Μέλος τοῦ ἑλληνικοῦ Κοινοβουλίου σήμερα, διακεκριμένη καλλιτέχνις τοῦ θεάτρου καὶ τοῦ κινηματογράφου κατὰ τὸ πρόσφατο παρελθόν, ἀνέτρεξε στὴν Ἱστορία, βρῆκε αὐτὸ ποὺ πίστευε πὼς τὴν ἐξυπηρετεῖ καὶ χωρὶς νὰ τὸ πολυσκεφτεῖ ξεστόμισε ἀπὸ τὸ βῆμα τῆς Βουλῆς κουβέντα, ἀποστομωτικὴ ὅπως ἀσφαλῶς νόμιζε.
Εἶπε δηλαδὴ ὅτι δὲν θὰ ἔρθει καὶ τὸ τέλος τοῦ κόσμου, ἐπειδὴ ἡ κυβέρνηση, μὲ τὴν ψῆφο τῆς Βουλῆς, ὑποθήκευσε γιὰ 99 χρόνια τὴν ἐθνικὴ κυριαρχία, ἑπομένως καὶ τὴν ἀνεξαρτησία μας. Δὲν χαθήκαμε, εἶπε, ὕστερα ἀπὸ τετρακόσια χρόνια σκλαβιᾶς καὶ θα χαθοῦμε σὲ ἐνενήντα ἐννιά;
Μάλιστα, γιὰ νὰ δείξει τὴ λογικὴ στὴν ὁποία κινεῖται ὁ ἰσχυρισμός της, τὸ γύρισε κάπως, λίγο ἀργότερα, καὶ στὸ συναίσθημα λέγοντας πὼς ἔτσι κι ἀλλιῶς, καὶ πρὶν ἀπὸ τὴν τελευταία συμφωνία, ἡ ἐθνικὴ ἀνεξαρτησία ἦταν ὑπόθεση χαμένη: τὶς ἀποφάσεις ποὺ μᾶς ἀφοροῦν ὡς λαὸ καὶ ὡς συντεταγμένο κράτος τὶς ἔπαιρναν ἄλλοι. Ἁπλῶς αὐτὸ θὰ ἐξακολουθήσει νὰ γίνεται γιὰ 99 χρόνια ἀκόμη.
Οἱ δηλώσεις αὐτές, συμπτωματικά, φαντάζομαι, ἔγιναν λίγες μόνο μέρες πρὶν ἀπὸ τὴν ἐπέτειο τῆς Ἁλώσεως τοῦ 1453, τοῦ γεγονότος δηλαδὴ ποὺ μᾶς ἔριξε στὸ σκοτάδι τῆς μακραίωνης σκλαβιᾶς. Δὲν ξέρω ἂν τὸ πρόσεξε αὐτὸ ἡ περὶ ἧς ὁ λόγος κυρία, ἐπειδὴ κάλλιστα θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθεῖ ὅτι μὲ τὸν τρόπο της ἔκανε τὸ μνημόσυνο τῶν θυμάτων τῆς ἀποφράδας ἡμέρας. Μνημόσυνο ὅμως μακριὰ ἀπὸ τὸ πνεῦμα καὶ τὴν περίσκεψη ποὺ ἐπιτάσσει ἡ περίσταση, μνημόσυνο ποὺ προκαλεῖ σκανδαλισμό, βέβηλο καὶ ἀσεβὲς καὶ ἀνιστόρητο.
