Αύτη η πίστις των Αποστόλων, Αύτη η πίστις των Πατέρων, Αύτη η πίστις των Ορθοδόξων, Αύτη η πίστις την Οικουµένην εστήριξε
∆ιανύουµε την εκκλησιαστική περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, περίοδος άσκησης, ψυχικής και σωµατικής, ένα πνευµατικό ταξίδι µε προορισµό το Πάσχα. Η ονοµασία Μεγάλη Τεσσαρακοστή δεν οφείλεται στη µεγάλη διάρκειά της, αλλά στην µεγάλη σηµασία του κοσµοσωτηρίου γεγονότος του επί Σταυρού θανάτου και της Αναστάσεως του Κυρίου µας στο οποίο καταλήγει.
Μπορεί να είναι κοπιαστική αυτή η περίοδος όµως ο άγιος Σωφρόνιος Σαχάρωφ µας λέγει ότι πρέπει να χαρούµε αυτήν την περίοδο και για να την χαρούµε πρέπει να την αντιµετωπίσουµε µε ενθουσιασµό…
Την Α΄Κυριακή των Νηστειών «ανάµνησινποιούµεθα τής αναστηλώσεως τών αγίων καί σεπτών Εικόνων», η οποία έγινε από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα καθώς ασκούσε την επιτροπεία του ανηλίκου υιού της και µετέπειτα αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄και η οποία σηµατοδότησε και το τέλος της Εικονοµαχίας (726 – 843), περίοδος που διήρκησε πάνω από 100 χρόνια. Αυτήν την ηµέρα λιτανεύουµε τις ιερές εικόνες και η λιτανεία µας ενώνεται νοερώς µε εκείνη την λιτανεία που έλαβε χώρα στις 11 Μαρτίου, την πρώτη Κυριακή της Μ. Τεσσαρακοστής του έτους 843, όταν το βράδυ ανήµερα εκείνης της Κυριακής ψάλθηκε ολονύκτια «υµνωδία» στον Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών και το πρωί µε επίσηµη ποµπή και λιτανεία έχοντας επικεφαλής την αυτοκράτειρα Θεοδώρα και τον πατριάρχη Μεθόδιο καθώς και πλήθος πιστών, τοποθετήθηκαν πάλι οι εικόνες στους ιερούς Ναούς, οι οποίες είχαν αποµακρυνθεί βιαίως από τους εικονοµάχους και έγινε πανηγυρική Θεία Λειτουργία στον Ναό της Αγίας Σοφίας.
Η Α΄Κυριακή των Νηστειών ονοµάζεται επίσης και Κυριακή της Ορθοδοξίας, διότι η θεολογία των ιερών εικόνων αποτελεί σύνοψη όλης της ορθόδοξης πίστης και ζωής καθώς οι αποφάσεις της Ζ΄ Οικουµενικής συνόδου, αποτελούν µια ανακεφαλαίωση όλων των αποφάσεων των προηγούµενων Οικουµενικών συνόδων. Οι Πατέρες µας τόνισαν ότι είναι δυνατόν να απεικονίσουµε το πρόσωπο του Ιησού Χριστού διότι ο «απερίγραπτος Λόγος τού Πατρός, εκ σού Θεοτόκε περιεγράφησαρκούµενος», όπως λέγει το κοντάκιο της παρούσης εορτής. Στην Παλαιά ∆ιαθήκη δεν απεικονίστηκε ο Θεός επειδή δεν είχε φανερωθεί στον κόσµο ακόµη µέσω του Υιού Του και το να περιγράφουµε την αόρατη Θεία φύση αποτελεί δείγµα ακραίας ασέβειας. Αντίθετα, στην Καινή ∆ιαθήκη ο Υιός και Λόγος του Θεού έγινε ορατός µέσω της ενανθρωπήσεώς Του. Κατά συνέπεια, ο Θεός είναι δυνατόν να απεικονισθεί όπως φανερώθηκε στους ανθρώπους. Άλλωστε στην εικόνα δεν εικονίζεται η φύση αλλά το πρόσωπο του πρωτοτύπουκαι η ταύτιση κατά την υπόσταση και το πρόσωπο δικαιώνει την προσκύνηση, διότι δεν προσκυνούµε το υλικό της τεχνητής εικόνας αλλά το πρόσωπο του εικονιζοµένου.
Η προσκύνηση των εικόνων δεν είναι ειδωλολατρία όπως υποστήριζαν οι εικονοµάχοι διότι οι άγιες εικόνες δεν τιµώνται οι ίδιες καθεαυτές, έτσι όπως συµβαίνει µε τα είδωλα, αλλά η τιµή προς αυτές ανάγεται προς το πρωτότυπο. Καθώς προσκυνούµε τις άγιες εικόνες, η προσκύνησή µας δεν απευθύνεται στην ύλη και τα χρώµατα που τις συνθέτουν, αλλά προς το πρόσωπο που εικονίζεται, αναφέρει ο άγιος Ιωάννης ο ∆αµασκηνός στοιχούµενος απόλυτα µε την θέση του Μ. Βασιλείου ότι η «τής εικόνος τιµή επί τόπρωτότυπον διαβαίνει». Ταυτόχρονα η τιµή της εικόνας του οποιουδήποτε αγίου της Εκκλησίας αναφέρεται στο πρωτότυπό της, που είναι ο συγκεκριµένος άγιος, και µέσω του εικονιζόµενου αγίου στο Χριστό, τον Υιό και Λόγο του Θεού. Με τον τρόπο αυτό η εικόνα λειτουργεί ως οδός που οδηγεί τους πιστούς σε ζωντανές προσωπικές σχέσεις µε τα ίδια τα εικονιζόµενα πρόσωπα και κατ’ επέκταση µε τον ίδιο το Χριστό και εν τέλει αποτελεί λατρεία του ίδιου του Τριαδικού Θεού. Οι άγιοι Πατέρες επικαλούνται και την κοινή ανθρώπινη εµπειρία για να υποστηρίξουν την άποψη ότι η προσκύνηση µεταβαίνει στο πρωτότυπο που η εικόνα φανερώνει. Σύµφωνα µε τον Μέγα Βασίλειο τιµώντας την εικόνα του βασιλιά τιµούµε τον ίδιο το βασιλιάαλλά και µια µητέρα που ασπάζεται τη φωτογραφία του παιδιού της δεν ασπάζεται το υλικό της φωτογραφίας αλλά το πρόσωπο του παιδιού της.
Η παρουσία του Θεού στην Εκκλησία µας ξαναπλάθει την εικόνα µας και γινόµαστε υιοί Θεού, έτσι όπως πράγµατι µας έπλασε ο Θεός, εικόνα και οµοίωση Θεού. Και αυτό γίνεται όταν ο άνθρωπος µπει µέσα στον χώρο της χάριτος και αυτός που το πετυχαίνει είναι αυτός που βρίσκει το κλειδί να µπει στη Βασιλεία των ουρανών, ο άνθρωπος που έµαθε τη µετάνοια, που µπορεί να αλλάξει νοοτροπία και να ταπεινώσει τον εαυτό του. Αυτή την εικόνα του Θεού ας έχουµε µπροστά µας και ας αγωνιστούµε κατά της εικονοµαχίας του διαβόλου, που θέλει να σπάσει την εικόνα του Θεού, που ενδυθήκαµε µε το Άγιο Βάπτισµά µας.
*Ο π. Μελχισεδέκ Αµπελικάκης είναι Αρχιµανδρίτης του Οικουµενικού Θρόνου
