνας γιατί εχρησιμοποιήθηκε από τον ιταλικό στρατό κατά την διάρκεια της συμμαχικής προστασίας. Αργότερα εχρησιμοποιήθη από τον ελληνικό στρατό αλλά και για άλλες ανάγκες (πολεμικό μουσείο Κρητικές Μαδάρες). Τα τελευταία χρόνια το κτίριο είχε εγκαταληφθεί και ήταν σε κακά χάλια. Την 22 Ιουλίου 2018 κατεστράφη από πυρκαγιά που έβαλαν άστεγοι αλλοδαποί μετανάστες που είχαν βρει εκεί καταφύγιο. Παρά το ότι το κτίριο βρίσκεται περί τα 200 μέτρα από την πυροσβεστική υπηρεσία, δεν κατορθώθηκε η διάσωσή του και κατεστράφη ολοσχερώς. Μόνο οι πέτρινοι τοίχοι έμειναν. Ήδη ο πέτρινος σκελετός περιμένει την αποκατάστασή του πριν την πλήρη κατάρευση.
Μια ακόμη τσεκουριά στην ιστορία. Είδαμε παραπάνω εν συντομία το ιστορικό μερικών κατεστραμμένων ή τραυματισμένων μνημείων του Νομού Χανίων τα οποία περιμένουν την αποκατάστασή τους μακρύ χρονικό διάστημα αλλά ίσως την προσθήκη και άλλων μελλοντικά. Εκτός από τις συνεχείς και επίμονες παραστάσεις προς τους αρμόδιους απαιτούνται και οικονομικοί πόροι. Χρήματα υπήρχαν και υπάρχουν πάντοτε αλλά είναι για τους ημετέρους, τους δραστήριους και τους έξυπνους που μπορούν να βρουν το κλειδί να ανοίξουν τα κρυμμένα για τους πολλούς χρηματοκιβώτια. Ο νομός Χανίων είχε και έχει την τύχη να διαθέτει εκτός από τους βοουλευτές και υπουργούς και πρωθυπουργούς που λογικά θα έπρεπε να προωθούν τα τοπικά θέματα, αλλά προτιμούνται άλλα γιατί αυτά δεν παρέχουν ψήφους ή χρήματα. Το ίδιο ισχύει και για τα χρήματα.Τους αυτοδιοικητικούς άρχοντες.
Τελειώνοντας θα ήθελα να κάμω μια πρόταση στα τουριστικά γραφεία. Να οργανώνουν επισκέψεις στα κατεστραμμένα ή τραυματισμένα μνημεία για να βλέπουν οι τουρίστες κάτι που δεν βλέπουν στον τόπο τους.