Παράλληλα, οἱ δηλώσεις αὐτὲς θὰ ἦταν δυνατὸν νὰ θεωρηθοῦν συνέχεια ἢ ἐπιδοκιμασία ἀπόψεων ποὺ κατὰ καιροὺς ἔχουν διατυπώσει πολλοὶ καὶ διάφοροι, καὶ σύμφωνα μὲ τὶς ὁποῖες ἡ χώρα μας ἐδῶ καὶ αἰῶνες εἶναι (περίπου) καταδικασμένη νὰ ζεῖ κάτω ἀπὸ τὴν ἐπικυριαρχία ξένων, ἀφοῦ δὲν διαθέτει οὔτε τὸ ἀνάστημα οὔτε τὸν τρόπο νὰ ὁρίζει ἡ ἴδια τὴ μοίρα της. Ἤδη, μὲ ἀφορμὴ αὐτὲς τὶς δηλώσεις, βρῆκαν τὴν εὐκαιρία κάποιοι νὰ γυρίσουν πίσω τὸ χρόνο καὶ νὰ “θυμίσουν” πὼς ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῶν Ρωμαίων (ἐδῶ καὶ δυὸ χιλιετίες δηλαδή!) ὁ Ἑλληνισμὸς βάδιζε μὲ σκυμμένο τὸ κεφάλι ἀναγνωρίζοντας τὴν ἐπικυριαρχία, μὲ διάφορες μορφές, ποικίλων κατακτητῶν. Δὲν ἀποκλείεται, μάλιστα, νὰ μὴν εἶναι λίγοι ἐκεῖνοι ποὺ ἔνιωσαν ἀνακούφιση, ἐπειδὴ βρέθηκε καὶ στὶς μέρες μας κάποιο δημόσιο πρόσωπο ποὺ μὲ τὸν πιὸ ἐπίσημο τρόπο μᾶς προσγείωσε στὴ σκληρὴ πραγματικότητα…
Ἕνα πρῶτο σχόλιο ποὺ θὰ μποροῦσε κάποιος νὰ κάμει εἶναι τὸ ὅτι ὑπάρχει μεγάλη διαφορὰ ἀνάμεσα στὴν αὐτογνωσία τὴν ὁποία ὀφείλουμε νὰ ἔχουμε καὶ στὸ ραγιαδισμὸ ποὺ κάποιοι ὑψώνουν σὰν σημαία γιὰ νὰ κρύψουν τὴν ἀλήθεια ἢ γιὰ νὰ ἐξυπηρετήσουν προσωπικὲς ἀπόψεις ἢ ἐπιδιώξεις. Διότι, πράγματι, ἡ αὐτογνωσία εἶναι ἀπαραίτητη, προκειμένου νὰ ἀποφεύγονται ἐπιζήμιες ἐπιλογὲς τόσο σὲ συλλογικὸ ὅσο καὶ σὲ ἀτομικὸ ἐπίπεδο. Ὁ ραγιαδισμὸς ὅμως ἔχει νὰ κάμει μὲ στάση ζωῆς δίχως ὅραμα καὶ ἀγώνα – σημαίνει παραίτηση ἀπὸ κάτι ποὺ τελικὰ εἶναι χάρισμα ἀλλὰ καὶ δικαίωμα καὶ ὑποχρέωση τοῦ ἀνθρώπου.
Πέραν τούτων, δὲν εἶμαι σὲ θέση νὰ γνωρίζω ἂν ὅσοι ἐνστερνίζονται καὶ ἐκφράζουν παρόμοιες ἀπόψεις ἔχουν ἀναλογισθεῖ πῶς αὐτὲς λειτουργοῦν σὲ πολιτικὸ ἐπίπεδο, ὅταν γίνονται γνωστὲς στοὺς ξένους. Γιατί, δηλαδή, νὰ μὴν ἀρχίσουν νὰ σκέφτονται σήμερα οἱ “δανειστὲς” (κατ’ οἰκονομίαν χρησιμοποιῶ τὸν ὅρο…) ὅτι πολλὰ μᾶς ἔδωσαν καὶ ὅτι λίγα τοὺς δώσαμε; Γιατί νὰ μὴ γυρίσουν πίσω γιὰ περισσότερα, καὶ στὴν ἀνάγκη νὰ ἀρχίσουν νὰ σβήνουν τὸ “99” για νὰ βάλουν στὴ θέση του μεγαλύτερο νούμερο; Κατὰ τὸ κοινῶς λεγόμενο, γιατί νὰ μὴν ἀνοίξει ἡ ὄρεξή τους περισσότερο; Μὲ δεδομένο μάλιστα τὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι εὔκολο νὰ μετατραπεῖ ἀπὸ τὴ μιὰ στιγμὴ στὴν ἄλλη θηρίο ἄπληστο καὶ ἀδηφάγο.
Ἐπειδὴ ὅμως ἡ κυρία μὲ τὶς ἐπίμαχες δηλώσεις μίλησε (μόνο) γιὰ τὰ τετρακόσια χρόνια σκλαβιᾶς (καὶ ὄχι γιὰ ἄλλες περιπτώσεις ποὺ ὁρισμένοι θέλησαν νὰ θυμηθοῦν), ἐπιβάλλεται νὰ ἐπισημανθοῦν ὡς σύντομη ἀπάντηση ὁρισμένες πτυχὲς τῶν γεγονότων, τὶς ὁποῖες εἴτε ἀγνοεῖ εἴτε σκοπίμως ἀποσιωπᾶ – καὶ μακάρι νὰ ὑπῆρχε τρόπος νὰ μᾶς δώσει μιὰ ἀπάντηση.
1.Πρὶν ἀρχίσει ὁ χρόνος νὰ μετρᾶ τὰ 400 χρόνια, προηγήθηκε μεγάλο χρονικὸ διάστημα, κατὰ τὸ ὁποῖο ἡ Βυζαντινὴ αὐτοκρατορία ἔχανε τὴ δύναμή της εἴτε ἐξαιτίας ἐπιθέσεων ποὺ δεχόταν ἀπὸ ἐξωτερικοὺς ἐχθροὺς εἴτε ἀπὸ λάθη, παραλείψεις, ἀνικανότητα καὶ ἐν τέλει ἀνεπάρκεια τῶν ἡγετῶν της. Θὰ μνημονεύσω μόνο ἕνα ἀπὸ ὅσα σημάδεψαν ἐκείνη τὴ μακρόχρονη περίοδο: ἦταν ἡ παραχώρηση προνομίων σὲ ξένες δυνάμεις, δηλαδὴ ἡ ἐγκατάλειψη κυριαρχικῶν δικαιωμάτων μὲ συνέπεια τὴν οἰκονομικὴ αἱμορραγία τοῦ κράτους. Ἦταν δηλαδὴ ἡ οἰκονομικὴ ὑποδούλωση. Μήπως αὐτὸ θυμίζει κάτι ἀπὸ ὅσα ζοῦμε σήμερα;
2.Ὅταν, ὅπως ὅλα ἔδειχναν, πλησίαζε ἡ ὥρα τῆς πτώσης, τότε ποὺ ἡ Πόλη εἶχε ἀσφυκτικὰ περικυκλωθεῖ ἀπὸ τὶς δυνάμεις τοῦ Μωάμεθ, κανένας δὲν ἐγκατέλειψε τὸν ἀγώνα. Κανένας δὲν σκέφτηκε τὴ συνθηκολόγηση καὶ τὴν ταπείνωση. Μὲ πρῶτον τὸν αὐτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο ἔμειναν πιστοὶ στὸν ὅρκο πρὸς τὴν πατρίδα, ἔμειναν στὶς θέσεις τους καὶ ἔδωσαν τὸν ὑπὲρ ὅλων ἀγώνα. Ἡ ἀπάντηση τοῦ τελευταίου αὐτοκράτορα στὴν πρόταση τοῦ Μωάμεθ νὰ παραδώσει τὴν Πόλη καὶ νὰ ἀποχωρήσει χωρὶς νὰ τὸν πειράξει κανεὶς δὲν ἀφήνει καμιὰ ἀμφιβολία: “τὸ τὴν πόλιν σοι δοῦναι οὔτ’ ἐμόν ἐστι οὔτ’ ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ· κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν”. Ὅσοι σήμερα “(παρα)δίδουν τὴν πόλιν” ἀπὸ ποῦ ἀντλοῦν τὸ σχετικὸ δικαίωμα; Εἶναι μήπως ἰδιοκτησία τους, περιουσιακὸ στοιχεῖο ποὺ τὸ διαχειρίζονται ὅπως οἱ ἴδιοι νομίζουν καλύτερα;
3.Ἡ ὑπογραφὴ μιᾶς συμφωνίας, ἐκτὸς ὅλων τῶν ἄλλων, ἐπιφέρει νομικὲς δεσμεύσεις στὸ πλαίσιο καὶ τοῦ διεθνοῦς δικαίου. Ἐκεῖνο ποὺ μπορεῖ νὰ ἐξετασθεῖ εἶναι τὸ ἂν ἡ συμφωνία ἦταν προϊὸν ἐξαναγκασμοῦ, κάτι ποὺ πρέπει νὰ ἀποδεικνύεται μὲ ἀδιάσειστα στοιχεῖα. Ὁ Κωνσταντίνος Παλαιολόγος δὲν ὑπέκυψε στὸν πειρασμὸ νὰ συνθηκολογήσει καὶ νὰ ἀποδώσει κατόπιν τὴν ἀπόφασή του στὴ στρατιωτικὴ ἰσχὺ τοῦ ἐχθροῦ. Διατήρησε καὶ παρέδωσε στὶς ἑπόμενες γενεὲς ἀλώβητο τὸ ἠθικὸ δικαἰωμα νὰ ἀγωνιστοῦν γιὰ νὰ πάρουν πίσω ὅσα ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του χάθηκαν. Ἔτσι, αἰῶνες ἀργότερα, ὁ Κολοκοτρώνης ὑπενθύμισε πὼς οἱ Ἕλληνες, μὲ πρῶτον τὸν βασιλέα τους, ποτὲ δὲν συνθηκολόγησαν μὲ τοὺς Τούρκους, ἑπομένως ἔμενε στὴν κρίση τους τὸ πότε θὰ χρησιμοποιοῦσαν τὸ ἀναφαίρετο δικαίωμα γιὰ ἐξέγερση καὶ ἀποτίναξη τοῦ ζυγοῦ. Πόσοι εἶναι σήμερα ἐκεῖνοι ποὺ θυσίασαν τὰ ἀξιώματά τους προκειμένου νὰ μὴν ξεπουλήσουν τὴν ἀξιοπρέπεια τῆς πατρίδας καὶ τὰ ἠθικὰ δικαιώματα τὰ ὁποῖα συνδέονται μὲ αὐτήν; Καὶ ἂν θεωροῦν τὴν “πατρίδα” κάτι ἀφηρημένο, πόσοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ σεβάστηκαν καὶ ἀγωνίστηκαν γιὰ τὴν ἀξιοπρέπεια τοῦ λαοῦ;
Δὲν ἔχω τὴν πρόθεση νὰ προσάψω στὴν βουλευτίνα τῆς κυβερνητικῆς παράταξης τὴν κατηγορία καὶ τὸ ὄνειδος τῆς δουλοφροσύνης. Χωρὶς ἀμφιβολία ὅμως πρόκειται γιὰ βαριᾶς μορφῆς ἀμετροέπεια ποὺ ὀφείλεται στὴν προσπάθειά της νὰ ὡραιοποιήσει ὅσα ἀποφασίστηκαν καὶ ψηφίστηκαν στὴ Βουλή. Πρόκειται γιὰ πολιτικὸ ὀλίσθημα ποὺ μὲ τὸν πιὸ ἐπίσημο τρόπο κάνει ἀποδεκτὲς καὶ νομιμοποιεῖ τὶς παρεμβάσεις τῶν ξένων στὰ ἐσωτερικὰ ἑνός, ὑποτίθεται, ἀνεξάρτητου καὶ κυρίαρχου κράτους. Δὲν φαντάζομαι βέβαια πὼς τόσο μὲ τὶς δικές της δηλώσεις ὅσο καὶ μὲ παρόμοιες συναδέλφων της νομίζει ὅτι ἔχει τὴ νομιμοποίηση ἢ τὴν ἔγκριση καὶ τὴν κατανόηση τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ.
Δὲν γνωρίζω ἂν τόσο ἡ ἴδια ὅσο καὶ οἱ συνάδελφοί της στὴν πολιτικὴ ἔχουν σχέση μὲ τὴν Ποίηση καὶ ἂν νιώθουν πότε πότε τὴν ἀνάγκη να στρέφουν τὴν προσοχή τους στὴ φωνὴ τῶν Ποιητῶν. Ἂν ἡ ἀπάντηση εἶναι καταφατική, θὰ ἔχει ὑπόψη της (καὶ οἱ περὶ αὐτὴν) τὴ διαπίστωση τοῦ Ὀδυσσέα Ἐλύτη “ἦρθαν ντυμένοι φίλοι ἀμέτρητες φορὲς οἱ ἐχθροί μας τὰ παμπάλαια δῶρα κρατώντας”. Ἡ Ἱστορία ἔχει καταγράψει καὶ τοὺς “φίλους” καὶ τὰ “δῶρα” τους…
Θὰ ἔλεγα, πιστεύοντας πὼς δὲν πέφτω ἔξω, ὅτι οἱ πολιτικοὶ ποὺ ἔχουν κρατήσει τὰ τελευταῖα χρόνια ἢ κρατοῦν σήμερα τὶς τύχες μας στὰ χέρια τους τόσα μποροῦν, τόσα κάνουν. Καὶ θα προσέθετα ὅτι ὅλα ὅσα ἔκαμαν “διαπραγματευόμενοι” μὲ τοὺς ξένους συμπυκνώνονται σὲ μιὰ ἑλληνική, ἀρχαία παροιμία: ἀνδριάντα γαργαλίζειν, ἔλεγαν χλευαστικὰ γιὰ τοὺς ἀδύναμους, γιὰ ἐκείνους ποὺ δὲν ἔβρισκαν τὸ θάρρος νὰ τὰ βάλουν μὲ ἰσχυρότερους καὶ ξεσποῦσαν σὲ ἀνδριάντες (Λεξικὸ Σούδα, 2169). Καὶ πάλι ὅμως μὲ φόβο, γι’ αὐτὸ καὶ τὸ μόνο ποὺ ἀποτολμοῦσαν ἦταν νὰ τοὺς γαργαλίζουν!
Υ. Γ. Λόγω θέματος, τὸ σημερινὸ ἄρθρο ἂς θεωρηθεῖ, ἔστω καὶ ἐκ τῶν ὑστέρων, ἀπότιση τιμῆς σὲ ὅσους ἔπεσαν ἀγωνιζόμενοι γιὰ τὴν Πόλη τὸ 1453.
*Φιλόλογος
